Inleiding
Wat is economie?
Een verhalend antwoord (storytelling)
•Levende wezens (ook mensen) willen van nature overleven
•Daarvoor moeten voldoen aan basisbehoeften
- Voedsel
- Bescherming tegen barre weersomstandigheden
- Tegen gevaar
•Maar voldoen aan basisbehoeften gaat niet vanzelf…
•men moet er iets voor doen
- Oermensen: verzamelen, jagen, etc…
- Neolithische (r)evolutie: start landbouw & veeteelt
! Verschil met jagers-verzamelaars:
Productie (natuur actief onderwerpen)
•In die tijd, in eerste instantie produceren om aan eigen basisbehoeften te voldoen,
niets meer
•Maar na verloop van tijd: landbouwtechnieken verfijnen: er ontstaan
productieoverschotten
- Meer produceren dan nodig is om aan eigen basisbehoeften te voldoen
- Vb. meer graan dan eigen gezin nodig heeft, te veel melk, …
•Helaas nog geen bewaartechnieken
- Wat nu?
•Ruilen !
- Eigen teveel aan graan aan ander gezin geven in ruil voor hun teveel aan appels
- Gered ☺ ?
•☹ Ruilsysteem stoot op zijn beurt op beperkingen
Vb. gezin A heeft te veel graan en wil appelen in ruil,
B heeft appelen op overschot maar heeft geen graan nodig,
B heeft melk nodig, maar A heeft geen melk op overschot,
C heeft wel melk op overschot: hopelijk hebben zij nood aan graan?
Dus: Ruilen vaak via grote omweg (arbeidsintensief) + onzekere uitkomst
•Nood aan universeel ruilmiddel
- Ontstaan van bijzonder goed: GELD
- Zie hoe anders het kan verlopen bij voorbeeld vorige slide
•Vanaf dan: ruil verbreden, systematiseren, met steeds meer tussenpersonen
- Ontstaan markten
Wat is een markt?
•Markt = “plek” waar je iets kan “ruilen” tegen iets anders
- Waar “transacties” plaatsvinden
•Met geld: “kopen” of “verkopen” aan een bepaalde prijs
1
, - Handel drijven
•Wat? Goederen en diensten
•levert winst op voor verkoper = producent = aanbieder
- Zelfstandige ondernemer, bedrijf, winkel, onderwijsinstelling, hulpverlener,…
•kost iets aan koper = consument = vrager
- Individu, gezinnen, andere ondernemingen, …
Voorbeeld markt
•Markt voor rokjes en/of kleding algemeen
- zalando
- C&A
- zara
- …
•Markt ouderenzorg: Deel van sociale sector
- wit-gele kruis
- Rustoord H.Hart
- …
Eén speciale markt
•De arbeidsmarkt: alle plaatsen waar betaald werk (arbeid) wordt verricht
- wordt geleverd door werknemers
- wordt betaald door werkgevers
- Arbeid kost dus iets aan ondernemingen
- Arbeid levert winst voor individuen/gezinnen = Loon
- met loon: kopen gezinnen op andere markten (consumptiemarkten)
Kortom: wat is een markt?
(Online) plek
waar vraag (consumenten) en aanbod (producenten)
(soms ook werkgevers en werknemers)
elkaar treffen
om goederen en diensten uit te wisselen
(soms ook arbeid)
via waardebepaling in geld (prijs)
om in de (basis)behoeften van de vragers te voorzien
Wat is economie?
•Verzameling van markten
- M.a.w.: markten vormen de essentie van de economie
- “De markt”
Vb. de markt trekt weer aan na corona-crisis
•Kan weergegeven worden a.d.h.v. een cyclus
2
,Economische cyclus
•Op markten van consumptiegoederen maken de “verkopers” winst (winst = loon op
de arbeidsmarkt)
•Winst => rijkdom => welvaart
- Welvaart =mate waarin iemand in staat is om in zijn/haar behoeften te voorzien met
schaarse middelen.
- Welvaart ⇎ rijkdom
- Welvaart - niveau maatschappij - term die aangeeft dat het goed gaat met de
maatschappij, hoe hoger de welvaart in een land is, hoe beter de inwoners het
hebben.
•Economie = welvaarts leverancier - link actieve welvaartstaat
Is welvaart belangrijk?
•Ja, voor individuen:
- Individuele welvaart: behoeftebevrediging van elk individu apart
- Meer dan aan onze basisbehoeften voldoen => levenskwaliteit, welzijn
vb. zelfontplooiing, comfort, kunst, reizen,…
•Ja, voor maatschappij:
- Maatschappelijke welvaart: gezamenlijke welvaart van een samenleving
- Beleid voeren om vredevol samenleven mogelijk te maken
=> Sociale cohesie: werkbare (rechtvaardige) samenleving
Hoe?
•Deel van winst/rijkdom => publieke middelen
Cf. “belastingen”
Wie?
