Samenvatting Aansprakelijkheid en schade
Deze samenvatting is auteursrechtelijk beschermd. Het auteursrecht op de
samenvatting is eigendom van Shahram Malouki. Alle rechten zijn voorbehouden. Deze
samenvatting is uitsluitend bedoeld voor persoonlijk gebruik door de koper. Het is
verboden om de samenvatting geheel of gedeeltelijk te verspreiden, reproduceren of
overdragen zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van Shahram Malouki. Het
is eveneens verboden om de samenvatting openbaar te maken, te delen via sociale
media of op welke andere manier dan ook. Elk ongeoorloofd gebruik of verspreiding
van de samenvatting is in strijd met de geldende auteursrechtwetten en kan leiden tot
juridische stappen en aansprakelijkheid voor schade.
,Inhoudsopgave
Overzicht grondslagen aansprakelijkheid en verweren ................................................................................... 3
Buitencontractuele aansprakelijkheid ............................................................................................................. 4
1. Functies van het aansprakelijkheidsrecht ....................................................................................................... 4
Overzicht van de mogelijke vorderingen op grond van onrechtmatige daad ................................................ 6
Vereiste 1: onrechtmatige gedraging ............................................................................................................. 6
Vereiste 2: toerekening ................................................................................................................................ 15
Vereiste 3: causaliteit (vestigingsfase) ......................................................................................................... 15
Vereiste 4: relativiteitsvereiste..................................................................................................................... 21
Vereiste 5: schade ........................................................................................................................................ 22
3. Kwalitatieve aansprakelijkheden .................................................................................................................. 23
4. Overheidsaansprakelijkheid (art. 6:162) ....................................................................................................... 30
Stap 1: Voldoende belang aanwezig? (art. 3:303) ........................................................................................ 30
Stap 2: Kan de overheid aansprakelijk worden gesteld? .............................................................................. 30
5. Collectieve afwikkeling van massaschade..................................................................................................... 36
6. Inbreuk op de AVG ........................................................................................................................................ 43
Contractuele aansprakelijkheid: vorderingen bij een tekortkoming .............................................................. 45
Functies van het contractenrecht (artikel Hijma).............................................................................................. 45
Stappenplan vorderingen bij een tekortkoming................................................................................................ 45
Remedie 1: Nakoming alsnog (art. 3:296 lid 1) ............................................................................................ 46
Remedie 2: Opschorting (art. 6:52) .............................................................................................................. 46
Remedie 3: Schadevergoeding (art. 6:74) .................................................................................................... 46
Remedie 4: Ontbinding (art. 6:265) .............................................................................................................. 50
Samenloop van aansprakelijkheid ................................................................................................................. 51
Uitgangspunt .................................................................................................................................................... 51
Samenloop OD-wanprestatie ............................................................................................................................ 51
Samenloop risicoaansprakelijkheden - wanprestatie ....................................................................................... 52
Samenloop productaansprakelijkheid – OD/wanprestatie ............................................................................... 52
Verweren ...................................................................................................................................................... 53
1. Strijd met redelijkheid en billijkheid .............................................................................................................. 53
2. Verjaring ....................................................................................................................................................... 53
Schadevergoedingsrecht (omvangsfase) ....................................................................................................... 60
Stap 1: komt de schade voor vergoeding in aanmerking? ................................................................................ 60
Stap 2: hoe wordt de schade begroot? ............................................................................................................. 64
Stap 3: hoe wordt de benadeelde gecompenseerd? ......................................................................................... 66
Stap 4: hoeveel euro schadevergoeding dient de benadeelde te krijgen? ........................................................ 68
Stappenplan essayvraag ............................................................................................................................... 71
Geschreven door Shahram Malouki
2
,Overzicht grondslagen aansprakelijkheid en verweren
Overzicht grondslagen van aansprakelijkheid
Buitencontractuele aansprakelijkheid
1. Aansprakelijkheid op grond van eigen onrechtmatige daad (art. 6:162)
2. Kwalitatieve aansprakelijkheid:
a. Aansprakelijkheid voor kinderen (art. 6:169)
b. Aansprakelijkheid voor ondergeschikten (art. 6:170).
