LITERATUUR GESCHIEDENIS
LES 17; Nederlandse literatuurgeschiedenis
Voor elke geschiedenis geldt dat die gekleurd is door kennis en visie van makers.
Een schrijver uit de 18de eeuw zal heel anders schrijven over slavernij en kolonialisme dan
iemand uit de 21ste eeuw.
In de vroegere literatuur schreef men vooral over ‘grote’ schrijvers en hun werken.
Vrouwelijke schrijvers, jeugdliteratuur, Surinaamse en Antilliaanse schrijvers werden hier
bijna niet in vermeld.
Literatuur was altijd verbonden met de maatschappij
Nieuwe stromingen / periodes zijn een reactie op voorgaande stromingen / periodes
Canon = speciale lijsten met de meest waardevolle boeken uit de Nederlandse literatuur
Voorbeelden; van den Vos Reynaerde (ca. 1250 , de Spaanschen Brabander (1617), van
Bredero en Max Havelaar (1859) van Multatuli.
LES 18; gedenk te sterven
Middeleeuwen;
‘vraag god of hij mij wil vergeven’ dit is een kenmerk van de middeleeuwen in West –
Europa. Het christendom is alom. heel de wereld en al haar verschijnselen staan in het teken
van God. Je moet goed leven om na je dood een plekje in de hemel te krijgen.
Motto van middeleeuwen; memento mori = gedenk te sterven
In de hemel kom je alleen zonder zonden, anders brand je een eeuwigheid in de hel.
• Van de meeste middeleeuwse verhalen ken je de auteur niet. verhalen werden eerst
decennialang mondeling overgeleverd. De eerste opgeschreven en bewaarde literaire
teksten komen uit de 12de eeuw.
• Schrijver = niet de bedenker maar een vastlegger van een bestaand verhaal en zijn
talent is een gift van god.
• Iedere tekst mag worden aangepast, ingekort of wijzigen zonder bronvermelding
• Teksten en schilderijen worden nauwelijks gesigneerd omdat kunst voor iedereen is.
Van den vos reinaerde begint wel met de auteur. BI WILLEME
De stelende koning;
• Karel en de elegast → een “karel-roman”
• Karel de Grote bestuurde het Frankische rijk, dat onder hem het grootst was
• Leefde van 768 – 814
• Karel tot keizer gekroond door de Paus, god staat dus boven de keizer.
• Probeerde zijn rijk op Romeinse wijze te besturen.
• Het feodale stelsel.
• Om zon rijk te besturen is trouw heel belangrijk
• Den leenheer (koning of kezier ) leen zijn land uit aan leenmannen / vazellen, die het
evt weer mogen uitlenen aan achterleenmannen en mogen de opbrengst houden.
, • In ruil daarvoor beloven de leenmannen trouw aan de koning en helpen hem in
oorlogen
Edele ridders;
• in karel en de elegast komt niet allen christelijke wonderen voor maar ook sprookjes
selementen.
• Karelromans → ridderverhalej rondom karel de grote
• Arthurromans → koning Arthur en zijn ridders van de ronde tafel bieden hulp aan wie
het nodig hebben.
• In beide romans zijn de ridder goede, trouwe vechters. Ook zijn ze edelmoedig en
hoffelijk ten opzichte van zwakkeren en vrouwen → hoofs
• Hoofse cultuur is ontstaan in de 12 e eeuw
• Begin van de hedendaagse westerse beschaving → ruw en agressief gedrad wordt niet
langer getolereerd; je moet jezelf onder controle houden, zowel psychisch als fysiek,
en een ander in zijn waarde laten. Vrouwen op een voetstuk → zijn niet langer een
bezit maar moeten beschermd worden.
Voorbeeld;
• strijd met de duivel voorkomen, dat begon al met Adam en Eva. Eva laat zich door een
slang (duivel) verleiden om een appel uit de boom van kennis van goed en kwaad te
eten. Dit is tegen het verbod van god en zij en Adam moeten het paradijs verlaten
• vrouwen spelen een grote rol in middeleeuwse teksten; hoe moet je je wel en niet
gedragen.
Zoals bij beatrijs, ontmoet een man, krijgt kinderen na 7 jaar verlaat man haar, zij
moet werken als prostitué om kinderen te kunnen voeden. Beatrijs wordt vergeven
omdat ze berouw toont aan haar keuze, en zich tot god richt. En krijgt een nieuwe kans
→ mariamirakel
God of die duvel / boetedoening;
• mariken van niemegen. Wordt verleidt door Moenen, een onderduivel. Er volgt een
lang proces van biecht, berouw en uiteindelijk vergeving.
Mystiek;
• vrouwen komen veel voor in literatuur maar geen plaats in de kerk voor vrouwen.
• Ze duiken in verhalen op en ze slechts op een mystieke manier bezig met god; ze
geven zich volledig aan hem over.
• 13e eeuw.
• Mystica Hadewijch schrijft brieven, visioenen en liederen over god op. Ter inpsiratie
tot volharding. Ze wijst naar de ware godsliefde; de reis naar het hoofst haalbare voor
de mustieke mens; eenwording met god. Ze hoopt andere over te halen
Kennis van de bijbel;
• Het getal 3; verwijst naar de heilige drie eenheid van de vader (god), de zoon
(christus) en de heilige geest
LES 17; Nederlandse literatuurgeschiedenis
Voor elke geschiedenis geldt dat die gekleurd is door kennis en visie van makers.
