Architectuurtheorie
Inhoudstafel
1) Introductie
2) Architectuurtheorie
1. Basisbegrippen en rol in het architectuurdebat
3) Systematisering van het denken
1. Frankrijk in de 19e eeuw
I. Preambule
II. Sociale turbulentie
2. Prille nationalisme
4) Architectuur, bouwen en Zeitgeist
1. Duitsland in de 19e eeuw
5) Stedenbouw en sociale emancipatie
1. Engeland in de 19e eeuw
6) Bouwen aan een nationale identiteit
1. De Verenigde Staten in de 19e eeuw
I. Gebruik en transformatie van Europese modellen
II. Inheemse materialen: houtbouw als leidraad
III. De natuur en transcendentalisme
2. Hoogbouw: een Amerikaanse typologie
7) Voorbodes van modernisering
1. Overzicht thema’s 19e eeuw
8) Ambacht en industrialisering
1. Duitsland, Nederland, Oostenrijk 1900-1945
I. Een nieuw tijdperk begint
II. Van arts and crafts naar Deutsche Werkbund
9) Dromen van de toekomst
1. Visies op stedenbouw en maatschappij 1900-1945
I. Rationalisering: Frankrijk en de moderne stad
2. Ingenieursromantiek: Italië en de radicale moderniteit
I. Rationalisme als brug tussen verleden en toekomst
3. Voorbeelden van de V.S en de Sovjetunie
10) Naoorlogse architectuur, consumptie en flower power
1. Het sluierend ongemak van welvaart en wederopbouw
I. Na de oorlog: bouwen, niet denken
II. Heroverwegen van de stad: van CIAM naar Team 10
2. Jaren ’60 verandert vraagstelling
3. Postmoderne architectuur
I. Theorievorming: van modern naar postmodern
11) Postmodernisme en meervoudige narratieven
1. De stel van de Ander
I. De rijs van postmodernisme
2. Dood van moderne architectuur
3. Postmoderne architectuur
12) Breuklijnen in de moderniteit
1. Overzicht thema’s 20e eeuw
13) Poëzie en radicaliteit
1. Verhalen en scenario’s als alternatief
I. Verhalende projecten: fictie als ontwerpmiddel
1
, II. Beeldende verhalen: fictie als suggestie
14) Na de financiële crisis van 2008
1. What can design do?
I. Geloof en optimisme: superdutch
2. Postmodernisme: thema’s
I. Shifts: crisis en architectuur
3. What can design do?
15) Transformatieve beperkingen
1. Overzicht thema’s 21e eeuw
16) De gebouwde omgeving en social justice
1. Thema’s van verandering
17) Materialismen en ecosystemen
1. Denkwijzen voor een nieuw tijdperk
18) Van theorie naar ecologie
1. Van afstandelijke reflectie naar belichaamde kennis
2
, 1) Introductie
o 1849: belangrijk traktaat over rol architectuur in industrialisatie
o Na WOII: architectuur = elitair
o Schiet te kort voor massahuisvesting
2) Architectuurtheorie
2.1 Basisbegrippen en de rol in het architectuurdebat
o Noodzakelijke luxe
– Geen theorie nodig voor bescherming tegen regen
o Maatschappelijke veranderingen tijdens industrialisatie
– Architectuur als hooggeachte discipline
Traktaten bepalen gezicht van Europese steden
– Vragen over moderne stedenbouw (naoorlogse periode)
Efficiënt ingerichte steden voor massahuisvesting
– ’80-’90: veel nagedacht over architectuurtheorie
Kritiek, filosofie, ….
Heidegger: metafoor voor verhouding tot de wereld
Peter Eisenman: architectuur en psychoanalyse
o Viollet-le-duc: theorie en ontwerpen gaan altijd hand in hand
– Ontwerpen kaderen door historische reflectie
– Papier, dialoog, tekening, …
o Sebastiano Serlio: Treatise on architecture (1537)
– Geometrie, perspectief, tekenen, Griekse en Romeinse architectuur als toetssteen, functionaliteit
o Midden 20ste eeuw: bijzondere situatie (9 min)
o Charles Jencke: nieuwe ordening van zaken
– Moderniteit heeft veel veranderd
– Veel voorbodes in de 19e eeuw
o Habitat, Montreal: geen klassieke vormen volgen
o Individualisme: eigen plek, woning zoeken
o Roberto Venturi: onderzoeken van alledaagse stedelijke context
– Main street is almost alright
– Na elite traktaten keren architecten zich tot alledaagse omgeving
o Bijzondere vormen: situationistische internationale groep Fransen en andere Europese intellectuelen en
kunstenaars
– Individualisme naar voren kunne brengen
– Individuen in de stad laten voelen welke delen van de stad goed werkten en welke niet
o Las Vegas: populaire recreatieoorden hebben iets te vertellen waar de architectuurtheorie zich zouden in
moeten verdiepen
o Rem Koolhaas: individuele utopieën in raamwerk van moderne architectuur
o Afrika: gemeenschap vormen in de bouw
o Kate Nesbitt: theorizing a new agenda for architecture
– Theorie is ondersteuning van ontwerpen
– 4 attitudes
Prescriptief: voorschrijven wanneer, wat en hoe toepassen
Proscriptief: tegenschrift, wat er niet moet, beperkingen aangeven
Affirmatief: bevestigend, gekaderd tot maatschappelijke context, bevestiging van veronderstelling,
ontwerp wordt voortzetting van hetgene dat ingericht is
