HC 8: Aard van het Internationaal recht
1. Wat is internationaal recht
- Vroeger: betrekkingen tussen Staten.
- Nu: betrekkingen:
● Tussen Staten.
● Tussen Staten en IO’s ( internationale organisaties ).
➔ VN.
➔ NAVO ( 4/04/1949 ) -> Verdrag van Washington ( art. 5 ) -> opgericht tegen de Sovjet-Unie.
➢ Als één NAVO land wordt aangevallen, anderen landen moeten helpen.
➢ Recent: Finland en Zweden toegetreden na inval Rusland in Oekraïne.
➢ Niet alleen Europa, want ook VS en Canada.
➔ ASEAN: Thailand, Indonesië,...
➔ EU: uniek want eigen specifieke bevoegdheden ( eigen munt, organen,... ).
➔ Subregionale organisaties: trilaterale organisatie.
➢ BENELUX.
➔ Multinationals, NGO’s ( niet-gouvernementele organisaties: Greenpeace, Artsen Zonder Grenzen,... )
● Tussen IO’s onderling.
● Tussen Staten ( of IO’s ) en natuurlijke of rechtspersonen.
➔ Plichten voor mensen ( vb: als je oorlogsmisdaden pleegt. -> naar Internationaal Strafhof ).
*Intergouvernementele organisaties: opgericht door staten, via een verdrag, en waarin deelnemende staten samenwerken op
basis van hun regeringen ( vb: VN ).
1.1 Centrale Staten = nog steeds Staten
- Lid VN ( art. 4 VN-Handvest ): alleen landen kunnen lid van de VN worden ( nu: 193 leden ).
● EU zou geen lid kunnen worden want is geen natie .
● Je kunt lid worden op één dag: 2011 Zuid-Soedan.
● Procedure:
➔ Positieve aanbeveling Veiligheidsraad:
➔ 2/3 in Algemene vergadering.
● Lidstaten hebben vetorecht
➔ Rusland tegen Kosovo.
➔ China bij Taiwan.
➔ VS bij Palestina.
- Geschil/situatie onder aandacht brengen van Veiligheidsraad of AV ( art. 35 VN-Handvest ).
- Partij voor Internationaal Gerechtshof ( Den Haag ) ( art. 34, lid 1, Statuut IGH ).
● Vb: Oekraïne dagvaardigd Rusland.
- Internationale organisaties worden opgericht door naties:
● MAAR de EU sluit zelf veel verdragen en akkoorden en is zelf lid van IO’s ( vb: Wereld Handelsorganisatie -> enkel
de vertegenwoordiger van de Europese Commissie mag spreken ).
*Internationaal privaatrecht:
- Tussen particulieren ( vb: trouwen met iemand van een ander land, aanvaarding met automobilist uit Zweden ).
*Soevereiniteit = Staat heeft de hoogste macht over zijn land, grondgebied en bevolking. Landen zijn vrij om iets te doen ( lid
worden van organisatie, terugtrekken uit organisatie.
2. Functies van internationaal recht
2.1 Bevoegdheid volkenrechtelijke subjecten afbakenen
- In de ruimte, ratione territori ( land, maritiem, luchtruim,... ).
● Landen zijn soeverein binnen hun eigen territorium. De bevoegdheid van de ene staat houdt op waar die van de
andere begint. We moeten er dus voor zorgen dat staten van elkaar gescheiden zijn en internationaal erkende grenzen
hebben.
● Enclave: stukje land dat is omsingeld door ander land ( vb: BE VS NL met Baarle-Hertog ).
- In de tijd, ratione temporis:
● Sommige landen bestaan niet meer (bv. Joegoslavië). Hoe zit het dan met de nationaliteit van die mensen,
eigendomsrechten, staatsschuld…? Het internationaal recht regelt problemen inzake het ontstaan van nieuwe staten
en de opvolging van staten.
● Vb: Sovjet-Unie ( 1991 ).
1
, - Wat betreft de persoon, ratione personae ( rechten plichten van staat t.o.v. onderdanen ):
● Vb: toegang tot grondgebied, als je als BE in het buitenland in de gevangenis zit moeten de consuls jouw
beschermen ( = consulaire bescherming = Verdrag van Wenen betreffende de consulaire betrekkingen ),...
➔ Juridische bijstand, advocaat, geld voor essentiële zorgen,...