Een schrijver uit de 18de eeuw zal heel anders schrijven over slavernij en kolonialisme dan
iemand uit de 21ste eeuw.
In de vroegere literatuur schreef men vooral over ‘grote’ schrijvers en hun werken.
Vrouwelijke schrijvers, jeugdliteratuur, Surinaamse en Antilliaanse schrijvers werden hier
bijna niet in vermeld.
Literatuur was altijd verbonden met de maatschappij
Nieuwe stromingen / periodes zijn een reactie op voorgaande stromingen / periodes
Canon = speciale lijsten met de meest waardevolle boeken uit de Nederlandse literatuur
Voorbeelden; van den Vos Reynaerde (ca. 1250 , de Spaanschen Brabander (1617), van
Bredero en Max Havelaar (1859) van Multatuli.
LES 18; gedenk te sterven
Middeleeuwen;
‘vraag god of hij mij wil vergeven’ dit is een kenmerk van de middeleeuwen in West –
Europa. Het christendom is alom. heel de wereld en al haar verschijnselen staan in het teken
van God. Je moet goed leven om na je dood een plekje in de hemel te krijgen.
Motto van middeleeuwen; memento mori = gedenk te sterven
In de hemel kom je alleen zonder zonden, anders brand je een eeuwigheid in de hel.
• Van de meeste middeleeuwse verhalen ken je de auteur niet. verhalen werden eerst
decennialang mondeling overgeleverd. De eerste opgeschreven en bewaarde literaire
teksten komen uit de 12de eeuw.
• Schrijver = niet de bedenker maar een vastlegger van een bestaand verhaal en zijn
talent is een gift van god.
• Iedere tekst mag worden aangepast, ingekort of wijzigen zonder bronvermelding
• Teksten en schilderijen worden nauwelijks gesigneerd omdat kunst voor iedereen is.
Van den vos reinaerde begint wel met de auteur. BI WILLEME
De stelende koning;
• Karel en de elegast → een “karel-roman”
• Karel de Grote bestuurde het Frankische rijk, dat onder hem het grootst was
• Leefde van 768 – 814
• Karel tot keizer gekroond door de Paus, god staat dus boven de keizer.
• Probeerde zijn rijk op Romeinse wijze te besturen.
• Het feodale stelsel.
• Om zon rijk te besturen is trouw heel belangrijk
• Den leenheer (koning of kezier ) leen zijn land uit aan leenmannen / vazellen, die het
evt weer mogen uitlenen aan achterleenmannen en mogen de opbrengst houden.
, • In ruil daarvoor beloven de leenmannen trouw aan de koning en helpen hem in
oorlogen
Edele ridders;
• in karel en de elegast komt niet allen christelijke wonderen voor maar ook sprookjes
selementen.
• Karelromans → ridderverhalej rondom karel de grote
• Arthurromans → koning Arthur en zijn ridders van de ronde tafel bieden hulp aan wie
het nodig hebben.
• In beide romans zijn de ridder goede, trouwe vechters. Ook zijn ze edelmoedig en
hoffelijk ten opzichte van zwakkeren en vrouwen → hoofs
• Hoofse cultuur is ontstaan in de 12 e eeuw
• Begin van de hedendaagse westerse beschaving → ruw en agressief gedrad wordt niet
langer getolereerd; je moet jezelf onder controle houden, zowel psychisch als fysiek,
en een ander in zijn waarde laten. Vrouwen op een voetstuk → zijn niet langer een
bezit maar moeten beschermd worden.
Voorbeeld;
• strijd met de duivel voorkomen, dat begon al met Adam en Eva. Eva laat zich door een
slang (duivel) verleiden om een appel uit de boom van kennis van goed en kwaad te
eten. Dit is tegen het verbod van god en zij en Adam moeten het paradijs verlaten
• vrouwen spelen een grote rol in middeleeuwse teksten; hoe moet je je wel en niet
gedragen.
Zoals bij beatrijs, ontmoet een man, krijgt kinderen na 7 jaar verlaat man haar, zij
moet werken als prostitué om kinderen te kunnen voeden. Beatrijs wordt vergeven
omdat ze berouw toont aan haar keuze, en zich tot god richt. En krijgt een nieuwe kans
→ mariamirakel
God of die duvel / boetedoening;
• mariken van niemegen. Wordt verleidt door Moenen, een onderduivel. Er volgt een
lang proces van biecht, berouw en uiteindelijk vergeving.
Mystiek;
• vrouwen komen veel voor in literatuur maar geen plaats in de kerk voor vrouwen.
• Ze duiken in verhalen op en ze slechts op een mystieke manier bezig met god; ze
geven zich volledig aan hem over.
• 13e eeuw.
• Mystica Hadewijch schrijft brieven, visioenen en liederen over god op. Ter inpsiratie
tot volharding. Ze wijst naar de ware godsliefde; de reis naar het hoofst haalbare voor
de mustieke mens; eenwording met god. Ze hoopt andere over te halen
Kennis van de bijbel;
• Het getal 3; verwijst naar de heilige drie eenheid van de vader (god), de zoon
(christus) en de heilige geest