3
Inhoudstafel
1) Introductie
2) Architectuurtheorie
1. Basisbegrippen en rol in het architectuurdebat
3) Systematisering van het denken
1. Frankrijk in de 19e eeuw
I. Preambule
II. Sociale turbulentie
2. Prille nationalisme
4) Architectuur, bouwen en Zeitgeist
1. Duitsland in de 19e eeuw
5) Stedenbouw en sociale emancipatie
1. Engeland in de 19e eeuw
6) Bouwen aan een nationale identiteit
1. De Verenigde Staten in de 19e eeuw
I. Gebruik en transformatie van Europese modellen
II. Inheemse materialen: houtbouw als leidraad
III. De natuur en transcendentalisme
2. Hoogbouw: een Amerikaanse typologie
7) Voorbodes van modernisering
1. Overzicht thema’s 19e eeuw
8) Ambacht en industrialisering
1. Duitsland, Nederland, Oostenrijk 1900-1945
I. Een nieuw tijdperk begint
II. Van arts and crafts naar Deutsche Werkbund
9) Dromen van de toekomst
1. Visies op stedenbouw en maatschappij 1900-1945
I. Rationalisering: Frankrijk en de moderne stad
2. Ingenieursromantiek: Italië en de radicale moderniteit
I. Rationalisme als brug tussen verleden en toekomst
3. Voorbeelden van de V.S en de Sovjetunie
10) Naoorlogse architectuur, consumptie en flower power
1. Het sluierend ongemak van welvaart en wederopbouw
I. Na de oorlog: bouwen, niet denken
II. Heroverwegen van de stad: van CIAM naar Team 10
2. Jaren ’60 verandert vraagstelling
3. Postmoderne architectuur
I. Theorievorming: van modern naar postmodern
11) Postmodernisme en meervoudige narratieven
1. De stel van de Ander
I. De rijs van postmodernisme
2. Dood van moderne architectuur
3. Postmoderne architectuur
12) Breuklijnen in de moderniteit
1. Overzicht thema’s 20e eeuw
13) Poëzie en radicaliteit
1. Verhalen en scenario’s als alternatief
I. Verhalende projecten: fictie als ontwerpmiddel
1
, II. Beeldende verhalen: fictie als suggestie
14) Na de financiële crisis van 2008
1. What can design do?
I. Geloof en optimisme: superdutch
2. Postmodernisme: thema’s
I. Shifts: crisis en architectuur
3. What can design do?
15) Transformatieve beperkingen
1. Overzicht thema’s 21e eeuw
16) De gebouwde omgeving en social justice
1. Thema’s van verandering
17) Materialismen en ecosystemen
1. Denkwijzen voor een nieuw tijdperk
18) Van theorie naar ecologie
1. Van afstandelijke reflectie naar belichaamde kennis
2
, 1) Introductie
o 1849: belangrijk traktaat over rol architectuur in industrialisatie
o Na WOII: architectuur = elitair
o Schiet te kort voor massahuisvesting
2) Architectuurtheorie
2.1 Basisbegrippen en de rol in het architectuurdebat
o Noodzakelijke luxe
– Geen theorie nodig voor bescherming tegen regen
o Maatschappelijke veranderingen tijdens industrialisatie
– Architectuur als hooggeachte discipline
Traktaten bepalen gezicht van Europese steden
– Vragen over moderne stedenbouw (naoorlogse periode)
Efficiënt ingerichte steden voor massahuisvesting
– ’80-’90: veel nagedacht over architectuurtheorie
Kritiek, filosofie, ….
Heidegger: metafoor voor verhouding tot de wereld
Peter Eisenman: architectuur en psychoanalyse
o Viollet-le-duc: theorie en ontwerpen gaan altijd hand in hand
– Ontwerpen kaderen door historische reflectie
– Papier, dialoog, tekening, …
o Sebastiano Serlio: Treatise on architecture (1537)
– Geometrie, perspectief, tekenen, Griekse en Romeinse architectuur als toetssteen, functionaliteit
o Midden 20ste eeuw: bijzondere situatie (9 min)
o Charles Jencke: nieuwe ordening van zaken
– Moderniteit heeft veel veranderd
– Veel voorbodes in de 19e eeuw
o Habitat, Montreal: geen klassieke vormen volgen
o Individualisme: eigen plek, woning zoeken
o Roberto Venturi: onderzoeken van alledaagse stedelijke context
– Main street is almost alright
– Na elite traktaten keren architecten zich tot alledaagse omgeving
o Bijzondere vormen: situationistische internationale groep Fransen en andere Europese intellectuelen en
kunstenaars
– Individualisme naar voren kunne brengen
– Individuen in de stad laten voelen welke delen van de stad goed werkten en welke niet
o Las Vegas: populaire recreatieoorden hebben iets te vertellen waar de architectuurtheorie zich zouden in
moeten verdiepen
o Rem Koolhaas: individuele utopieën in raamwerk van moderne architectuur
o Afrika: gemeenschap vormen in de bouw
o Kate Nesbitt: theorizing a new agenda for architecture
– Theorie is ondersteuning van ontwerpen
– 4 attitudes
Prescriptief: voorschrijven wanneer, wat en hoe toepassen
Proscriptief: tegenschrift, wat er niet moet, beperkingen aangeven
Affirmatief: bevestigend, gekaderd tot maatschappelijke context, bevestiging van veronderstelling,
ontwerp wordt voortzetting van hetgene dat ingericht is
3
