Geschiedenis samenvatting alle historische contexten
VWO eindexamen
Inhoud
Context 1: Steden en burgers in de lage landen (1050-1700) .........................................................................................2
Paragraaf 1: Opkomst stedelijke burgerij ......................................................................................................................... 2
Paragraaf 2: Opkomst van Vlaanderen en Brabant in de Late Middeleeuwen .................................................................... 3
Paragraaf 3: Verzet van stedelijke burgerij leidt tot het ontstaan van de Republiek ............................................................ 4
Paragraaf 4: het succes van de Republiek verdienste van haar burgers ............................................................................. 5
Context 2: De Verlichting (1650-1900)..........................................................................................................................6
Paragraaf 1: Wetenschappelijke revolutie ....................................................................................................................... 6
Paragraaf 2: Wetenschappelijke Revolutie leidt tot Verlichting ......................................................................................... 6
Paragraaf 3: Belangrijkste Verlichters met invloed ........................................................................................................... 7
Paragraaf 4: Verandering in politieke cultuur ................................................................................................................... 7
Paragraaf 5: Onafhankelijkheidsoorlog van de Verenigde Staten ...................................................................................... 7
Paragraaf 6: Grondwet Verenigde Staten weerspiegelt de Verlichting................................................................................ 8
Paragraaf 7: Invloed Verlichting op de Franse Revolutie ................................................................................................... 8
Paragraaf 8: het congres van Wenen ............................................................................................................................... 9
Paragraaf 9: opkomst van ismen in de 19de eeuw .......................................................................................................... 10
Paragraaf 10: verzet van conservatieven en confessionelen ........................................................................................... 11
Context 3: Duitsland in Europa 1918-1991 ................................................................................................................. 12
Paragraaf 1: Zwakke plekken van de Republiek van Weimar ........................................................................................... 12
Paragraaf 2: Nazi’s profiteren van de economische crisis in 1923 ................................................................................... 12
Paragraaf 3: De Nazi’s grijpen de macht ........................................................................................................................ 13
Paragraaf 4: Het nazificeren van de samenleving ........................................................................................................... 14
Paragraaf 5: Appeasementpolitiek voorkomt de oorlog niet ........................................................................................... 15
Paragraaf 6: Belangrijkste daden nazi’s in de Tweede Wereldoorlog ............................................................................... 15
Paragraaf 7: Stunde Null ............................................................................................................................................... 16
Paragraaf 8: Hereniging Duitsland en integratie in Europa .............................................................................................. 17
Context 4: China (1842-2001) .................................................................................................................................... 18
Paragraaf 1: Chinees keizerrijk is begin 19de eeuw verzwakt .......................................................................................... 18
Paragraaf 2: Eerste opiumoorlog (1839-1842) ................................................................................................................ 18
Paragraaf 3: Tweede opiumoorlog (1856-1860) .............................................................................................................. 19
Paragraaf 4: Binnenlands verzet tegen keizerlijk gezag ................................................................................................... 19
Paragraaf 5: China wordt een republiek, maar valt uiteen .............................................................................................. 20
Paragraaf 6: GMD herstelt het centrale gezag ................................................................................................................ 21
Paragraaf 7: Chinese communisme gaat zijn eigen weg ................................................................................................. 21
Paragraaf 8: GMD krijgt Japanse agressie en communistisch verzet ............................................................................... 21
Paragraaf 9: CCP grijpt de macht, maar een rampzalige hervorming van Mao ................................................................. 22
Paragraaf 10: Koerswijziging o.l.v. Deng Xiaoping ........................................................................................................... 22
Paragraaf 11: Breuk Sovjet-Unie en toenadering rest van de wereld ................................................................................ 22
,Context 1: Steden en burgers in de lage landen (1050-1700)
Paragraaf 1: Opkomst stedelijke burgerij
Veranderingen 11de eeuw in Europa na een agrarische cultuur:
- Landbouw veranderde
o Bebouwen van bos en heide
o Droogleggen van gebieden d.m.v. windmolens
o Verbetering landbouwwerktuigen
o Invoering drieslagstelsel
Betere landbouw → bevolkingsgroei → meer bakkers etc. nodig
- Opbloeiende handel en groeiende nijverheid
Niet iedereen was meer nodig op het platteland en daarom trokken ambachtslieden naar de stad.
