Samenvatting Ontwikkelingspsychologie, adolescentie tot late volwassenheid

DE ADOLESCENTIE
DE ADOLESCENTIE, EEN INLEIDING
Adolescentie= de overgang tussen kindertijd en volwassenheid (11 tot
22 jaar)
 vanaf 10/11 tot 18 jaar = emerging adulthood
 18 is veel te vroeg, maar sommige komen toch al in de volwassenheid: vb.
iemand die vanaf
zijn 18e gaat werken
 De aanvang van de adolescentie wordt gekenmerkt door de puberteit =
de periode waarin de verschillende biologische gebeurtenissen
plaatsvinden die uiteindelijk leiden tot een volwassen lichaam en
seksuele maturiteit
 Basis ontwikkelingstaken van deze periode zijn over de hele wereld
hetzelfde
o In huidige geïndjstrialiseerde samenleving zijn deze taken dermate
complex dat adolescentie een decennium duurt
OPVATTINGEN OVER DE ADOLESCENTIE
Biologisch perspectief:
 Puberteit = rebellie en roekeloosheid (Hall: ‘savages’)
 Biologische opschudding zorgt voor verhoogde emotionaliteit en conflict
o Rousseau: Storm-and-Stress-perspectief
o Hierdoor vaker conflict met de ouders
 Freud: tijdens genitale fase wordt men zich bewust van seksuele impulsen
Sociaal perspectief:
 Door sociale en culturele invloeden  ruime interindividuele en bepaalde
interculturele verschillen in adolescentie
Gebalanceerd standpunt:
 Er zijn zowel sociale als culturele invloeden
 Een sterke interactie tussen hersenontwikkeling en sociaal gedrag
ONTWIKKELINGSTAKEN EN CULTUUR
De basisontwikkelingstaken van deze periode zijn over de hele wereld hetzelfde,
maar duur van deze periode en specifieke vereisen verschillen tussen
culturen
 in stam-en dorpsgemeenschappen: korte duur (enkele jaren)
 geïndustrialiseerde samenlevingen: ontwikkelingstaken dermate complex:
adolescentie
duurt decennium
Ontwikkelingstaken van de adolescentie
 Psychologische adaptatie en de aanvaarding van fysieke veranderingen

, o Vaak komen deze veranderingen als een verassing (vb. het krijgen
van borsten, spermarche, menarche…)
 Het leren een mannelijke of vrouwelijke sociale rol in te vullen
 Het verwerven van volwassen manieren van denken  hypothetisch-
deductief redeneren
 Bereiken van emotionele en economische onafhankelijkheid ten opzichte
van de ouders
 Ouders hebben minder invloed, terwijl peers belangrijker worden
 Het verwerven van waarden en een ethisch kader voor gedrag
 Identitetisconstructie
o Een veilig gevoel van ‘zelf’ in seksuele, morele en maatschappelijke
termen
3 fases van adolescentie

Vroege adolescentie 11/12 tot 14 jaar Snelle puberale
veranderingen
Midden adolescentie 14 tot 16 jaar Puberteit bijna voltooid
Late adolescentie 16 tot 18/22 jaar -Volledig volwassen
uiterlijk
-Anticipatie volwassen
rollen

HORMONALE VERANDERINGEN TIJDENS DE PUBERTEIT
 Genen beïnvloeden de hormonale processen
 Timing hangt af van omgevingsfactoren
 Groeihormoon en thyroxine nemen toe  toename rond 8-9 jaar
 Meisjes bereiken puberteit gemiddeld 2 jaar vroeger
 2 soorten veranderingen:
o Algemene groei van het lichaam
o Maturatie van seksuele kenmerken

GESLACHTSVERSCHILLEN:
 Oestrogeen:
o Meer bij meisjes
o Eierstokken en bijnieren geven oestrogeen vrij
o Verhoogt de groeihormoonproductie bij jongens en meisjes, maar bij
meisjes gebeurt dit vroeger
 Androgeen:
o Meer bij jongens: zorgen voor ontwikkeling en behoud mannelijke
eigenschappen
o Testikels geven grote hoeveelheden testosteron vrij (en ook kleine
hoeveelheden oestrogeen)

Jongens Meisjes
Groeispurt Begint op 12 ½ - jarige Begint op 10-jarige
leeftijd leeftijd
Proporties Schouders worden Heupen worden breder
breder en benen worden
langer
Spier-vet-verhouding Winnen meer aan Winnen meer aan vet