- Wat het onderwerp betreft, ratione materiae ( werk van internationale instellingen ):
● Verschil IO en staat -> IO enkel bevoegdheden die aan hen zijn toegediend in het oprichtingsverdrag = beginsel van
bevoegdheidsverdeling.
2.2 Regelen van coëxistentie van internationale rechtssubjecten
- Geschillenbeslechting en -preventie ( art. 2(3) VN-Handvest ).
● Er zijn instrumenten om ervoor te zorgen dat we vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan.
● Art. 33 geeft technieken van vreedzame geschillenbeslechting er moet altijd gestreefd worden naar een vreedzame
oplossing.
- Gebruik van geweld ( jus ad bellum - jus in bello ).
● Jus ad bellum:
➔ Is het geoorloofd? art. 2(4) VN-Handvest = verbod op gebruik/dreiging van geweld tegen een ander soeverein
land( Jus contra bellum ).
➔ Niet-internationale gewapende conflicten: binnen de grens van één land ( = burgeroorlogen ).
➢ Art. 2(4) VN-Handvest geldt hier NIET.
➔ Uitzonderingen:
➢ Art. 50 VN-Handvest: zelfverdediging. -> geweld gebruiken tegen agressor.
➢ Hoofdstuk 7 VN-handvest: Veiligheidsraad mag geweld toestaan voor de goede zaak ( bestaand conflict
beëindigen ).
● Jus in bello: geweld tijdens conflict -> onderscheid tussen burgerdoelwitten en militaire doelwitten ( = Internationaal
Humanitair Recht: rode kruis verdragen )
- Gebruik van grondgebied.
● Elk land kan vrij beslissen wat hij doet met dat gebied, MAAR niet uitoefenen ten koste van andere landen ( vb:
nucleaire explosie in land heeft effect op buurlanden,... ) -> anders internationale aansprakelijkheid.
- Diplomatieke en consulaire betrekkingen.
● Vreedzamen kanalen van samenwerking tussen landen.
● Verdrag van Wenen 1961/1963.
- Staatsaansprakelijkheid.
● Er zijn ook regels nodig die zeggen hoe een land verantwoordelijk moet worden gesteld als het zijn verplichting
schendt.
2.3 Regelen van internationale samenwerking tussen internationale rechtssubjecten
- Recht der internationale organisaties:
● Bv. Recht van de EU.
- Mensenrechten.
● Uitgewerkt door de VN ( Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ).
● EVRM.
● Art. 2(7) VN-Handvest -> China vindt dat er niet mag worden bemoeid met mensenrechten in China.
- Milieurecht ( sinds 1972 ).
3. Kenmerken van internationaal recht
3.1 Geen centrale wetgever
- Nationaal rechtssysteem: trias politica.
- Internationaal rechtssysteem: horizontale rechtsorde (200 soevereine staten). Er is geen centrale wetgever in internationaal
recht.
- Algemene vergadering VN geen wereldwetgver.
- Staten = “wetgever” én wetsonderhorigen: consensualisme.
● Vrijheid van landen om ja of nee te zeggen tegen internationale of nationale regels ( vb: Trump: Milieuakkoord ).
- “soevereine gelijkheid” van Staten = grondbeginsel ( art. 2, lid 1, VN-Handvest ).
- Uitz. jus cogens en internationaal gewoonterecht.
3.2 Geen centrale rechter
- Internationaal Gerechtshof: erkenning jurisdictie vereist ( landen zijn niet verplicht Internationaal Gerechtshof te erkennen
).
- Maar: opkomst verplichte rechtsmacht, bv:
● HvJ EU: verplicht bevoegd voor geschillen over eu-recht en alle lidstaten moeten de rechtsmacht van het hof
erkennen.
● WTO Orgaan voor Geschillenbeslechting ( DSB ): handelsgeschillen.
2
, ● EHRM: Europees Verdrag van de Rechten van de Mens.
- Alternatieve mechanismen geschillenbeslechting.
3.3 Geen uitgewerkt stelsel rechtshandhaving en rechtsfadwinging
- VN-Veiligheidsraad ( 15 permanente leden met vetorecht ) is geen wereldpolitieagent.
- Collectieve handhaving dmv Veiligheidsraad (sancties, gebruik geweld), unilaterale handhaving via sancties.