Er kwam lokale en internationale handel, omdat nodige grondstoffen verhandeld werden d.m.v.
verbeterde transport. Jaarmarkten zorgden voor netwerken en bevorderden de handel.
Toename handel → meer nijverheid → verdere groei handel
- Monetaire economie komt terug
Tijdens de handel was er 1 probleem: alle steden hadden hun eigen munt waarvan de waarden
verschilden. Hierdoor werd in de 13de eeuw de wisselbrief uitgevonden.
De lage landen werd het meest verstedelijkte gebied van Europa door:
1. Geografisch op orde (veel rivieren en landwegen)
2. Bescherming door landsheren, edelen en stadsbesturen (zij verbeterden infrastructuur en hielpen
de bevolking)
3. Veel samenwerking tussen steden (er ontstonden hanzen (=handelsverbond))
Om economische belangen te beschermen, bevochten en kochten stedelingen hun stadsrechten om
positie tegenover de landheer te versterken. In ruil leverden zij militaire hulp, betaalden zij belasting of
erkenden ze de landheer. Vaak zagen stadsrechten er zo uit:
- Er zijn geen verplichtingen tegenover de grootgrondbezitter.
- Bevolking mag zelf het bestuur en rechtspraak regelen
- Bevolking mag zelf bepalen wie poorter (=stadburger) is
Elke stad was het centrum van een verzorgingsgebied en zowel economisch als politiek verbonden met
het platteland. Maar in de stad was het sterftecijfer hoger dan het geboortecijfer en dus was er een
migratiestroom nodig. Dit was makkelijk, omdat steden aantrekkelijk waren door:
- Veel kans op werk
- Juridische bescherming
- Kansen op scholing
, Paragraaf 2: Opkomst van Vlaanderen en Brabant in de Late Middeleeuwen
Atrecht was tot 1300 het startpunt van de stedelijke dynamiek in de Nederlanden door de hoge
landbouwproductiviteit en de goede schapenhouderij die zorgde voor lakennijverheid. Na 1300 werd
Atrecht overschaduwd door Brugge vanwege de connecties met Spanje en Italië.
Het volk was verdeeld in drie groepen:
1. Patriciërs (= 10% van de stedelijke bevolking die in de steden de macht had en bevriend was met
de adel. Patriciërs zaten in stadsbestuur)
2. Het gemeen (= 40% van de stedelijke bevolking die verenigd was in gilden)
3. Dagloners (= 50% van de stedelijke bevolking die het zwaarste werk leverde zonder een vast
inkomen)
Over deze verdeling kwamen spanningen. Dit leidde tot de Guldensporenslag in 1302. Dit werd een
veldslag tussen de koning van Frankrijk en de graaf van Vlaanderen. De Vlaamse ambachtslieden wilden
aangeven dat zij waren opgewassen tegen de patriciërs en wonnen deze strijd.
Hierdoor vormen Brabant en Vlaanderen het economisch zwaartepunt van de Nederlanden. Zij zorgen
voor een netwerk met Spanje, Italië en Duitsland. Welke rol had welke stad?
