Inhoudstafel
DEEL 1: Afstamming en adoptie
Hoofdstuk 1: Inleiding, Historiek + Afstamming moederszijde
Hoofdstuk 2: Afstamming vaderszijde
Hoofdstuk 3: Afstamming na medisch begeleide voortplanting (MBV) en
afstamming van meemoederszijde
Hoofdstuk 4: Gevolgen van afstamming
Hoofdstuk 5: Adoptie
DEEL 2: Identiteit van de persoon: naam en geslacht
Hoofdstuk 1: Naam
Hoofdstuk 2: Geslacht
DEEL 3: Het minderjarige kind en ouderlijke rechten en plichten
Hoofdstuk 1: Handelingsonbekwaamheid minderjarige
Hoofdstuk 2: Ouderlijke rechten en plichten
Hoofdstuk 3: Voogdij
Hoofdstuk 4: Recht op persoonlijk contact
DEEL 4: Tweerelaties: huwelijk en samenwoning
Hoofdstuk 1: Inleiding
Hoofdstuk 2: Huwelijk: Aangaan van huwelijk
Hoofdstuk 3: Gevolgen huwelijk: primair huwelijksstelsel
Hoofdstuk 4: Echtscheiding
Hoofdstuk 5: Wettelijke samenwoning
Hoofdstuk 6: Feitelijke samenwoning
DEEL 5: Meerderjarig beschermde personen
, Inleiding: opbouw – ontwikkelingen - bronnen
1. Opbouw
• Afstamming en adoptie
• Naam en geslacht
• Minderjarig kind
• Huwelijk, wettelijke en feitelijke samenwoning
• Beschermde meerderjarige personen
2. Ontwikkelingen, actuele tendensen P&F
• P&F spiegel van maatschappelijke waarden over gezin en relaties
• Ancien régime
o Maritale macht -> man baas over vrouw
o Vaderlijke macht -> vader baas over kinderen
o Kerkelijk huwelijk
▪ Enige aanvaarde samenlevingsvorm
▪ Tussen man en vrouw
▪ ‘Tot de doodt ons scheidt’
• 19e eeuw en eerste helft 20ste eeuw
o Maritale macht in BW 1804
▪ Gehoorzamen en onderdanig tot 1958
▪ Vrouw werd handelingsonbekwaam tot 1976
o Vaderlijke macht
▪ Enkel als vader mogelijkheid om kinderen in detentie te plaatsen tot 1912
▪ Gezag alleen voor vaders (tot 1965)
▪ Stem vader doorslaggevend (tot 1974)
o Kerkelijk huwelijk én burgerlijk huwelijk
▪ Huwelijk niet verplicht maar DE FACTO WEL, want onderscheid tussen
kinderen waarvan ouders gehuwd waren of niet
▪ Enkel tussen man en vrouw
▪ Scheiden mogelijk maar enkel via logge procedures (niet makkelijk)
,Na WO II. Wijziging: visie op huwelijk, vrouw, kinderen, kinderwens, individu, grenzen
• Visie op huwelijk -> man en vrouw (M&V) nog hoeksteen gezin?
o Aantal huwelijken ↘
o Aantal scheidingen, samenwonenden, gelijke rechten holebi’s ↗
o 2020: 49,8% van de kinderen tussen 0-3 jaar in Vlaanderen bij gehuwd paar, tussen
0-24 jaar 57%
o Wetgeving evolueert mee
▪ 1987: gelijke rechten voor kinderen binnen en buiten huwelijk
▪ 1998: wettelijke samenwoning -> !! kan ook met niet relationele band
▪ 2003: huwelijk voor personen zelfde geslacht
▪ 2006: adoptie voor personen zelfde geslacht
▪ 2007: grondige hervorming (versoepeling) echtscheidingsgronden en
procedure -> vroeger bewijzen dat partner fout beging -> nu niet meer (de
facto speelt het wel nog vaak rol)
▪ 2014: meemoederschap = lesbische koppels een moeder en meemoeder
• Visie op vrouw -> door emancipatie van vrouw en rolpatronen in gezien
o Factoren: anticonceptie (zelf kiezen), financieel onafhankelijk (vrouw ook werken)
o Gelijke rechten mannen en vrouwen:
▪ Maritale macht verdwijnt (pas volledig gelijk sinds 1976)
▪ Uitgangspunt: gezamenlijk ouderlijk gezag (1995) en verdeeld verblijf (2006)
• Bij scheiding uitgangspunt: kind verblijft evenveel bij moeder & vader
• Beide financiële steun en zorgende steun
▪ Naam (2014): keuze voor naam van moeder en/of vader
• Visie op het kind -> plaats van kind in het gezin en kindbeeld
o Centrale plaats kind binnen het gezin -> kinderen worden meer gepland
o Van rechtsobjecten naar volwaardige dragers van rechten
• Visie op kinderwens
o Medisch begeleide voortplanting
▪ Juridische ouders ≠ altijd biologische ouders -> groot verschil met vroeger
▪ Kinderwens alleenstaanden of koppels zelfde geslacht
▪ Wetgeving: gedeeltelijk aangepast -> niet in alles
o Donorkinderen: recht op roots?