- Andere prikkels:
● Bv voorrechten en immuniteiten
● Landen leven na via eigen belang.
● Wederkerigheid:
➔ Onschendbaarheid buitenlandse diplomaat: mag niet in gevangenis, op schieten,... -> dreiging = positieve
maatregelen nemen ( vb: terreur Parijs en Brussel -> positieve maatregelen nemen om ambassades te
beschermen ).
➔ Diplomatiek: tak internationaal recht -> je zend diplomaten naar buitenland en wij willen dat ze goed
behandeld worden, ook ben je ontvangts land en moet de diplomaten die je ontvangt goed behandelen ( Brussel
= grootste ontvangstland -> hoofdkwartier EU en NAVO ).
➢ Persona non grata: grondgebied verlaten indien schending ( vb: 2022 invasie Rusland in Oekraïne ).
- Geen verbod van eigenrichting (“self-help”) (maar zie EU-recht en WTO-recht).
- -> Internationaal recht = gedecentraliseerd en horizontaal rechtssysteem (vgl. nationale rechtsorde) ( hangt af van 200
soevereine staten ).
3.4 Sterke afhankelijkheid van nationale rechtsorde voor tenuitvoerlegging
- Belang band internationaal en nationaal recht.
- BE, NL: monisme -> internationaal recht als deel van nationale rechtsorde ( vb: EVRM vaak in BE ingeroepen ) ( DE,
VK, IT: dualistisch = internationaal recht gescheiden van nationale rechtsorde -> zetten het recht om ).
- Uitzonderlijke rol HvJ EU, bv.
● Van Gend & Loos.
● Costa v ENEL.
3.5 Uiterst gedifferentieerd recht
- Toepassingssfeer ratione materiae: zowat alle mogelijke rechtsdomeinen.
- Werkingssfeer ratione territorii van het internationaal recht: onderscheid:
● Algemeen / universeel internationaal recht ( vb: Verdragsrecht, internationale aansprakelijkheid ) .
● “Regionaal” internationaal recht ( enkel bepaald deel ):
➔ Bv. recht van de EU, EVRM,...
● “Bijzonder” internationaal recht ( specifieke regimes -> vb: dubbelbelastingverdrag tussen BE en NL = bilaterale
verdragen tussen landen ( bepaald aan welk land je belastingen moet betalen )
*Fragmentatie: clashen van sub takken ( vb: Handelsverkeer en gezondheid van het volk )
Bijeenkomst 8: Verdragsrecht
Weens verdragenverdrag = regels over verdragen -> niet over de inhoud van een verdrag maar over hoe een verdrag opgesteld
moet worden = formeel rechtelijk verdrag.
8.2 Het High Seas-Verdrag
1. Situering: is België aan het verdrag gebonden?
2. Toepasselijk recht: België is verdragspartij -> regels van Verdrag van Wenen toepassen.
3. Principe:
a) Art. 11 etc. WVV: in casus is er sprake van een handtekening ( art. 65 High Seas-Verdrag ): België heeft een
handtekening gezet.
b) Art 14(1)(a) WVV: Art. 66 & 68: ratificatie -> België heeft geen ratificatie gemaakt.
c) Art 24 WVV: ja het Verdrag bepaalt in art. 68 de inwerkingtreding = 120 dagen na de ratificatie -> nee, 120 dagen
later zou het 18 januari 2024 moeten zijn en in casu is het 15 januari 2024.
➔ België is nog niet gebonden door het Verdrag.
4. Uitzonderingen:
● Art 18(a) WVV: van toepassing in deze casus -> de wet van 15 januari 2024. gaat tegen het doel van het Verdrag in.
5. Toepassingen:
● Zelfs als België had geratificeerd was het niet in werking getreden omdat maar 21 landen hebben geratificeerd.
● Art. 18(b): als je het ondertekent moet je je ook onthouden van acties die het doel ontnemen.
3
, 6. Conclusie: België is niet gebonden maar de wet zou ingaan tegen het doel van het verdrag en dus mag België dit niet
doen.