•De verschillende overheden van een land
Collectieve behoeften
- Infrastructuur (wegen, fietspaden, straatverlichting, riolering),
- Afval-ophaling, waterzuivering, natuurbehoud,
- Politiek en administratie, justitie, gevangeniswezen, politie, leger,
- Openbare omroep, cultuurhuizen, musea, bibliotheken,
3
, - Recreatiedomeinen, openbare zwembaden,
- …
•In het bijzonder: sociaal beleid
- Armoedebestrijding via inkomensherverdeling,
- Sociale zekerheid, gehandicaptenzorg, ouderenzorg, …
- Onderwijs, Welzijn, huisvesting, werkgelegenheid, jeugdhulp…
Hoeveel welvaart? Hoe meten?
•Bruto binnenlands product (BBP)
- De totale waarde van alle goederen en diensten die op de markt verhandeld zijn
geweest, in één land, op één jaar tijd
Vb: België ≈ € 450 miljard (2020), EU ≈ € 15.000 miljard
BBP België in 2021 ≈ € 507,2 miljard
Vb: BBP/capita om welvaart te vergelijken
- Grootste deel blijft private middelen
- Overige deel wordt publieke middelen (belastingen)
•BBP vs BNP
- BBP= iedereen die in België werkt (landsgrenzen)
- BNP= alle Belgen (bevolking)
- bruto nationaal product (BNP) = bruto nationaal inkomen (BNI)
Berekenen
Noot: grootteorde BBP België kennen voor berekeningen (zie voorbeeld)
Belangrijke kanttekening
•Het produceren van sommige goederen en leveren van sommige diensten gebeurt
buiten de economische cyclus om
- Zelfvoorziening: zelf produceren voor eigen consumptie
vb. zorg voor eigen huishouden, opvang eigen (klein)kinderen, moestuin,...
- Informele hulp: geen loon (soms vergoeding) en niet beroepshalve
Bijv. door mantelzorgers of vrijwilligers
•Transacties vinden plaats buiten marktwerking
- Waarde wordt niet in geld uitgedrukt, niet in BBP
•Dragen wel bij aan welvaart (in het bijzonder aan welzijn)
Zwartwerk & BBP
Kortom: wat is economie (praktisch)?
•Economie is verzameling van markten
•Waarop (resultaten van) productie-inspanningen (goederen en diensten) worden
verhandeld
•Om aan (basis)behoeften van mensen te voldoen
•Die handel levert winst op
4
Wat is economie?
Een verhalend antwoord (storytelling)
•Levende wezens (ook mensen) willen van nature overleven
•Daarvoor moeten voldoen aan basisbehoeften
- Voedsel
- Bescherming tegen barre weersomstandigheden
- Tegen gevaar
•Maar voldoen aan basisbehoeften gaat niet vanzelf…
•men moet er iets voor doen
- Oermensen: verzamelen, jagen, etc…
- Neolithische (r)evolutie: start landbouw & veeteelt
! Verschil met jagers-verzamelaars:
Productie (natuur actief onderwerpen)
•In die tijd, in eerste instantie produceren om aan eigen basisbehoeften te voldoen,
niets meer
•Maar na verloop van tijd: landbouwtechnieken verfijnen: er ontstaan
productieoverschotten
- Meer produceren dan nodig is om aan eigen basisbehoeften te voldoen
- Vb. meer graan dan eigen gezin nodig heeft, te veel melk, …
•Helaas nog geen bewaartechnieken
- Wat nu?
•Ruilen !
- Eigen teveel aan graan aan ander gezin geven in ruil voor hun teveel aan appels
- Gered ☺ ?
•☹ Ruilsysteem stoot op zijn beurt op beperkingen
Vb. gezin A heeft te veel graan en wil appelen in ruil,
B heeft appelen op overschot maar heeft geen graan nodig,
B heeft melk nodig, maar A heeft geen melk op overschot,
C heeft wel melk op overschot: hopelijk hebben zij nood aan graan?
Dus: Ruilen vaak via grote omweg (arbeidsintensief) + onzekere uitkomst
•Nood aan universeel ruilmiddel
- Ontstaan van bijzonder goed: GELD
- Zie hoe anders het kan verlopen bij voorbeeld vorige slide
•Vanaf dan: ruil verbreden, systematiseren, met steeds meer tussenpersonen
- Ontstaan markten
Wat is een markt?