▪ In wet staat: als donorkind geen info over donor krijgen
▪ Maar Federaal regeerakkoord 2025-2029: kennen van afkomst is belangrijk
voor identiteit dus gaat wegvallen in toekomst
o Draagmoeder: naar een wettelijke regeling?
▪ Juridisch: draagmoeder is ALTIJD moeder
▪ Probleem: beide vaders kunnen niet juridisch vader zijn
▪ Federaal regeerakkoord: willen wetgevend kader ontwikkelen voor
draagmoederschap -> moet altruïstisch (geen geld in ruil) en
hoogtechnologisch draagvrouwschap zijn
,• Visie op individu -> Rode draad doorheen alle ontwikkelingen: autonomie, zelfbeschikking,
ook m.b.t. begin en einde leven
o Doel: de zwakkere beschermen in de SL (minderjarigen of financieel)
• Internationalisering, ook van relaties
Belang IPR en Rechtsvergelijking: welke rechter is bevoegd?
o Meer dan 16 miljoen internationale koppels in EU
o 13% van alle nieuwe huwelijken in de EU betreffen koppels met verschillende
nationaliteit
o 20% van alle nieuwe geregistreerde partnerschappen in de EU betreffen koppels met
verschillende nationaliteit
3. Bronnen P&F
Nationaal
• Oud BW - Boek I en Boek III: bekijk structuur!
o Boek I
▪ Huwelijk (titel V)
▪ Echtscheiding (titel VI)
▪ Afstamming (titel VII)
▪ Adoptie (titel VIII)
▪ Ouderlijk gezag en pleegzorg (titel IX)
▪ Minderjarigheid en voogdij (titel X)
▪ Beschermde meerderjarigen (titel XI)
…
o Boek III
▪ Wettelijke samenwoning (titel)
• Ger.W. Vbis
o Bevoegde rechtbank
o Rechtspleging
o Tenuitvoerlegging gerechtelijke beslissingen
,• Ger.W.
o Bevoegde rechtbank
▪ Sinds 1 september 2014: familie- en jeugdrechtbank (voordien versnippering)
▪ Familierechtbank (art. 572bis Ger.W.)
• quid geschillen feitelijk samenwonenden?
o WEL: WETTELIJK samenwonenden en huwelijk
o NIET: FEITELIJK samenwonenden
3° vorderingen tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden betreffende de uitoefening van hun rechten of betreffende hun goederen,
alsook de voorlopige maatregelen die daarop betrekking hebben;
4° [2 vorderingen betreffende de uitoefening van het ouderlijk gezag, de verblijfsregeling of het recht op persoonlijk contact ten aanzien van
minderjarige kinderen;]2
• GwH 19 jan.2017: geen schending 10-11 Gw.
• Kan kind niet uit huis plaatsen !
• Bemiddeling en minnelijke oplossing van conflicten -> akkoord met
waarde als vonnis
o Kamer voor minnelijke schikking: met rechter maar niet echt
zetelen als rechter
o Griffier moet partijen informeren over buitengerechtelijke
bemiddeling
o Persoonlijke verschijning -> zo toch proberen
gemeenschappelijk akkoord
▪ Jeugdrechtbank: jeugddelinquentie en jeugdbeschermingsmaatregelen en
maatregelen inzake ouderlijk gezag die samenhangen met bevolen
jeugdbeschermingsmaatregel (wet 19 maart 2017)
• Taak: kind ergens plaatsen indien niet bij ouders terecht kan
• Indien minderjarige kinderen altijd bevoegd
▪ Vrederechter (art. 594 Ger.W.)