8.3 De VS trekt zich uit het Gezamenlijk Actieplan
Oefening a:
1. Situering: wat is een verdrag?
2. Toepasselijk recht: WVV -> maar formeel niet van toepassing -> VS heeft nooit geratificeerd -> art. 2 (1)(a) WVV niet
van toepassing -> dus gewoonterechtelijke definitie:
● Alles in het WVV is van gewoonterecht dus wanneer zoals in casu een lidstaat het WVV niet geratificeerd heeft, is
dit verdrag niet van toepassing maar aangezien de inhoud hetzelfde is als gewoonterecht, verwijzen we wel naar de
inhoud van het WVV. (op examen vermelden!!!).
3. Toepassingen:
● Akkoord: ja, het is een overeenkomst van wilsuitingen tussen de verschillende landen ( hoeft bij de
gewoonterechtelijke definitie niet schriftelijk te zijn ).
● Gesloten tussen twee of meer subjecten van het volkenrecht: ja, landen en de EU zijn gebonden.
● Met de bedoeling bindende rechtsgevolgen teweeg te brengen: ja, Iran mag geen kernwapens meer produceren ( kan
hier juist of fout beargumenteren ).
● Beheerst door het volkenrecht: kan niet met zekerheid worden vastgesteld, kan alleen als het expliciet vermeld
wordt.
4. Conclusie: voorwaarde 3 en 4 niet voldaan dus geen verdrag.
Bijkomend: het is geen officiële voorwaarde voor een akkoord maar het verdrag is niet bij de VN geregistreerd; dit kan een te
zijn dat het geen verdrag is. In dit geval wijst dit er wel op dat het geen verdrag is.
Oefening b:
1. Situering: kan de werking van een verdrag worden opgeschort als een partij het verdrag niet naleeft?
2. Toepasselijk recht: art 60 WVV ( formeel niet van toepassing: lidstaten hebben het verdrag niet geratificeerd dus inhoud
( gewoonterech t) is van toepassing aangezien het WVV gecodificeerd gewoonterecht is ).
3. Principe:
● Partij mag verdrag terugtrekken of gedeeltelijk/geheel opschorten (lid 1).
● Moet wel unaniem besloten worden (lid 2)
● -> dit kan tav Iran alleen of tav alle landen gebeuren.
4. Uitzonderingen: als je ernstig getroffen bent is de unanimiteit niet nodig.
5. Toepassingen: er is een materiële schending krachtens lid 3t; het doel wordt getroffen dus volgens lid 2 is opschorting
mogelijk.
● Art. 60(2)(c) WVV + art. 60(3) WVV ( = codificatie van internationaal gewoonterecht ): ja Iran maakt toch
kernwapens ook al was het doel van het Verdrag dat Iran dat niet zou doen.
6. Conclusie: Opschorting mag want er is een schending. Maar dit zou niet kunnen indien het westen sancties uit zou delen
want in dat geval zouden zij ook het verdrag schenden.
*Art 60(5) WVV: art. 60 VWW niet van toepassing op verdragen van humanitaire aard ( Genocide,... ).
Oefening c:
1. Situering: kan Iran zich terugtrekken met als argument de terugtrekking van de VS?
2. Toepasselijk recht:
● Art 62(1) WVV ( formeel niet van toepassing: lidstaten hebben het verdrag niet geratificeerd dus inhoud (
gewoonterecht ) is van toepassing aangezien het wvv gecodificeerd gewoonterecht is )
● Art 26; als je verdrag bent aangegaan moet je je eraan houden dus in principe moeten zowel VS en Iran zich eraan
houden.
● Gabčíkovo-Nagymaros Project = belangrijk arrest.
3. Toepassingen: art. 62 WVV -> normaal pacta sunt servanda tenzij ( Gabčíkovo-Nagymaros Project ) tenzij:
● Verandering omstandigheden tav tijdstip totstandkoming verdrag: ja de VS heeft zich uit het Gezamenlijk Actieplan (
18 oktober 2015 ) getrokken.
● Wezenlijke verandering ( is het een grote verandering ): ja de VS is uit het plan gestapt.
● Niet voorzien door partijen: ja, in 2015 konden ze nog niet weten wat Trump ging beslissen.
● Omstandigheden wezenlijke grond voor instemming partijen: ja, VS is een groot en belangrijk land dus het zou
kunnen dat het Verdrag niet werd gesloten zonder de VS.
● Gevolg = strekking verdragsverplichtingen geheel en al gewijzigd: nee, ze zijn nog na te komen.
➔ Iran kan zich niet beroepen op verandering van omstandigheden.
