Samenvatting
Tekstanalyse
Cursuscode: 822127
Karreman & Van Enschot (Red.) (2013)
Tekstanalyse: Methode en Toepassingen
, Karreman & Van Enschot (Red.) (2013)
1. Functionele analyse
1.1 Inleiding
Deze analyse zorgt voor inzicht in de doelen van de schrijver en richt zich dan ook op de
doelgroep(en). Eerst wordt er gekeken naar de context van de tekst en vervolgens wordt steeds
gedetaileerder naar de tekst gekeken.
1.2 Achtergronden van de functionele analyse
Twee inspiratietheorieën voor de functionele analyse: taalhandelings theorie en tekstkwaliteit.
1.2.1 Taalhandelingstheorie
Theorie over de verbinding van de betekenis van een taaluiting en de functie die daarbij hoort.
Hierbij wordt gebruik gemaakt van bepaalde taalhandelingen die opgebouwd zijn in drie delen,
locutie, illocutie en perlocutie. De locutie is de uitspraak zelf, de illocutie is wat de spreker wil
bereiken met de uitspraakt en de perlocutie is wat de ontvanger van de boodschap ermee doet.
Taalhandelingen kunnen zowel direct als indirect geformuleerd worden. Wanneer iemand vraagt:
‘Doe je het raam even dicht?’ is dit op een directe manier. Wanneer iemand echter: ‘Wat is het hier
koud’ zegt, is dit meer een mededeling dan een vraag. Toch kan dit door ons opgevat worden als een
verzoek om het raam te sluiten wanneer deze open staat.
1.2.2 Tekstkwaliteit
Theorie over wat een tekst een goede tekst maakt. Dit hangt sterk af van de functie van de tekst
(begrijpelijkheid, overtuigingskracht, bruikbaarheid, enz.). Belangrijke uitgangspunten door Pander
Maat en Lentz (1994):
‘Functionele analyse moet leiden tot voldoende informatie voor de schijver van de tekst om deze te
kunnen verbeteren.’
‘De context waarin de tekst een rol speelt, is het uitgangspunt van de analyse. Deze moet dan ook
nauwkeurig bestudeerd worden voorafgaand aan de eigenlijke analyse.’
Het is eigenlijk een methode voor bestaande teksten, maar kan ook goed gebruikt worden voor het
schrijven van een nieuwe tekst.
1.3 Methode stap 1: analyse van onderwerp, zender, doelgroep en organisatiedoelen
De kern van de functionele analyse is om te bepalen welke effecten de schrijver bij de lezers probeert
te bereiken. Dit komt terug in de tweede en derde stap. Maar voorafgaand aan dat, moeten er eerst
een aantal andere gaten ingevuld worden: de zender, het onderwerp, de doelgroep en het
organisatiedoel van de tekst. Hiervoor is het niet nodig de tekst grondig te lezen, maar meer te kijken
naar aspecten die je makkelijk uit de tekst haalt. Ook wordt er gekeken naar context (alles wat je niet
direct uit de tekst zelf haalt).
1.3.1 Onderwerp en de zender
Het onderwerp kun je vaak makkelijk uit de tekst halen. De schrijver hoeft niet per se bekend te zijn
bij het publiek, het kan ook bijvoorbeeld om een organisatie gaan die een professionele schrijver
voor een reclametekst aangenomen heeft. De zender van de tekst is dan die organisatie en niet de
specifieke schrijver.
2
Tekstanalyse
Cursuscode: 822127
Karreman & Van Enschot (Red.) (2013)
Tekstanalyse: Methode en Toepassingen
, Karreman & Van Enschot (Red.) (2013)
1. Functionele analyse
1.1 Inleiding
Deze analyse zorgt voor inzicht in de doelen van de schrijver en richt zich dan ook op de
doelgroep(en). Eerst wordt er gekeken naar de context van de tekst en vervolgens wordt steeds
gedetaileerder naar de tekst gekeken.
1.2 Achtergronden van de functionele analyse
Twee inspiratietheorieën voor de functionele analyse: taalhandelings theorie en tekstkwaliteit.
1.2.1 Taalhandelingstheorie
Theorie over de verbinding van de betekenis van een taaluiting en de functie die daarbij hoort.
Hierbij wordt gebruik gemaakt van bepaalde taalhandelingen die opgebouwd zijn in drie delen,
locutie, illocutie en perlocutie. De locutie is de uitspraak zelf, de illocutie is wat de spreker wil
bereiken met de uitspraakt en de perlocutie is wat de ontvanger van de boodschap ermee doet.
Taalhandelingen kunnen zowel direct als indirect geformuleerd worden. Wanneer iemand vraagt:
‘Doe je het raam even dicht?’ is dit op een directe manier. Wanneer iemand echter: ‘Wat is het hier
koud’ zegt, is dit meer een mededeling dan een vraag. Toch kan dit door ons opgevat worden als een
verzoek om het raam te sluiten wanneer deze open staat.
1.2.2 Tekstkwaliteit
Theorie over wat een tekst een goede tekst maakt. Dit hangt sterk af van de functie van de tekst
(begrijpelijkheid, overtuigingskracht, bruikbaarheid, enz.). Belangrijke uitgangspunten door Pander
Maat en Lentz (1994):
‘Functionele analyse moet leiden tot voldoende informatie voor de schijver van de tekst om deze te
kunnen verbeteren.’
‘De context waarin de tekst een rol speelt, is het uitgangspunt van de analyse. Deze moet dan ook
nauwkeurig bestudeerd worden voorafgaand aan de eigenlijke analyse.’
Het is eigenlijk een methode voor bestaande teksten, maar kan ook goed gebruikt worden voor het
schrijven van een nieuwe tekst.
1.3 Methode stap 1: analyse van onderwerp, zender, doelgroep en organisatiedoelen
De kern van de functionele analyse is om te bepalen welke effecten de schrijver bij de lezers probeert
te bereiken. Dit komt terug in de tweede en derde stap. Maar voorafgaand aan dat, moeten er eerst
een aantal andere gaten ingevuld worden: de zender, het onderwerp, de doelgroep en het
organisatiedoel van de tekst. Hiervoor is het niet nodig de tekst grondig te lezen, maar meer te kijken
naar aspecten die je makkelijk uit de tekst haalt. Ook wordt er gekeken naar context (alles wat je niet
direct uit de tekst zelf haalt).
1.3.1 Onderwerp en de zender
Het onderwerp kun je vaak makkelijk uit de tekst halen. De schrijver hoeft niet per se bekend te zijn
bij het publiek, het kan ook bijvoorbeeld om een organisatie gaan die een professionele schrijver
voor een reclametekst aangenomen heeft. De zender van de tekst is dan die organisatie en niet de
specifieke schrijver.
2