• Meerderjarige beschermde personen
• Voogdijen = minderjarige kinderen die geen ouders hebben
• Specifieke wetten én decreten
o Wet medisch begeleide voortplanting
o Decreet Integrale Jeugdhulp
…
• Gw: toetsing aan art. 10-11, 22 en 22bis Gw.
o Vernietigingsberoep nieuwe wetgeving
o Prejudiciële vraag bestaande wetgeving
,Internationaal
• Verdragen
o Mensenrechtenverdragen: o.a. EVRM, IVRK
o Specifieke materies: o.a. Haags kinderontvoeringsverdrag, Haags adoptieverdrag
• Unierecht
• EVRM -> EHRM
o Art. 12 en 14 EVRM
o Art. 8 EVRM
▪ convergentie
▪ notie gezins- en privéleven -> interpreteert zeer breed: ook relatie met
grootouders, roots kennen..
▪ negatieve en positieve verplichting
• Onthouden van inbreuken
• Actie ondernemen
▪ ≈ art. 22 Gw.
• IVRK: internationaal verdrag voor de rechten van het kind
o VN-verdrag 20/11/1989 – ratificatie B. 1991
o Verdragsluitende staten: rechten eerbiedigen en waarborgen, o.a.
▪ Recht op naam, recht ouders te kennen (art. 7)
▪ Vrije meningsuiting en hoorrecht (art. 12) → art. 1004/1 Ger.W.
▪ Vrijheid godsdienst (art. 14), privé-en gezinsleven (art. 16) → art. 22 Gw.
▪ Belang van kind: eerste overweging bij elke beslissing die het kind aangaat
(art. 3) → art. 22bis, vierde lid Gw.
Unierecht
• Art. 81 VWEU (justitiële samenwerking in burgerlijke zaken met grensoverschrijdende
gevolgen is bevoegdheid EU)
o Europese regelgeving inzake grensoverschrijdende familiezaken (familierechtelijk
IPR)
o Bv. Rome III Verordening (echtscheiding)
• Raakvlakken met o.a. vrij verkeer van personen, Unieburgerschap
o Recht van Unieburgers om vrij op het grondgebied van lidstaten te reizen en
verblijven
o Bv. HvJ 5 juni 2018, Coman – huwelijk erkennen
Rechtspraak: nationaal en internationaal
Rechtsleer: blackboard en cursus
, Deel I. Afstamming en adoptie
Hoofdstuk 1. Afstamming moederszijde
1. Inleiding, begrip en historiek
Inleiding
• Voorbeeld: Delphine Van België
o Situatie: ouders na geboorte gescheiden, Albert “goede vriend van moeder” speelde
grote rol -> ontdekt dat Albert vader is -> Delphine wou gewoon dat Albert het toegaf
o Grondwettelijk Hof heeft voor deze en toekomstige situaties een grote rol gespeeld
Vragen: kan het kind het vaderschap van de vermoedelijke biologische vader laten vaststellen,
ook al was de moeder op het ogenblik van de geboorte met iemand anders gehuwd? Hoe en
onder welke voorwaarden? Speelt de leeftijd van het kind hierbij een rol? Kan het kind een DNA-
test eisen en wat als de vermeende vader dit weigert?
• Floris (37 j.) heeft sinds enkele maanden een latrelatie met Daisy (36 j). Ze komen allebei uit een langdurige
relatie en hebben geen van beiden kinderen. De relatie tussen Floris en Daisy kent ups en downs. Daisy blijkt
zwanger te zijn. Dat was niet het plan. Na veel gepieker beslist Daisy om het kind te houden, ook al wil Floris dat
niet. Floris weet zich geen raad met deze situatie.