- Antwerpen → zorgt voor verbinding met het Europese achterland en had toegang tot nieuwe
zeeschepen
- Brugge → zorgt voor verbetering van wisselbrief en had de eerste koopmansbeurs (=
handelsgebouw voor ambachtslieden)
- Amsterdam → zorgt voor moedernegotie (= handel met Oost-Europa)
De stedelijke burgerij neemt de volgende taken over van de geestelijkheid:
1. De sociale zorg
2. Het onderwijs → wordt inclusiever en gevarieerder
3. Stadsbestuur dient het algemeen belang / bonum commune in met daarin:
- Alleen stadsbestuur mag geweld gebruiken
- Er komen meer openbare gebouwen
- In belang van de stad mogen er maatregelen komen die in strijd zijn met belangen of oude
rituelen
4. Bedelorden en begijnhoven komen in de stad
De geestelijkheid sloot zich aan bij de Moderne Devotie (=het individueel beleven van het geloof
door het verrichten van arbeid en het lezen van nieuwe Bijbelvertalingen en leefregels).
De Kerk accepteerde deze nieuwe stroming, maar zij eisten begijnhoven (=verzameling van kleine
woningen zodat de Kerk kan controleren of de geestelijken zich blijven toewijden aan God).
In de rest van Europa komen er bedelorden (=religieuze orden die geen bezit wilden hebben, in
armoede wilden leven, overleefden door bedelen en altijd bezigwaren met God. De bekendste
waren de Franciscanen, Dominicanen en Augustijnen).
Ondertussen probeerden vorsten hun machtspositie te verstevigen door het centralisme (=politiek beleid
waarbij een vorst streeft naar een centraal bestuur om meer delen van een rijk vanuit 1 punt te kunnen
besturen door een ambtenarenapparaat). De bekendste vorst die hieraan deed was Filips de Goede,
hertog van Bourgondië. Hij voerde ook als eerste de Staten-Generaal in.
Tegenover het centralisme stond het particularisme (= politiek beleid waarbij elke stad zelf beslist over
interne zaken, in hun eigen voordeel).
Rond 1480 neemt Antwerpen de leiding over van Brugge doordat:
- Gent en Brugge conflicten hadden waardoor inwoners verhuisden naar Antwerpen
- Antwerpen een verbinding had met Venetië, Engeland en Spaanse en Portugese koloniën
VWO eindexamen
Inhoud
Context 1: Steden en burgers in de lage landen (1050-1700) .........................................................................................2
Paragraaf 1: Opkomst stedelijke burgerij ......................................................................................................................... 2
Paragraaf 2: Opkomst van Vlaanderen en Brabant in de Late Middeleeuwen .................................................................... 3
Paragraaf 3: Verzet van stedelijke burgerij leidt tot het ontstaan van de Republiek ............................................................ 4
Paragraaf 4: het succes van de Republiek verdienste van haar burgers ............................................................................. 5
Context 2: De Verlichting (1650-1900)..........................................................................................................................6
Paragraaf 1: Wetenschappelijke revolutie ....................................................................................................................... 6
Paragraaf 2: Wetenschappelijke Revolutie leidt tot Verlichting ......................................................................................... 6
Paragraaf 3: Belangrijkste Verlichters met invloed ........................................................................................................... 7
Paragraaf 4: Verandering in politieke cultuur ................................................................................................................... 7
Paragraaf 5: Onafhankelijkheidsoorlog van de Verenigde Staten ...................................................................................... 7
Paragraaf 6: Grondwet Verenigde Staten weerspiegelt de Verlichting................................................................................ 8
Paragraaf 7: Invloed Verlichting op de Franse Revolutie ................................................................................................... 8
Paragraaf 8: het congres van Wenen ............................................................................................................................... 9
Paragraaf 9: opkomst van ismen in de 19de eeuw .......................................................................................................... 10
Paragraaf 10: verzet van conservatieven en confessionelen ........................................................................................... 11
Context 3: Duitsland in Europa 1918-1991 ................................................................................................................. 12