4
1. Wat is internationaal recht
- Vroeger: betrekkingen tussen Staten.
- Nu: betrekkingen:
● Tussen Staten.
● Tussen Staten en IO’s ( internationale organisaties ).
➔ VN.
➔ NAVO ( 4/04/1949 ) -> Verdrag van Washington ( art. 5 ) -> opgericht tegen de Sovjet-Unie.
➢ Als één NAVO land wordt aangevallen, anderen landen moeten helpen.
➢ Recent: Finland en Zweden toegetreden na inval Rusland in Oekraïne.
➢ Niet alleen Europa, want ook VS en Canada.
➔ ASEAN: Thailand, Indonesië,...
➔ EU: uniek want eigen specifieke bevoegdheden ( eigen munt, organen,... ).
➔ Subregionale organisaties: trilaterale organisatie.
➢ BENELUX.
➔ Multinationals, NGO’s ( niet-gouvernementele organisaties: Greenpeace, Artsen Zonder Grenzen,... )
● Tussen IO’s onderling.
● Tussen Staten ( of IO’s ) en natuurlijke of rechtspersonen.
➔ Plichten voor mensen ( vb: als je oorlogsmisdaden pleegt. -> naar Internationaal Strafhof ).
*Intergouvernementele organisaties: opgericht door staten, via een verdrag, en waarin deelnemende staten samenwerken op
basis van hun regeringen ( vb: VN ).
1.1 Centrale Staten = nog steeds Staten
- Lid VN ( art. 4 VN-Handvest ): alleen landen kunnen lid van de VN worden ( nu: 193 leden ).
● EU zou geen lid kunnen worden want is geen natie .
● Je kunt lid worden op één dag: 2011 Zuid-Soedan.
● Procedure:
➔ Positieve aanbeveling Veiligheidsraad:
➔ 2/3 in Algemene vergadering.
● Lidstaten hebben vetorecht
➔ Rusland tegen Kosovo.
➔ China bij Taiwan.
➔ VS bij Palestina.
- Geschil/situatie onder aandacht brengen van Veiligheidsraad of AV ( art. 35 VN-Handvest ).
- Partij voor Internationaal Gerechtshof ( Den Haag ) ( art. 34, lid 1, Statuut IGH ).
● Vb: Oekraïne dagvaardigd Rusland.
- Internationale organisaties worden opgericht door naties:
● MAAR de EU sluit zelf veel verdragen en akkoorden en is zelf lid van IO’s ( vb: Wereld Handelsorganisatie -> enkel
de vertegenwoordiger van de Europese Commissie mag spreken ).
*Internationaal privaatrecht:
- Tussen particulieren ( vb: trouwen met iemand van een ander land, aanvaarding met automobilist uit Zweden ).
*Soevereiniteit = Staat heeft de hoogste macht over zijn land, grondgebied en bevolking. Landen zijn vrij om iets te doen ( lid
worden van organisatie, terugtrekken uit organisatie.
2. Functies van internationaal recht
2.1 Bevoegdheid volkenrechtelijke subjecten afbakenen
- In de ruimte, ratione territori ( land, maritiem, luchtruim,... ).
● Landen zijn soeverein binnen hun eigen territorium. De bevoegdheid van de ene staat houdt op waar die van de
andere begint. We moeten er dus voor zorgen dat staten van elkaar gescheiden zijn en internationaal erkende grenzen
hebben.
● Enclave: stukje land dat is omsingeld door ander land ( vb: BE VS NL met Baarle-Hertog ).
- In de tijd, ratione temporis:
● Sommige landen bestaan niet meer (bv. Joegoslavië). Hoe zit het dan met de nationaliteit van die mensen,
eigendomsrechten, staatsschuld…? Het internationaal recht regelt problemen inzake het ontstaan van nieuwe staten
en de opvolging van staten.
● Vb: Sovjet-Unie ( 1991 ).
1
, - Wat betreft de persoon, ratione personae ( rechten plichten van staat t.o.v. onderdanen ):
● Vb: toegang tot grondgebied, als je als BE in het buitenland in de gevangenis zit moeten de consuls jouw
beschermen ( = consulaire bescherming = Verdrag van Wenen betreffende de consulaire betrekkingen ),...
➔ Juridische bijstand, advocaat, geld voor essentiële zorgen,...