o Floris wil weten wat juridisch zijn opties zijn m.b.t. het kind en de daaraan verbonden gevolgen
• Eva heeft een friends-with-benefits relatie met een man, Wout. Ze raakt ongepland zwanger. In paniek verbreekt
ze de relatie; ze ziet in de man geen geschikte vaderfiguur en ze wil hem uit haar leven en dat van het kind. Nog
tijdens de zwangerschap ontmoet ze een wat oudere man, Steven, met wie ze een stabiele relatie uitbouwt. Deze
man erkent het kind bij de geboorte. Een paar jaar later, komen ze Wout tegen. Wout vindt dat het kind wel erg
goed op hem lijkt. Hij begint te rekenen en komt tot de slotsom dat het kind waarschijnlijk door hem is verwekt.
o Kan een man een kind erkennen, wetende dat hij het niet verwekt heeft?
o Kan Wout het vaderschap van het kind opeisen? Hoe, onder welke voorwaarden?
Begrip
• Afstamming = juridische band tussen het ouder en het kind
o Omvat personen (band moeder en vader) en familierecht (alle regels)
o Afstammingsband maakt deel uit van -> Staat van de persoon (art. 6 § 2 Oud BW)
▪ § 2. De staat van een persoon is het geheel van bepaalde hoedanigheden van
een persoon die zijn rechtspositie in de familie en in de maatschappij
bepalen en die hem onderscheiden van de andere personen wat het bezit en
de uitoefening van bepaalde rechten betreft.
o Afstamming bepaalt jouw positie in de familie:
▪ Tussen ouder en kind én tussen je broer, zus, grootouders..
▪ Juridische ouders officieel geregistreerd in ambt (itt biologische ouders)
o Zijn ook rechten en plichten aan gekoppeld: juridische band
▪ Jouw moeder: onderhoudsplicht, erfrecht..
, • 2 soorten afstamming
o Oorspronkelijk (→ adoptieve afstamming)
▪ Vanaf geboorte (→ vanaf neerlegging verzoekschrift)
▪ Werken terug tot aan de geboorte of worden geacht te zijn vanaf de geboorte
▪ Juridische fictie: niet altijd direct jouw vader en moeder vanaf geboorte -> bv.
later erkend, retroactief gedaan (erkend op 10j maar geacht vanaf geboorte)
o Afstamming moederszijde en vaderszijde
▪ Traditionele indeling man-vrouw
▪ Kan NIET MEER dan 2 juridische ouders hebben
o Sinds 1/1/2015: afstamming meemoederszijde = met 2 moeders
▪ Relatie tussen 2 vrouwen -> samen kind (via inseminatie)
▪ Partner van de bevallen vrouw zelfde regels als de vaderzijde = meemoeder
▪ Heeft alle bepalingen over de vader slordig gekopieerd
o NIET mogelijk met..
▪ 3 mensen ( 2 vrouwen en donorzaad) -> kan niet alle 3
▪ 2 mannen -> kunnen wel alle 2 ouder zijn -> maar een van de of beide
mannen zal/zullen het kind moeten adopteren
• Reden: baren het kind niet -> altijd vrouw die kind baart
• Vrouw die van kind bevalt is altijd de moeder -> kunnen maar 2 zijn
• Afstamming in juridische zin
o Regels van OPENBARE ORDE-> niet onderling van afwijken!
o In beginsel kijkt wetgever naar biologische band
▪ Zit onrechtstreeks in wet: de vrouw die van het kind bevalt, de man die het
kind heeft verwekt..
o Wil van betrokkenen
▪ Sara ontmoet Adam -> kind na een nachtje -> biecht op aan Adam (laat niks
meer horen) -> leert nieuwe man Noah kennen en zegt kan ik niet in de plaats
van Adam treden
▪ DIT KAN: ookal weet je zeker dat het kind niet door jou verwerkt is, kan je het
herkennen
o Socio-affectieve realiteit = feitelijke omstandigheden of iemand zich als moeder of
vader gedraagt (ervoor zorgen..) -> iemand die de rol opneemt
▪ Bezit van staat – art. 331nonies Oud BW
• Feitelijke toestand
• Bewijs: bewijzen door feiten -> bijvoorbeeld (zie art)
o Naam gedragen, altijd als kind behandeld..