, spiermassa

VERANDERINGEN IN FYSIEKE ACTIVITEIT
Tijdens de puberteit stoppen pubers vaak met fysieke
activiteit
 ook verandering qua fysieke activiteit: van fiets
naar e-bike
 Fysieke activiteit hoger bij jongens dan bij
meisjes
 Sterke dalingen tegen de leeftijd van 15 jaar
 Activiteit op 14-jarige leeftijd voorspelt hoeveel mensen sporten op
31-jarige leeftijd
SEKSUELE RIJPING
Primaire seksuele kenmerken = rijping van de voortplantingsorganen
 Meisjes: eerste menstruatie (= menarche)
 Jongens: eerste zaadlozing (=spermarche)
Secundaire seksuele kenmerken= andere zichtbare delen van het lichaam die
duiden op seksuele rijping
 Meisjes: borsten
 Jongens: baardgroei, stem verandert
 Beide: okselhaar

Timing van de puberteit
 Bij meisjes kunnen we correct aanduiden wanneer de puberteit start, een
goede factor die we kunnen observeren, namelijk de menarche
 Bij jongens is de spermarche moeilijk te observeren + bij jongens wordt er niet
voldoende over gepraat
 Daarom is er veel meer onderzoek gericht op meisjes, en weten we hier ook
meer over
 Bij jongens kennen we mechanismen veel minder goed
INDIVIDUELE VERSCHILLEN IN AANVANG VAN PUBERTEIT
 Binnen kader gemiddelde veranderingen  veel aandacht naar individuele
verschillen
 Veel variatie in tijdstip begin puberteit
 Erfelijkheid: onderzoek door tweelingstudies
o Twee-eiige tweeling: zoals een broer/zus, 50% overeenstemming in
genetisch materiaal
o Eeneiige tweeling: zijn praktisch genetisch identiek
 Door ontwikkeling van leden van tweeling te vergelijken 
aandeel genetica en omgeving onderzoeken
 Wanneer er iets duidelijker correleert bij een eeneiige
tweeling => grote kans dat deze eigenschap genetisch
bepaald is

,  Als ze heel sterk op elkaar lijken  omgeving reageert
op dezelfde manier op beide => is dus een
confounder!
o Tweelingen en aanvang puberteit:
 Binnen de 12 maanden bij twee-eiige tweelingen
 Vb. eerste menstruatie bij meisjes  kunnen tot wel
een jaar verschillen
 Binnen de maand bij eeneiige tweelingen
 Vb. eerste menstruatie bij meisjes  binnen dezelfde
maand
 Voeding en sport: effecten duidelijker te zien bij meisjes
o Topsporters: ondergaan overgang puberteit later
 Sterke lichamelijke activiteit bij meisjes: uitstellen begin
puberteit
 Als je heel sportief bent  minder vet in weefselmassa
 Gaat ontwikkeling puberteit vertragen
o Hoeveelheid vet/spiermassa  vervroeging
 Zwaarlijvige meisjes veel vroeger overgang puberteit
o Tienerzwangerschappen: tienermama’s worden steeds jonger, hoe
kan dat?
 Toename zwaarlijvigheid bij adolescenten
 Vroege seksuele rijping en seksualiteit + zwaarlijvig meisje
 Risico op tienerzwangerschap groter
 Heeft te maken met productie bepaalde hormonen (leptine)
die seksuele rijping versnelt (reageren op hoeveelheid vet in
weefsel)
 Bij meisjes neemt het toe tijdens rijping
 Bij zwaarlijvige meisjes: eigen hormonale systeem
bedrogen
 SES en gezondheid
o Bij extreme armoede en tekort aan voeding  kan menarche
vertragen
o Mensen met lage SES, gaan meestal niet minder, maar veel meer
eten
 Etnische groep:
o Afrikaanse meisjes: puberteit meestal vroeger
 Familiale ervaringen en stress:
o Weten niet goed wat erachter zit
o Echtscheidingen leiden naar een vroegere seksuele rijping en
vroeger begin puberteit
 Kunnen gerelateerd worden aan dat het hormonele systeem
reageert op dreigende tekort aan resources  seksuele rijping
wordt voorgetrokken
 Is wel maar puur hypothetisch!!
 Seculaire treind: begin puberteit situeert zich de laatste decennia duidelijk
vroeger
 Heeft te maken met verandering omgevingsfactoren
 Leeftijd op zich betekent niks