- Wat het onderwerp betreft, ratione materiae ( werk van internationale instellingen ):
● Verschil IO en staat -> IO enkel bevoegdheden die aan hen zijn toegediend in het oprichtingsverdrag = beginsel van
bevoegdheidsverdeling.
2.2 Regelen van coëxistentie van internationale rechtssubjecten
- Geschillenbeslechting en -preventie ( art. 2(3) VN-Handvest ).
● Er zijn instrumenten om ervoor te zorgen dat we vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan.
● Art. 33 geeft technieken van vreedzame geschillenbeslechting er moet altijd gestreefd worden naar een vreedzame
oplossing.
- Gebruik van geweld ( jus ad bellum - jus in bello ).
● Jus ad bellum:
➔ Is het geoorloofd? art. 2(4) VN-Handvest = verbod op gebruik/dreiging van geweld tegen een ander soeverein
land( Jus contra bellum ).
➔ Niet-internationale gewapende conflicten: binnen de grens van één land ( = burgeroorlogen ).
➢ Art. 2(4) VN-Handvest geldt hier NIET.
➔ Uitzonderingen:
➢ Art. 50 VN-Handvest: zelfverdediging. -> geweld gebruiken tegen agressor.
➢ Hoofdstuk 7 VN-handvest: Veiligheidsraad mag geweld toestaan voor de goede zaak ( bestaand conflict
beëindigen ).
● Jus in bello: geweld tijdens conflict -> onderscheid tussen burgerdoelwitten en militaire doelwitten ( = Internationaal
Humanitair Recht: rode kruis verdragen )
- Gebruik van grondgebied.
● Elk land kan vrij beslissen wat hij doet met dat gebied, MAAR niet uitoefenen ten koste van andere landen ( vb:
nucleaire explosie in land heeft effect op buurlanden,... ) -> anders internationale aansprakelijkheid.
- Diplomatieke en consulaire betrekkingen.
● Vreedzamen kanalen van samenwerking tussen landen.
● Verdrag van Wenen 1961/1963.
- Staatsaansprakelijkheid.
● Er zijn ook regels nodig die zeggen hoe een land verantwoordelijk moet worden gesteld als het zijn verplichting
schendt.
2.3 Regelen van internationale samenwerking tussen internationale rechtssubjecten
- Recht der internationale organisaties:
● Bv. Recht van de EU.
- Mensenrechten.
● Uitgewerkt door de VN ( Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ).
● EVRM.
● Art. 2(7) VN-Handvest -> China vindt dat er niet mag worden bemoeid met mensenrechten in China.
- Milieurecht ( sinds 1972 ).
3. Kenmerken van internationaal recht
3.1 Geen centrale wetgever
- Nationaal rechtssysteem: trias politica.
- Internationaal rechtssysteem: horizontale rechtsorde (200 soevereine staten). Er is geen centrale wetgever in internationaal
recht.
- Algemene vergadering VN geen wereldwetgver.
- Staten = “wetgever” én wetsonderhorigen: consensualisme.
● Vrijheid van landen om ja of nee te zeggen tegen internationale of nationale regels ( vb: Trump: Milieuakkoord ).
- “soevereine gelijkheid” van Staten = grondbeginsel ( art. 2, lid 1, VN-Handvest ).
- Uitz. jus cogens en internationaal gewoonterecht.
3.2 Geen centrale rechter
- Internationaal Gerechtshof: erkenning jurisdictie vereist ( landen zijn niet verplicht Internationaal Gerechtshof te erkennen
).
- Maar: opkomst verplichte rechtsmacht, bv:
● HvJ EU: verplicht bevoegd voor geschillen over eu-recht en alle lidstaten moeten de rechtsmacht van het hof
erkennen.
● WTO Orgaan voor Geschillenbeslechting ( DSB ): handelsgeschillen.
2
, ● EHRM: Europees Verdrag van de Rechten van de Mens.
- Alternatieve mechanismen geschillenbeslechting.
3.3 Geen uitgewerkt stelsel rechtshandhaving en rechtsfadwinging
- VN-Veiligheidsraad ( 15 permanente leden met vetorecht ) is geen wereldpolitieagent.
- Collectieve handhaving dmv Veiligheidsraad (sancties, gebruik geweld), unilaterale handhaving via sancties.