• Voortdurend: duurzaam zijn maar niet actueel
o Moet niet vanaf geboorte van het kind
o Man die overleden (niet actueel) is en lange tijd voor kind
heeft gezorgd
DEEL 1: Afstamming en adoptie
Hoofdstuk 1: Inleiding, Historiek + Afstamming moederszijde
Hoofdstuk 2: Afstamming vaderszijde
Hoofdstuk 3: Afstamming na medisch begeleide voortplanting (MBV) en
afstamming van meemoederszijde
Hoofdstuk 4: Gevolgen van afstamming
Hoofdstuk 5: Adoptie
DEEL 2: Identiteit van de persoon: naam en geslacht
Hoofdstuk 1: Naam
Hoofdstuk 2: Geslacht
DEEL 3: Het minderjarige kind en ouderlijke rechten en plichten
Hoofdstuk 1: Handelingsonbekwaamheid minderjarige
Hoofdstuk 2: Ouderlijke rechten en plichten
Hoofdstuk 3: Voogdij
Hoofdstuk 4: Recht op persoonlijk contact
DEEL 4: Tweerelaties: huwelijk en samenwoning
Hoofdstuk 1: Inleiding
Hoofdstuk 2: Huwelijk: Aangaan van huwelijk
Hoofdstuk 3: Gevolgen huwelijk: primair huwelijksstelsel
Hoofdstuk 4: Echtscheiding
Hoofdstuk 5: Wettelijke samenwoning
Hoofdstuk 6: Feitelijke samenwoning
DEEL 5: Meerderjarig beschermde personen
, Inleiding: opbouw – ontwikkelingen - bronnen
1. Opbouw
• Afstamming en adoptie
• Naam en geslacht
• Minderjarig kind
• Huwelijk, wettelijke en feitelijke samenwoning
• Beschermde meerderjarige personen
2. Ontwikkelingen, actuele tendensen P&F
• P&F spiegel van maatschappelijke waarden over gezin en relaties
• Ancien régime
o Maritale macht -> man baas over vrouw
o Vaderlijke macht -> vader baas over kinderen
o Kerkelijk huwelijk
▪ Enige aanvaarde samenlevingsvorm
▪ Tussen man en vrouw
▪ ‘Tot de doodt ons scheidt’
• 19e eeuw en eerste helft 20ste eeuw
o Maritale macht in BW 1804
▪ Gehoorzamen en onderdanig tot 1958
▪ Vrouw werd handelingsonbekwaam tot 1976
o Vaderlijke macht
▪ Enkel als vader mogelijkheid om kinderen in detentie te plaatsen tot 1912
▪ Gezag alleen voor vaders (tot 1965)
▪ Stem vader doorslaggevend (tot 1974)
o Kerkelijk huwelijk én burgerlijk huwelijk
▪ Huwelijk niet verplicht maar DE FACTO WEL, want onderscheid tussen
kinderen waarvan ouders gehuwd waren of niet
▪ Enkel tussen man en vrouw
▪ Scheiden mogelijk maar enkel via logge procedures (niet makkelijk)
,Na WO II. Wijziging: visie op huwelijk, vrouw, kinderen, kinderwens, individu, grenzen
• Visie op huwelijk -> man en vrouw (M&V) nog hoeksteen gezin?
o Aantal huwelijken ↘
o Aantal scheidingen, samenwonenden, gelijke rechten holebi’s ↗
o 2020: 49,8% van de kinderen tussen 0-3 jaar in Vlaanderen bij gehuwd paar, tussen
0-24 jaar 57%
o Wetgeving evolueert mee
▪ 1987: gelijke rechten voor kinderen binnen en buiten huwelijk
▪ 1998: wettelijke samenwoning -> !! kan ook met niet relationele band
▪ 2003: huwelijk voor personen zelfde geslacht
▪ 2006: adoptie voor personen zelfde geslacht
▪ 2007: grondige hervorming (versoepeling) echtscheidingsgronden en
procedure -> vroeger bewijzen dat partner fout beging -> nu niet meer (de
facto speelt het wel nog vaak rol)
▪ 2014: meemoederschap = lesbische koppels een moeder en meemoeder
• Visie op vrouw -> door emancipatie van vrouw en rolpatronen in gezien
o Factoren: anticonceptie (zelf kiezen), financieel onafhankelijk (vrouw ook werken)
o Gelijke rechten mannen en vrouwen:
▪ Maritale macht verdwijnt (pas volledig gelijk sinds 1976)
▪ Uitgangspunt: gezamenlijk ouderlijk gezag (1995) en verdeeld verblijf (2006)
• Bij scheiding uitgangspunt: kind verblijft evenveel bij moeder & vader
• Beide financiële steun en zorgende steun
▪ Naam (2014): keuze voor naam van moeder en/of vader
• Visie op het kind -> plaats van kind in het gezin en kindbeeld
o Centrale plaats kind binnen het gezin -> kinderen worden meer gepland
o Van rechtsobjecten naar volwaardige dragers van rechten
• Visie op kinderwens
o Medisch begeleide voortplanting
▪ Juridische ouders ≠ altijd biologische ouders -> groot verschil met vroeger
▪ Kinderwens alleenstaanden of koppels zelfde geslacht
▪ Wetgeving: gedeeltelijk aangepast -> niet in alles
o Donorkinderen: recht op roots?