Paragraaf 1: Zwakke plekken van de Republiek van Weimar ........................................................................................... 12
Paragraaf 2: Nazi’s profiteren van de economische crisis in 1923 ................................................................................... 12
Paragraaf 3: De Nazi’s grijpen de macht ........................................................................................................................ 13
Paragraaf 4: Het nazificeren van de samenleving ........................................................................................................... 14
Paragraaf 5: Appeasementpolitiek voorkomt de oorlog niet ........................................................................................... 15
Paragraaf 6: Belangrijkste daden nazi’s in de Tweede Wereldoorlog ............................................................................... 15
Paragraaf 7: Stunde Null ............................................................................................................................................... 16
Paragraaf 8: Hereniging Duitsland en integratie in Europa .............................................................................................. 17
Context 4: China (1842-2001) .................................................................................................................................... 18
Paragraaf 1: Chinees keizerrijk is begin 19de eeuw verzwakt .......................................................................................... 18
Paragraaf 2: Eerste opiumoorlog (1839-1842) ................................................................................................................ 18
Paragraaf 3: Tweede opiumoorlog (1856-1860) .............................................................................................................. 19
Paragraaf 4: Binnenlands verzet tegen keizerlijk gezag ................................................................................................... 19
Paragraaf 5: China wordt een republiek, maar valt uiteen .............................................................................................. 20
Paragraaf 6: GMD herstelt het centrale gezag ................................................................................................................ 21
Paragraaf 7: Chinese communisme gaat zijn eigen weg ................................................................................................. 21
Paragraaf 8: GMD krijgt Japanse agressie en communistisch verzet ............................................................................... 21
Paragraaf 9: CCP grijpt de macht, maar een rampzalige hervorming van Mao ................................................................. 22
Paragraaf 10: Koerswijziging o.l.v. Deng Xiaoping ........................................................................................................... 22
Paragraaf 11: Breuk Sovjet-Unie en toenadering rest van de wereld ................................................................................ 22
,Context 1: Steden en burgers in de lage landen (1050-1700)
Paragraaf 1: Opkomst stedelijke burgerij
Veranderingen 11de eeuw in Europa na een agrarische cultuur:
- Landbouw veranderde
o Bebouwen van bos en heide
o Droogleggen van gebieden d.m.v. windmolens
o Verbetering landbouwwerktuigen
o Invoering drieslagstelsel
Betere landbouw → bevolkingsgroei → meer bakkers etc. nodig
- Opbloeiende handel en groeiende nijverheid
Niet iedereen was meer nodig op het platteland en daarom trokken ambachtslieden naar de stad.
Er kwam lokale en internationale handel, omdat nodige grondstoffen verhandeld werden d.m.v.
verbeterde transport. Jaarmarkten zorgden voor netwerken en bevorderden de handel.
Toename handel → meer nijverheid → verdere groei handel
- Monetaire economie komt terug
Tijdens de handel was er 1 probleem: alle steden hadden hun eigen munt waarvan de waarden
verschilden. Hierdoor werd in de 13de eeuw de wisselbrief uitgevonden.
De lage landen werd het meest verstedelijkte gebied van Europa door:
1. Geografisch op orde (veel rivieren en landwegen)
2. Bescherming door landsheren, edelen en stadsbesturen (zij verbeterden infrastructuur en hielpen
de bevolking)
3. Veel samenwerking tussen steden (er ontstonden hanzen (=handelsverbond))
Om economische belangen te beschermen, bevochten en kochten stedelingen hun stadsrechten om
positie tegenover de landheer te versterken. In ruil leverden zij militaire hulp, betaalden zij belasting of
erkenden ze de landheer. Vaak zagen stadsrechten er zo uit:
- Er zijn geen verplichtingen tegenover de grootgrondbezitter.