c. Aansprakelijkheid voor niet-ondergeschikten (art. 6:171)
d. Aansprakelijkheid voor vertegenwoordigers (art. 6:172)
e. Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken (art. 6:173)
f. Aansprakelijkheid voor gebrekkige opstal (art. 6:174)
g. Aansprakelijkheid voor gevaarlijke stoffen (art. 6:175)
h. Aansprakelijkheid voor schade van een dier (art. 6:179)
i. Aansprakelijkheid producent voor gebrekkige producten (art. 6:185)
3. Inbreuk op AVG
4. Werkgeversaansprakelijkheid (art. 7:658 lid 2 en 7:611)
Contractuele aansprakelijkheid: remedies
1. Nakoming alsnog (art. 3:296 lid 1)
2. Opschorting (art. 6:52)
3. Schadevergoeding (art. 6:74)
4. Ontbinding (art. 6:265)
Overzicht verweren
1. Rechtsvordering verjaard (art. 3:310)
2. Verweren door te stellen dat niet aan de vereisten voor vestiging van
aansprakelijkheid is voldaan, zoals geen sprake van een tekortkoming (bij
wanprestatie) of onrechtmatige gedraging (bij onrechtmatige daad)
3. Ontbreken van juridische causaliteit (art. 6:98)
4. Voordeelstoerekening (art. 6:100)
5. Eigen schuld (art. 6:101)
Verhouding hoofdelijkheid en regres
Hoofdelijkheid
• Welke verhouding? Slachtoffer tegenover aansprakelijke personen
• Wat betekent dit? Wanneer 2 of meer personen voor dezelfde schade aansprakelijk zijn,
zijn dezen hoofdelijk aansprakelijk (art. 6:102). Benadeelde kan elk van deze personen
voor zijn gehele schade aanspreken (art. 6:7).
Regres
• Welke verhouding? Aansprakelijke personen onderling
• Wat betekent dit? De persoon die door het slachtoffer is aangesproken heeft verhaal op
de andere (voormalige) aansprakelijke(n), art. 6:10
• Voor welk bedrag? Art. 6:101, tenzij andere verdeling - zie in dat kader 6:170 lid 3 of
6:165 lid 2.
Geschreven door Shahram Malouki
3
, Buitencontractuele aansprakelijkheid
1. Functies van het aansprakelijkheidsrecht
Artikel Van Dam
Van Dam maakt een onderscheid tussen de primaire en secundaire functies van het
aansprakelijkheidsrecht. De primaire functie van het aansprakelijkheidsrecht is volgens Van
Dam rechtshandhaving (het handhaven van rechten en plichten). Deze hoofdfunctie
wordt volgens Van Dam vervuld door de volgende (sub)functies:
1. Identificatie van de te beschermen rechten en belangen. Het gaat hierbij om het
vaststellen welke rechten en belangen in het aansprakelijkheidsrecht worden
beschermd. Immers: niet de enkele schade is beslissend maar de schending van een
recht of belang. Dat blijkt uit het feit dat:
a. De schade een zekere grens moet overschrijden voordat zij voor het
aansprakelijkheidsrecht relevant wordt. In het dagelijks leven ervaren we
regelmatig ongemakken (denk aan geluidsoverlast van de buren), maar pas als
sprake is van regelmatig terugkerende geluid is het voor het
aansprakelijkheidsrecht relevant en kan er sprake zijn van hinder.
b. De schade voor het aansprakelijkheidsrecht relevant moet zijn. Niet alle soorten
schade wordt gedekt door het aansprakelijkheidsrecht.
c. Het aansprakelijkheidsrecht beschermt ook rechtens erkende belangen als de
benadeelde geen materiele schade heeft geleden. Daarbij kan gedacht worden
aan arts die aan een patiënt onvoldoende informatie geeft over een medische
ingreep, waarna deze patiënt geen goed geïnformeerde beslissing kan nemen.
Dat is een schending van zijn recht op zelfbeschikking, ook als hij geen schade
heeft geleden.
2. Vaststellen wanneer rechten en belangen zijn geschonden. Het gaat hierbij om het
bepalen wanneer iemand aansprakelijk is. De schade moet door een ander zijn
toegebracht en er moet steeds aan bepaalde vereisten worden voldaan. Hierbij geldt
dat bescherming van de rechten van het slachtoffer ten koste gaat van de vrijheden van
de dader. In het aansprakelijkheidsrecht gaat het om het vinden van het juiste
evenwicht tussen bescherming en vrijheid.