▪ In wet staat: als donorkind geen info over donor krijgen
▪ Maar Federaal regeerakkoord 2025-2029: kennen van afkomst is belangrijk
voor identiteit dus gaat wegvallen in toekomst
o Draagmoeder: naar een wettelijke regeling?
▪ Juridisch: draagmoeder is ALTIJD moeder
▪ Probleem: beide vaders kunnen niet juridisch vader zijn
▪ Federaal regeerakkoord: willen wetgevend kader ontwikkelen voor
draagmoederschap -> moet altruïstisch (geen geld in ruil) en
hoogtechnologisch draagvrouwschap zijn
,• Visie op individu -> Rode draad doorheen alle ontwikkelingen: autonomie, zelfbeschikking,
ook m.b.t. begin en einde leven
o Doel: de zwakkere beschermen in de SL (minderjarigen of financieel)
• Internationalisering, ook van relaties
Belang IPR en Rechtsvergelijking: welke rechter is bevoegd?
o Meer dan 16 miljoen internationale koppels in EU
o 13% van alle nieuwe huwelijken in de EU betreffen koppels met verschillende
nationaliteit
o 20% van alle nieuwe geregistreerde partnerschappen in de EU betreffen koppels met
verschillende nationaliteit
3. Bronnen P&F
Nationaal
• Oud BW - Boek I en Boek III: bekijk structuur!
o Boek I
▪ Huwelijk (titel V)
▪ Echtscheiding (titel VI)
▪ Afstamming (titel VII)
▪ Adoptie (titel VIII)
▪ Ouderlijk gezag en pleegzorg (titel IX)
▪ Minderjarigheid en voogdij (titel X)
▪ Beschermde meerderjarigen (titel XI)
…
o Boek III
▪ Wettelijke samenwoning (titel)
• Ger.W. Vbis
o Bevoegde rechtbank
o Rechtspleging
o Tenuitvoerlegging gerechtelijke beslissingen
,• Ger.W.
o Bevoegde rechtbank
▪ Sinds 1 september 2014: familie- en jeugdrechtbank (voordien versnippering)
▪ Familierechtbank (art. 572bis Ger.W.)
• quid geschillen feitelijk samenwonenden?
o WEL: WETTELIJK samenwonenden en huwelijk
o NIET: FEITELIJK samenwonenden
3° vorderingen tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden betreffende de uitoefening van hun rechten of betreffende hun goederen,
alsook de voorlopige maatregelen die daarop betrekking hebben;
4° [2 vorderingen betreffende de uitoefening van het ouderlijk gezag, de verblijfsregeling of het recht op persoonlijk contact ten aanzien van
minderjarige kinderen;]2
• GwH 19 jan.2017: geen schending 10-11 Gw.
• Kan kind niet uit huis plaatsen !
• Bemiddeling en minnelijke oplossing van conflicten -> akkoord met
waarde als vonnis
o Kamer voor minnelijke schikking: met rechter maar niet echt
zetelen als rechter
o Griffier moet partijen informeren over buitengerechtelijke
bemiddeling
o Persoonlijke verschijning -> zo toch proberen
gemeenschappelijk akkoord
▪ Jeugdrechtbank: jeugddelinquentie en jeugdbeschermingsmaatregelen en
maatregelen inzake ouderlijk gezag die samenhangen met bevolen
jeugdbeschermingsmaatregel (wet 19 maart 2017)
• Taak: kind ergens plaatsen indien niet bij ouders terecht kan
• Indien minderjarige kinderen altijd bevoegd
▪ Vrederechter (art. 594 Ger.W.)