- Bevolking mag zelf het bestuur en rechtspraak regelen
- Bevolking mag zelf bepalen wie poorter (=stadburger) is
Elke stad was het centrum van een verzorgingsgebied en zowel economisch als politiek verbonden met
het platteland. Maar in de stad was het sterftecijfer hoger dan het geboortecijfer en dus was er een
migratiestroom nodig. Dit was makkelijk, omdat steden aantrekkelijk waren door:
- Veel kans op werk
- Juridische bescherming
- Kansen op scholing
, Paragraaf 2: Opkomst van Vlaanderen en Brabant in de Late Middeleeuwen
Atrecht was tot 1300 het startpunt van de stedelijke dynamiek in de Nederlanden door de hoge
landbouwproductiviteit en de goede schapenhouderij die zorgde voor lakennijverheid. Na 1300 werd
Atrecht overschaduwd door Brugge vanwege de connecties met Spanje en Italië.
Het volk was verdeeld in drie groepen:
1. Patriciërs (= 10% van de stedelijke bevolking die in de steden de macht had en bevriend was met
de adel. Patriciërs zaten in stadsbestuur)
2. Het gemeen (= 40% van de stedelijke bevolking die verenigd was in gilden)
3. Dagloners (= 50% van de stedelijke bevolking die het zwaarste werk leverde zonder een vast
inkomen)
Over deze verdeling kwamen spanningen. Dit leidde tot de Guldensporenslag in 1302. Dit werd een
veldslag tussen de koning van Frankrijk en de graaf van Vlaanderen. De Vlaamse ambachtslieden wilden
aangeven dat zij waren opgewassen tegen de patriciërs en wonnen deze strijd.
Hierdoor vormen Brabant en Vlaanderen het economisch zwaartepunt van de Nederlanden. Zij zorgen
voor een netwerk met Spanje, Italië en Duitsland. Welke rol had welke stad?
- Antwerpen → zorgt voor verbinding met het Europese achterland en had toegang tot nieuwe
zeeschepen
- Brugge → zorgt voor verbetering van wisselbrief en had de eerste koopmansbeurs (=
handelsgebouw voor ambachtslieden)
- Amsterdam → zorgt voor moedernegotie (= handel met Oost-Europa)
De stedelijke burgerij neemt de volgende taken over van de geestelijkheid:
1. De sociale zorg
2. Het onderwijs → wordt inclusiever en gevarieerder
3. Stadsbestuur dient het algemeen belang / bonum commune in met daarin:
- Alleen stadsbestuur mag geweld gebruiken
- Er komen meer openbare gebouwen
- In belang van de stad mogen er maatregelen komen die in strijd zijn met belangen of oude
rituelen
4. Bedelorden en begijnhoven komen in de stad
De geestelijkheid sloot zich aan bij de Moderne Devotie (=het individueel beleven van het geloof
door het verrichten van arbeid en het lezen van nieuwe Bijbelvertalingen en leefregels).
De Kerk accepteerde deze nieuwe stroming, maar zij eisten begijnhoven (=verzameling van kleine
woningen zodat de Kerk kan controleren of de geestelijken zich blijven toewijden aan God).
In de rest van Europa komen er bedelorden (=religieuze orden die geen bezit wilden hebben, in
armoede wilden leven, overleefden door bedelen en altijd bezigwaren met God. De bekendste
waren de Franciscanen, Dominicanen en Augustijnen).
Ondertussen probeerden vorsten hun machtspositie te verstevigen door het centralisme (=politiek beleid
waarbij een vorst streeft naar een centraal bestuur om meer delen van een rijk vanuit 1 punt te kunnen
besturen door een ambtenarenapparaat). De bekendste vorst die hieraan deed was Filips de Goede,
hertog van Bourgondië. Hij voerde ook als eerste de Staten-Generaal in.
Tegenover het centralisme stond het particularisme (= politiek beleid waarbij elke stad zelf beslist over
interne zaken, in hun eigen voordeel).
Rond 1480 neemt Antwerpen de leiding over van Brugge doordat:
- Gent en Brugge conflicten hadden waardoor inwoners verhuisden naar Antwerpen
- Antwerpen een verbinding had met Venetië, Engeland en Spaanse en Portugese koloniën