- Andere prikkels:
● Bv voorrechten en immuniteiten
● Landen leven na via eigen belang.
● Wederkerigheid:
➔ Onschendbaarheid buitenlandse diplomaat: mag niet in gevangenis, op schieten,... -> dreiging = positieve
maatregelen nemen ( vb: terreur Parijs en Brussel -> positieve maatregelen nemen om ambassades te
beschermen ).
➔ Diplomatiek: tak internationaal recht -> je zend diplomaten naar buitenland en wij willen dat ze goed
behandeld worden, ook ben je ontvangts land en moet de diplomaten die je ontvangt goed behandelen ( Brussel
= grootste ontvangstland -> hoofdkwartier EU en NAVO ).
➢ Persona non grata: grondgebied verlaten indien schending ( vb: 2022 invasie Rusland in Oekraïne ).
- Geen verbod van eigenrichting (“self-help”) (maar zie EU-recht en WTO-recht).
- -> Internationaal recht = gedecentraliseerd en horizontaal rechtssysteem (vgl. nationale rechtsorde) ( hangt af van 200
soevereine staten ).
3.4 Sterke afhankelijkheid van nationale rechtsorde voor tenuitvoerlegging
- Belang band internationaal en nationaal recht.
- BE, NL: monisme -> internationaal recht als deel van nationale rechtsorde ( vb: EVRM vaak in BE ingeroepen ) ( DE,
VK, IT: dualistisch = internationaal recht gescheiden van nationale rechtsorde -> zetten het recht om ).
- Uitzonderlijke rol HvJ EU, bv.
● Van Gend & Loos.
● Costa v ENEL.
3.5 Uiterst gedifferentieerd recht
- Toepassingssfeer ratione materiae: zowat alle mogelijke rechtsdomeinen.
- Werkingssfeer ratione territorii van het internationaal recht: onderscheid:
● Algemeen / universeel internationaal recht ( vb: Verdragsrecht, internationale aansprakelijkheid ) .
● “Regionaal” internationaal recht ( enkel bepaald deel ):
➔ Bv. recht van de EU, EVRM,...
● “Bijzonder” internationaal recht ( specifieke regimes -> vb: dubbelbelastingverdrag tussen BE en NL = bilaterale
verdragen tussen landen ( bepaald aan welk land je belastingen moet betalen )
*Fragmentatie: clashen van sub takken ( vb: Handelsverkeer en gezondheid van het volk )
Bijeenkomst 8: Verdragsrecht
Weens verdragenverdrag = regels over verdragen -> niet over de inhoud van een verdrag maar over hoe een verdrag opgesteld
moet worden = formeel rechtelijk verdrag.
8.2 Het High Seas-Verdrag
1. Situering: is België aan het verdrag gebonden?
2. Toepasselijk recht: België is verdragspartij -> regels van Verdrag van Wenen toepassen.
3. Principe:
a) Art. 11 etc. WVV: in casus is er sprake van een handtekening ( art. 65 High Seas-Verdrag ): België heeft een
handtekening gezet.
b) Art 14(1)(a) WVV: Art. 66 & 68: ratificatie -> België heeft geen ratificatie gemaakt.
c) Art 24 WVV: ja het Verdrag bepaalt in art. 68 de inwerkingtreding = 120 dagen na de ratificatie -> nee, 120 dagen
later zou het 18 januari 2024 moeten zijn en in casu is het 15 januari 2024.
➔ België is nog niet gebonden door het Verdrag.
4. Uitzonderingen:
● Art 18(a) WVV: van toepassing in deze casus -> de wet van 15 januari 2024. gaat tegen het doel van het Verdrag in.
5. Toepassingen:
● Zelfs als België had geratificeerd was het niet in werking getreden omdat maar 21 landen hebben geratificeerd.
● Art. 18(b): als je het ondertekent moet je je ook onthouden van acties die het doel ontnemen.
3
, 6. Conclusie: België is niet gebonden maar de wet zou ingaan tegen het doel van het verdrag en dus mag België dit niet
doen.