• Meerderjarige beschermde personen
• Voogdijen = minderjarige kinderen die geen ouders hebben
• Specifieke wetten én decreten
o Wet medisch begeleide voortplanting
o Decreet Integrale Jeugdhulp
…
• Gw: toetsing aan art. 10-11, 22 en 22bis Gw.
o Vernietigingsberoep nieuwe wetgeving
o Prejudiciële vraag bestaande wetgeving
,Internationaal
• Verdragen
o Mensenrechtenverdragen: o.a. EVRM, IVRK
o Specifieke materies: o.a. Haags kinderontvoeringsverdrag, Haags adoptieverdrag
• Unierecht
• EVRM -> EHRM
o Art. 12 en 14 EVRM
o Art. 8 EVRM
▪ convergentie
▪ notie gezins- en privéleven -> interpreteert zeer breed: ook relatie met
grootouders, roots kennen..
▪ negatieve en positieve verplichting
• Onthouden van inbreuken
• Actie ondernemen
▪ ≈ art. 22 Gw.
• IVRK: internationaal verdrag voor de rechten van het kind
o VN-verdrag 20/11/1989 – ratificatie B. 1991
o Verdragsluitende staten: rechten eerbiedigen en waarborgen, o.a.
▪ Recht op naam, recht ouders te kennen (art. 7)
▪ Vrije meningsuiting en hoorrecht (art. 12) → art. 1004/1 Ger.W.
▪ Vrijheid godsdienst (art. 14), privé-en gezinsleven (art. 16) → art. 22 Gw.
▪ Belang van kind: eerste overweging bij elke beslissing die het kind aangaat
(art. 3) → art. 22bis, vierde lid Gw.
Unierecht
• Art. 81 VWEU (justitiële samenwerking in burgerlijke zaken met grensoverschrijdende
gevolgen is bevoegdheid EU)
o Europese regelgeving inzake grensoverschrijdende familiezaken (familierechtelijk
IPR)
o Bv. Rome III Verordening (echtscheiding)
• Raakvlakken met o.a. vrij verkeer van personen, Unieburgerschap
o Recht van Unieburgers om vrij op het grondgebied van lidstaten te reizen en
verblijven
o Bv. HvJ 5 juni 2018, Coman – huwelijk erkennen
Rechtspraak: nationaal en internationaal
Rechtsleer: blackboard en cursus
, Deel I. Afstamming en adoptie
Hoofdstuk 1. Afstamming moederszijde
1. Inleiding, begrip en historiek
Inleiding
• Voorbeeld: Delphine Van België
o Situatie: ouders na geboorte gescheiden, Albert “goede vriend van moeder” speelde
grote rol -> ontdekt dat Albert vader is -> Delphine wou gewoon dat Albert het toegaf
o Grondwettelijk Hof heeft voor deze en toekomstige situaties een grote rol gespeeld
Vragen: kan het kind het vaderschap van de vermoedelijke biologische vader laten vaststellen,
ook al was de moeder op het ogenblik van de geboorte met iemand anders gehuwd? Hoe en
onder welke voorwaarden? Speelt de leeftijd van het kind hierbij een rol? Kan het kind een DNA-
test eisen en wat als de vermeende vader dit weigert?
• Floris (37 j.) heeft sinds enkele maanden een latrelatie met Daisy (36 j). Ze komen allebei uit een langdurige
relatie en hebben geen van beiden kinderen. De relatie tussen Floris en Daisy kent ups en downs. Daisy blijkt
zwanger te zijn. Dat was niet het plan. Na veel gepieker beslist Daisy om het kind te houden, ook al wil Floris dat
niet. Floris weet zich geen raad met deze situatie.