3. Herstel van geschonden rechten en belangen. Het aansprakelijkheidsrecht bepaalt niet
alleen wanneer sprake is van een verstoord evenwicht, maar ook hoe deze
onevenwichtigheid moet worden hersteld. Door geschonden rechten te herstellen
vervult het aansprakelijkheidsrecht ook een functie in het handhaven van deze rechten:
het zorgt ervoor dat de schending van rechten niet zonder juridische actie blijft. Herstel
vindt veelal plaats in de vorm van een geldbetaling, maar herstel kan ook plaatsvinden
door andere middelen: excuses, het erkennen van aansprakelijkheid, een verbod of
bevel.
De (mogelijke) secundaire functies van het aansprakelijkheidsrecht zijn volgens Van Dam:
1. Preventie van schade. Volgens Van Dam zijn de meningen hierover verdeeld. Als
iemand puur rationeel handelt, zou dit het geval kunnen zijn, maar de meeste personen
en rechtspersonen handelen niet altijd rationeel als ze beslissingen nemen. Vaak moet
snel worden gereageerd en er is geen tijd om rustig afwegingen te maken. De
preventieve werking is volgens Van Dam het sterkst bij gedragingen die enigszins
rationeel en overwogen worden verricht (bijv. het publiceren van berichten). Wel wordt,
voor zover sprake is van een preventieve werking, dit effect beperkt door de
aanwezigheid van aansprakelijkheidsverzekeringen (echter: verzekeringen hebben ook
een preventieve werking, want premie gaat omhoog als er schade wordt geclaimd). Een
bijzonder preventiemiddel is volgens Van Dam de actie voor een verbod of bevel,
waardoor de rechter een schadelijke gedraging kan verbieden.
2. Vergoeding van schade. Maar dat is volgens Van Dam problematisch, omdat (1) het
aansprakelijkheidsrecht niet alleen getriggerd wordt door schade alleen (maar doordat
de schade veroorzaakt wordt door een ander), (2) het aansprakelijkheidsrecht is een
duur en omslachtig systeem en (3) het aansprakelijkheidsrecht regelt ook gevallen
waarin iemand geen schade heeft geleden maar ‘slechts’ in zijn recht of belang is
aangetast.
Geschreven door Shahram Malouki
4
Deze samenvatting is auteursrechtelijk beschermd. Het auteursrecht op de
samenvatting is eigendom van Shahram Malouki. Alle rechten zijn voorbehouden. Deze
samenvatting is uitsluitend bedoeld voor persoonlijk gebruik door de koper. Het is
verboden om de samenvatting geheel of gedeeltelijk te verspreiden, reproduceren of
overdragen zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van Shahram Malouki. Het
is eveneens verboden om de samenvatting openbaar te maken, te delen via sociale
media of op welke andere manier dan ook. Elk ongeoorloofd gebruik of verspreiding
van de samenvatting is in strijd met de geldende auteursrechtwetten en kan leiden tot
juridische stappen en aansprakelijkheid voor schade.
,Inhoudsopgave
Overzicht grondslagen aansprakelijkheid en verweren ................................................................................... 3
Buitencontractuele aansprakelijkheid ............................................................................................................. 4
1. Functies van het aansprakelijkheidsrecht ....................................................................................................... 4
Overzicht van de mogelijke vorderingen op grond van onrechtmatige daad ................................................ 6
Vereiste 1: onrechtmatige gedraging ............................................................................................................. 6
Vereiste 2: toerekening ................................................................................................................................ 15
Vereiste 3: causaliteit (vestigingsfase) ......................................................................................................... 15
Vereiste 4: relativiteitsvereiste..................................................................................................................... 21
Vereiste 5: schade ........................................................................................................................................ 22
3. Kwalitatieve aansprakelijkheden .................................................................................................................. 23
4. Overheidsaansprakelijkheid (art. 6:162) ....................................................................................................... 30
Stap 1: Voldoende belang aanwezig? (art. 3:303) ........................................................................................ 30
Stap 2: Kan de overheid aansprakelijk worden gesteld? .............................................................................. 30
5. Collectieve afwikkeling van massaschade..................................................................................................... 36
6. Inbreuk op de AVG ........................................................................................................................................ 43
Contractuele aansprakelijkheid: vorderingen bij een tekortkoming .............................................................. 45