•Markt = “plek” waar je iets kan “ruilen” tegen iets anders
- Waar “transacties” plaatsvinden
•Met geld: “kopen” of “verkopen” aan een bepaalde prijs
1
, - Handel drijven
•Wat? Goederen en diensten
•levert winst op voor verkoper = producent = aanbieder
- Zelfstandige ondernemer, bedrijf, winkel, onderwijsinstelling, hulpverlener,…
•kost iets aan koper = consument = vrager
- Individu, gezinnen, andere ondernemingen, …
Voorbeeld markt
•Markt voor rokjes en/of kleding algemeen
- zalando
- C&A
- zara
- …
•Markt ouderenzorg: Deel van sociale sector
- wit-gele kruis
- Rustoord H.Hart
- …
Eén speciale markt
•De arbeidsmarkt: alle plaatsen waar betaald werk (arbeid) wordt verricht
- wordt geleverd door werknemers
- wordt betaald door werkgevers
- Arbeid kost dus iets aan ondernemingen
- Arbeid levert winst voor individuen/gezinnen = Loon
- met loon: kopen gezinnen op andere markten (consumptiemarkten)
Kortom: wat is een markt?
(Online) plek
waar vraag (consumenten) en aanbod (producenten)
(soms ook werkgevers en werknemers)
elkaar treffen
om goederen en diensten uit te wisselen
(soms ook arbeid)
via waardebepaling in geld (prijs)
om in de (basis)behoeften van de vragers te voorzien
Wat is economie?
•Verzameling van markten
- M.a.w.: markten vormen de essentie van de economie
- “De markt”
Vb. de markt trekt weer aan na corona-crisis
•Kan weergegeven worden a.d.h.v. een cyclus
2
,Economische cyclus
•Op markten van consumptiegoederen maken de “verkopers” winst (winst = loon op
de arbeidsmarkt)
•Winst => rijkdom => welvaart
- Welvaart =mate waarin iemand in staat is om in zijn/haar behoeften te voorzien met
schaarse middelen.
- Welvaart ⇎ rijkdom
- Welvaart - niveau maatschappij - term die aangeeft dat het goed gaat met de
maatschappij, hoe hoger de welvaart in een land is, hoe beter de inwoners het
hebben.
•Economie = welvaarts leverancier - link actieve welvaartstaat
Is welvaart belangrijk?
•Ja, voor individuen:
- Individuele welvaart: behoeftebevrediging van elk individu apart
- Meer dan aan onze basisbehoeften voldoen => levenskwaliteit, welzijn
vb. zelfontplooiing, comfort, kunst, reizen,…
•Ja, voor maatschappij:
- Maatschappelijke welvaart: gezamenlijke welvaart van een samenleving
- Beleid voeren om vredevol samenleven mogelijk te maken
=> Sociale cohesie: werkbare (rechtvaardige) samenleving
Hoe?
•Deel van winst/rijkdom => publieke middelen
Cf. “belastingen”
Wie?
•De verschillende overheden van een land
Collectieve behoeften
- Infrastructuur (wegen, fietspaden, straatverlichting, riolering),
- Afval-ophaling, waterzuivering, natuurbehoud,
- Politiek en administratie, justitie, gevangeniswezen, politie, leger,
- Openbare omroep, cultuurhuizen, musea, bibliotheken,
3
, - Recreatiedomeinen, openbare zwembaden,
- …
•In het bijzonder: sociaal beleid
- Armoedebestrijding via inkomensherverdeling,
- Sociale zekerheid, gehandicaptenzorg, ouderenzorg, …
- Onderwijs, Welzijn, huisvesting, werkgelegenheid, jeugdhulp…
Hoeveel welvaart? Hoe meten?
•Bruto binnenlands product (BBP)
- De totale waarde van alle goederen en diensten die op de markt verhandeld zijn
geweest, in één land, op één jaar tijd
Vb: België ≈ € 450 miljard (2020), EU ≈ € 15.000 miljard
BBP België in 2021 ≈ € 507,2 miljard
Vb: BBP/capita om welvaart te vergelijken
- Grootste deel blijft private middelen
- Overige deel wordt publieke middelen (belastingen)
•BBP vs BNP
- BBP= iedereen die in België werkt (landsgrenzen)
- BNP= alle Belgen (bevolking)
- bruto nationaal product (BNP) = bruto nationaal inkomen (BNI)
Berekenen
Noot: grootteorde BBP België kennen voor berekeningen (zie voorbeeld)
Belangrijke kanttekening
•Het produceren van sommige goederen en leveren van sommige diensten gebeurt
buiten de economische cyclus om
- Zelfvoorziening: zelf produceren voor eigen consumptie
vb. zorg voor eigen huishouden, opvang eigen (klein)kinderen, moestuin,...
- Informele hulp: geen loon (soms vergoeding) en niet beroepshalve
Bijv. door mantelzorgers of vrijwilligers
•Transacties vinden plaats buiten marktwerking
- Waarde wordt niet in geld uitgedrukt, niet in BBP
•Dragen wel bij aan welvaart (in het bijzonder aan welzijn)
Zwartwerk & BBP
Kortom: wat is economie (praktisch)?
•Economie is verzameling van markten
•Waarop (resultaten van) productie-inspanningen (goederen en diensten) worden
verhandeld
•Om aan (basis)behoeften van mensen te voldoen
•Die handel levert winst op
4