o Floris wil weten wat juridisch zijn opties zijn m.b.t. het kind en de daaraan verbonden gevolgen
• Eva heeft een friends-with-benefits relatie met een man, Wout. Ze raakt ongepland zwanger. In paniek verbreekt
ze de relatie; ze ziet in de man geen geschikte vaderfiguur en ze wil hem uit haar leven en dat van het kind. Nog
tijdens de zwangerschap ontmoet ze een wat oudere man, Steven, met wie ze een stabiele relatie uitbouwt. Deze
man erkent het kind bij de geboorte. Een paar jaar later, komen ze Wout tegen. Wout vindt dat het kind wel erg
goed op hem lijkt. Hij begint te rekenen en komt tot de slotsom dat het kind waarschijnlijk door hem is verwekt.
o Kan een man een kind erkennen, wetende dat hij het niet verwekt heeft?
o Kan Wout het vaderschap van het kind opeisen? Hoe, onder welke voorwaarden?
Begrip
• Afstamming = juridische band tussen het ouder en het kind
o Omvat personen (band moeder en vader) en familierecht (alle regels)
o Afstammingsband maakt deel uit van -> Staat van de persoon (art. 6 § 2 Oud BW)
▪ § 2. De staat van een persoon is het geheel van bepaalde hoedanigheden van
een persoon die zijn rechtspositie in de familie en in de maatschappij
bepalen en die hem onderscheiden van de andere personen wat het bezit en
de uitoefening van bepaalde rechten betreft.
o Afstamming bepaalt jouw positie in de familie:
▪ Tussen ouder en kind én tussen je broer, zus, grootouders..
▪ Juridische ouders officieel geregistreerd in ambt (itt biologische ouders)
o Zijn ook rechten en plichten aan gekoppeld: juridische band
▪ Jouw moeder: onderhoudsplicht, erfrecht..
, • 2 soorten afstamming
o Oorspronkelijk (→ adoptieve afstamming)
▪ Vanaf geboorte (→ vanaf neerlegging verzoekschrift)
▪ Werken terug tot aan de geboorte of worden geacht te zijn vanaf de geboorte
▪ Juridische fictie: niet altijd direct jouw vader en moeder vanaf geboorte -> bv.
later erkend, retroactief gedaan (erkend op 10j maar geacht vanaf geboorte)
o Afstamming moederszijde en vaderszijde
▪ Traditionele indeling man-vrouw
▪ Kan NIET MEER dan 2 juridische ouders hebben
o Sinds 1/1/2015: afstamming meemoederszijde = met 2 moeders
▪ Relatie tussen 2 vrouwen -> samen kind (via inseminatie)
▪ Partner van de bevallen vrouw zelfde regels als de vaderzijde = meemoeder
▪ Heeft alle bepalingen over de vader slordig gekopieerd
o NIET mogelijk met..
▪ 3 mensen ( 2 vrouwen en donorzaad) -> kan niet alle 3
▪ 2 mannen -> kunnen wel alle 2 ouder zijn -> maar een van de of beide
mannen zal/zullen het kind moeten adopteren
• Reden: baren het kind niet -> altijd vrouw die kind baart
• Vrouw die van kind bevalt is altijd de moeder -> kunnen maar 2 zijn
• Afstamming in juridische zin
o Regels van OPENBARE ORDE-> niet onderling van afwijken!
o In beginsel kijkt wetgever naar biologische band
▪ Zit onrechtstreeks in wet: de vrouw die van het kind bevalt, de man die het
kind heeft verwekt..
o Wil van betrokkenen
▪ Sara ontmoet Adam -> kind na een nachtje -> biecht op aan Adam (laat niks
meer horen) -> leert nieuwe man Noah kennen en zegt kan ik niet in de plaats
van Adam treden
▪ DIT KAN: ookal weet je zeker dat het kind niet door jou verwerkt is, kan je het
herkennen
o Socio-affectieve realiteit = feitelijke omstandigheden of iemand zich als moeder of
vader gedraagt (ervoor zorgen..) -> iemand die de rol opneemt
▪ Bezit van staat – art. 331nonies Oud BW
• Feitelijke toestand
• Bewijs: bewijzen door feiten -> bijvoorbeeld (zie art)
o Naam gedragen, altijd als kind behandeld..
• Voortdurend: duurzaam zijn maar niet actueel
o Moet niet vanaf geboorte van het kind
o Man die overleden (niet actueel) is en lange tijd voor kind
heeft gezorgd