Functies van het contractenrecht (artikel Hijma).............................................................................................. 45
Stappenplan vorderingen bij een tekortkoming................................................................................................ 45
Remedie 1: Nakoming alsnog (art. 3:296 lid 1) ............................................................................................ 46
Remedie 2: Opschorting (art. 6:52) .............................................................................................................. 46
Remedie 3: Schadevergoeding (art. 6:74) .................................................................................................... 46
Remedie 4: Ontbinding (art. 6:265) .............................................................................................................. 50
Samenloop van aansprakelijkheid ................................................................................................................. 51
Uitgangspunt .................................................................................................................................................... 51
Samenloop OD-wanprestatie ............................................................................................................................ 51
Samenloop risicoaansprakelijkheden - wanprestatie ....................................................................................... 52
Samenloop productaansprakelijkheid – OD/wanprestatie ............................................................................... 52
Verweren ...................................................................................................................................................... 53
1. Strijd met redelijkheid en billijkheid .............................................................................................................. 53
2. Verjaring ....................................................................................................................................................... 53
Schadevergoedingsrecht (omvangsfase) ....................................................................................................... 60
Stap 1: komt de schade voor vergoeding in aanmerking? ................................................................................ 60
Stap 2: hoe wordt de schade begroot? ............................................................................................................. 64
Stap 3: hoe wordt de benadeelde gecompenseerd? ......................................................................................... 66
Stap 4: hoeveel euro schadevergoeding dient de benadeelde te krijgen? ........................................................ 68
Stappenplan essayvraag ............................................................................................................................... 71
Geschreven door Shahram Malouki
2
,Overzicht grondslagen aansprakelijkheid en verweren
Overzicht grondslagen van aansprakelijkheid
Buitencontractuele aansprakelijkheid
1. Aansprakelijkheid op grond van eigen onrechtmatige daad (art. 6:162)
2. Kwalitatieve aansprakelijkheid:
a. Aansprakelijkheid voor kinderen (art. 6:169)
b. Aansprakelijkheid voor ondergeschikten (art. 6:170).
c. Aansprakelijkheid voor niet-ondergeschikten (art. 6:171)
d. Aansprakelijkheid voor vertegenwoordigers (art. 6:172)
e. Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken (art. 6:173)
f. Aansprakelijkheid voor gebrekkige opstal (art. 6:174)
g. Aansprakelijkheid voor gevaarlijke stoffen (art. 6:175)
h. Aansprakelijkheid voor schade van een dier (art. 6:179)
i. Aansprakelijkheid producent voor gebrekkige producten (art. 6:185)
3. Inbreuk op AVG
4. Werkgeversaansprakelijkheid (art. 7:658 lid 2 en 7:611)
Contractuele aansprakelijkheid: remedies
1. Nakoming alsnog (art. 3:296 lid 1)
2. Opschorting (art. 6:52)
3. Schadevergoeding (art. 6:74)
4. Ontbinding (art. 6:265)
Overzicht verweren
1. Rechtsvordering verjaard (art. 3:310)
2. Verweren door te stellen dat niet aan de vereisten voor vestiging van
aansprakelijkheid is voldaan, zoals geen sprake van een tekortkoming (bij
wanprestatie) of onrechtmatige gedraging (bij onrechtmatige daad)
3. Ontbreken van juridische causaliteit (art. 6:98)
4. Voordeelstoerekening (art. 6:100)
5. Eigen schuld (art. 6:101)
Verhouding hoofdelijkheid en regres
Hoofdelijkheid
• Welke verhouding? Slachtoffer tegenover aansprakelijke personen
• Wat betekent dit? Wanneer 2 of meer personen voor dezelfde schade aansprakelijk zijn,
zijn dezen hoofdelijk aansprakelijk (art. 6:102). Benadeelde kan elk van deze personen
voor zijn gehele schade aanspreken (art. 6:7).
Regres
• Welke verhouding? Aansprakelijke personen onderling
• Wat betekent dit? De persoon die door het slachtoffer is aangesproken heeft verhaal op
de andere (voormalige) aansprakelijke(n), art. 6:10
• Voor welk bedrag? Art. 6:101, tenzij andere verdeling - zie in dat kader 6:170 lid 3 of
6:165 lid 2.