8.3 De VS trekt zich uit het Gezamenlijk Actieplan
Oefening a:
1. Situering: wat is een verdrag?
2. Toepasselijk recht: WVV -> maar formeel niet van toepassing -> VS heeft nooit geratificeerd -> art. 2 (1)(a) WVV niet
van toepassing -> dus gewoonterechtelijke definitie:
● Alles in het WVV is van gewoonterecht dus wanneer zoals in casu een lidstaat het WVV niet geratificeerd heeft, is
dit verdrag niet van toepassing maar aangezien de inhoud hetzelfde is als gewoonterecht, verwijzen we wel naar de
inhoud van het WVV. (op examen vermelden!!!).
3. Toepassingen:
● Akkoord: ja, het is een overeenkomst van wilsuitingen tussen de verschillende landen ( hoeft bij de
gewoonterechtelijke definitie niet schriftelijk te zijn ).
● Gesloten tussen twee of meer subjecten van het volkenrecht: ja, landen en de EU zijn gebonden.
● Met de bedoeling bindende rechtsgevolgen teweeg te brengen: ja, Iran mag geen kernwapens meer produceren ( kan
hier juist of fout beargumenteren ).
● Beheerst door het volkenrecht: kan niet met zekerheid worden vastgesteld, kan alleen als het expliciet vermeld
wordt.
4. Conclusie: voorwaarde 3 en 4 niet voldaan dus geen verdrag.
Bijkomend: het is geen officiële voorwaarde voor een akkoord maar het verdrag is niet bij de VN geregistreerd; dit kan een te
zijn dat het geen verdrag is. In dit geval wijst dit er wel op dat het geen verdrag is.
Oefening b:
1. Situering: kan de werking van een verdrag worden opgeschort als een partij het verdrag niet naleeft?
2. Toepasselijk recht: art 60 WVV ( formeel niet van toepassing: lidstaten hebben het verdrag niet geratificeerd dus inhoud
( gewoonterech t) is van toepassing aangezien het WVV gecodificeerd gewoonterecht is ).
3. Principe:
● Partij mag verdrag terugtrekken of gedeeltelijk/geheel opschorten (lid 1).
● Moet wel unaniem besloten worden (lid 2)
● -> dit kan tav Iran alleen of tav alle landen gebeuren.
4. Uitzonderingen: als je ernstig getroffen bent is de unanimiteit niet nodig.
5. Toepassingen: er is een materiële schending krachtens lid 3t; het doel wordt getroffen dus volgens lid 2 is opschorting
mogelijk.
● Art. 60(2)(c) WVV + art. 60(3) WVV ( = codificatie van internationaal gewoonterecht ): ja Iran maakt toch
kernwapens ook al was het doel van het Verdrag dat Iran dat niet zou doen.
6. Conclusie: Opschorting mag want er is een schending. Maar dit zou niet kunnen indien het westen sancties uit zou delen
want in dat geval zouden zij ook het verdrag schenden.
*Art 60(5) WVV: art. 60 VWW niet van toepassing op verdragen van humanitaire aard ( Genocide,... ).
Oefening c:
1. Situering: kan Iran zich terugtrekken met als argument de terugtrekking van de VS?
2. Toepasselijk recht:
● Art 62(1) WVV ( formeel niet van toepassing: lidstaten hebben het verdrag niet geratificeerd dus inhoud (
gewoonterecht ) is van toepassing aangezien het wvv gecodificeerd gewoonterecht is )
● Art 26; als je verdrag bent aangegaan moet je je eraan houden dus in principe moeten zowel VS en Iran zich eraan
houden.
● Gabčíkovo-Nagymaros Project = belangrijk arrest.
3. Toepassingen: art. 62 WVV -> normaal pacta sunt servanda tenzij ( Gabčíkovo-Nagymaros Project ) tenzij:
● Verandering omstandigheden tav tijdstip totstandkoming verdrag: ja de VS heeft zich uit het Gezamenlijk Actieplan (
18 oktober 2015 ) getrokken.
● Wezenlijke verandering ( is het een grote verandering ): ja de VS is uit het plan gestapt.
● Niet voorzien door partijen: ja, in 2015 konden ze nog niet weten wat Trump ging beslissen.
● Omstandigheden wezenlijke grond voor instemming partijen: ja, VS is een groot en belangrijk land dus het zou
kunnen dat het Verdrag niet werd gesloten zonder de VS.
● Gevolg = strekking verdragsverplichtingen geheel en al gewijzigd: nee, ze zijn nog na te komen.
➔ Iran kan zich niet beroepen op verandering van omstandigheden.
4
