Hoofdstuk 8 Einde van huwelijk en geregistreerd
partnerschap
8.1 Inleiding
Huwelijk en gp worden formele relaties genoemd bij begin en einde van de relatie is
tussenkomst van de overheid verplicht. Beëindiging van het huwelijk wordt geregeld in titel
9 en 10 van Boek 1, bepalingen inzake de beëindiging van gp staan in titel 5A. Er gelden twee
wijzen van beëindiging voor beide relatievormen: door de dood en door het aangaan van
een nieuwe formele relatie na vermissing. Overige wijzen van beëindiging verschillen
enigszins. Gerechtelijke ontbinding van het huwelijk en gp lijken sterk op elkaar.
8.2 Kenmerken en beginselen
De regels betreffende de ontbinding van formele relaties worden gekenmerkt door
voorgeschreven formaliteiten en zijn dwingendrechtelijk van karakter rechtszekerheid en
bescherming van eventuele zwakke partners en kinderen. Het besluit dat een formele relatie
is ontbonden is een constitutief besluit van een bevoegd overheidsorgaan. Bij het afwikkelen
van de gevolgen van de ontbinding van hun relatie genieten de partijen wel een aanzienlijke
mate van autonomie.
8.3 Belangrijke ontwikkelingen
Van de elfde tot de zestiende eeuw kon het huwelijk helemaal niet worden ontbonden
scheiding van tafel en bed werd in het leven geroepen. Pas in de zestiende eeuw deed de
echtscheiding in de protestantse landen weer haar intrede, maar alleen op basis van een
beperkt aantal schuldgronden. Pas in de achttiende eeuw werden in een aantal landen
nieuw, schuldloze echtscheidingsgronden ingevoerd. Het oude BW maakte daarna weer een
stapje terug en maakte de echtscheiding zonder schuld weer onmogelijk aan het eind van
de negentiende eeuw werd het restrictieve echtscheidingsrecht steeds vaker omzeild (‘grote
leugen’). In 1971 is het thans geldende echtscheidingsrecht ingevoerd: schuldgronden
werden afgeschaft, algemene echtscheidingsgrond werd de duurzame ontwrichting van het
huwelijk. Sindsdien is het echtscheidingsrecht geleidelijk verder geliberaliseerd, vooral m.b.t.
het proces. Tussen 2001 en 2009 was de buitengerechtelijke ontbinding van het huwelijk
mogelijk in de vorm van de flitsscheiding: omzetten van een huwelijk in een gp dat
vervolgens direct met wederzijds goedvinden werd ontbonden. Beëindiging van het gp is
juist steeds moeilijker geworden.
8.4 Rechtsgevolgen van het einde van een formele relatie
Echtscheiding en beëindiging van gp hebben geen terugwerkende kracht. Belangrijkste
gevolgen:
Nagenoeg alle verplichtingen van de echtgenoten en de partners vanaf het moment
van de beëindiging houden op te bestaan. Een uitzondering is de tijdens de relatie
ontstane lotsverbondenheid of solidariteit: die eindigt niet van de ene op de andere
dag en vormt een grond voor een mogelijke onderhoudsverplichting.
De door een van de echtgenoten/partners tijdens de relatie gedane investeringen die
tot een vermindering van verdiencapaciteit van deze echtgenoot/partner heeft
partnerschap
8.1 Inleiding
Huwelijk en gp worden formele relaties genoemd bij begin en einde van de relatie is
tussenkomst van de overheid verplicht. Beëindiging van het huwelijk wordt geregeld in titel
9 en 10 van Boek 1, bepalingen inzake de beëindiging van gp staan in titel 5A. Er gelden twee
wijzen van beëindiging voor beide relatievormen: door de dood en door het aangaan van
een nieuwe formele relatie na vermissing. Overige wijzen van beëindiging verschillen
enigszins. Gerechtelijke ontbinding van het huwelijk en gp lijken sterk op elkaar.
8.2 Kenmerken en beginselen
De regels betreffende de ontbinding van formele relaties worden gekenmerkt door
voorgeschreven formaliteiten en zijn dwingendrechtelijk van karakter rechtszekerheid en
bescherming van eventuele zwakke partners en kinderen. Het besluit dat een formele relatie
is ontbonden is een constitutief besluit van een bevoegd overheidsorgaan. Bij het afwikkelen
van de gevolgen van de ontbinding van hun relatie genieten de partijen wel een aanzienlijke
mate van autonomie.
8.3 Belangrijke ontwikkelingen
Van de elfde tot de zestiende eeuw kon het huwelijk helemaal niet worden ontbonden
scheiding van tafel en bed werd in het leven geroepen. Pas in de zestiende eeuw deed de
echtscheiding in de protestantse landen weer haar intrede, maar alleen op basis van een
beperkt aantal schuldgronden. Pas in de achttiende eeuw werden in een aantal landen
nieuw, schuldloze echtscheidingsgronden ingevoerd. Het oude BW maakte daarna weer een
stapje terug en maakte de echtscheiding zonder schuld weer onmogelijk aan het eind van
de negentiende eeuw werd het restrictieve echtscheidingsrecht steeds vaker omzeild (‘grote
leugen’). In 1971 is het thans geldende echtscheidingsrecht ingevoerd: schuldgronden
werden afgeschaft, algemene echtscheidingsgrond werd de duurzame ontwrichting van het
huwelijk. Sindsdien is het echtscheidingsrecht geleidelijk verder geliberaliseerd, vooral m.b.t.
het proces. Tussen 2001 en 2009 was de buitengerechtelijke ontbinding van het huwelijk
mogelijk in de vorm van de flitsscheiding: omzetten van een huwelijk in een gp dat
vervolgens direct met wederzijds goedvinden werd ontbonden. Beëindiging van het gp is
juist steeds moeilijker geworden.
8.4 Rechtsgevolgen van het einde van een formele relatie
Echtscheiding en beëindiging van gp hebben geen terugwerkende kracht. Belangrijkste
gevolgen:
Nagenoeg alle verplichtingen van de echtgenoten en de partners vanaf het moment
van de beëindiging houden op te bestaan. Een uitzondering is de tijdens de relatie
ontstane lotsverbondenheid of solidariteit: die eindigt niet van de ene op de andere
dag en vormt een grond voor een mogelijke onderhoudsverplichting.
De door een van de echtgenoten/partners tijdens de relatie gedane investeringen die
tot een vermindering van verdiencapaciteit van deze echtgenoot/partner heeft