Geschreven door Shahram Malouki
3
, Buitencontractuele aansprakelijkheid
1. Functies van het aansprakelijkheidsrecht
Artikel Van Dam
Van Dam maakt een onderscheid tussen de primaire en secundaire functies van het
aansprakelijkheidsrecht. De primaire functie van het aansprakelijkheidsrecht is volgens Van
Dam rechtshandhaving (het handhaven van rechten en plichten). Deze hoofdfunctie
wordt volgens Van Dam vervuld door de volgende (sub)functies:
1. Identificatie van de te beschermen rechten en belangen. Het gaat hierbij om het
vaststellen welke rechten en belangen in het aansprakelijkheidsrecht worden
beschermd. Immers: niet de enkele schade is beslissend maar de schending van een
recht of belang. Dat blijkt uit het feit dat:
a. De schade een zekere grens moet overschrijden voordat zij voor het
aansprakelijkheidsrecht relevant wordt. In het dagelijks leven ervaren we
regelmatig ongemakken (denk aan geluidsoverlast van de buren), maar pas als
sprake is van regelmatig terugkerende geluid is het voor het
aansprakelijkheidsrecht relevant en kan er sprake zijn van hinder.
b. De schade voor het aansprakelijkheidsrecht relevant moet zijn. Niet alle soorten
schade wordt gedekt door het aansprakelijkheidsrecht.
c. Het aansprakelijkheidsrecht beschermt ook rechtens erkende belangen als de
benadeelde geen materiele schade heeft geleden. Daarbij kan gedacht worden
aan arts die aan een patiënt onvoldoende informatie geeft over een medische
ingreep, waarna deze patiënt geen goed geïnformeerde beslissing kan nemen.
Dat is een schending van zijn recht op zelfbeschikking, ook als hij geen schade
heeft geleden.
2. Vaststellen wanneer rechten en belangen zijn geschonden. Het gaat hierbij om het
bepalen wanneer iemand aansprakelijk is. De schade moet door een ander zijn
toegebracht en er moet steeds aan bepaalde vereisten worden voldaan. Hierbij geldt
dat bescherming van de rechten van het slachtoffer ten koste gaat van de vrijheden van
de dader. In het aansprakelijkheidsrecht gaat het om het vinden van het juiste
evenwicht tussen bescherming en vrijheid.
3. Herstel van geschonden rechten en belangen. Het aansprakelijkheidsrecht bepaalt niet
alleen wanneer sprake is van een verstoord evenwicht, maar ook hoe deze
onevenwichtigheid moet worden hersteld. Door geschonden rechten te herstellen
vervult het aansprakelijkheidsrecht ook een functie in het handhaven van deze rechten:
het zorgt ervoor dat de schending van rechten niet zonder juridische actie blijft. Herstel
vindt veelal plaats in de vorm van een geldbetaling, maar herstel kan ook plaatsvinden
door andere middelen: excuses, het erkennen van aansprakelijkheid, een verbod of
bevel.
De (mogelijke) secundaire functies van het aansprakelijkheidsrecht zijn volgens Van Dam:
1. Preventie van schade. Volgens Van Dam zijn de meningen hierover verdeeld. Als
iemand puur rationeel handelt, zou dit het geval kunnen zijn, maar de meeste personen
en rechtspersonen handelen niet altijd rationeel als ze beslissingen nemen. Vaak moet
snel worden gereageerd en er is geen tijd om rustig afwegingen te maken. De
preventieve werking is volgens Van Dam het sterkst bij gedragingen die enigszins
rationeel en overwogen worden verricht (bijv. het publiceren van berichten). Wel wordt,
voor zover sprake is van een preventieve werking, dit effect beperkt door de
aanwezigheid van aansprakelijkheidsverzekeringen (echter: verzekeringen hebben ook
een preventieve werking, want premie gaat omhoog als er schade wordt geclaimd). Een
bijzonder preventiemiddel is volgens Van Dam de actie voor een verbod of bevel,
waardoor de rechter een schadelijke gedraging kan verbieden.
2. Vergoeding van schade. Maar dat is volgens Van Dam problematisch, omdat (1) het
aansprakelijkheidsrecht niet alleen getriggerd wordt door schade alleen (maar doordat
de schade veroorzaakt wordt door een ander), (2) het aansprakelijkheidsrecht is een
duur en omslachtig systeem en (3) het aansprakelijkheidsrecht regelt ook gevallen
waarin iemand geen schade heeft geleden maar ‘slechts’ in zijn recht of belang is
aangetast.
Geschreven door Shahram Malouki
4
