2024-
2025
Onderzoeksverslag
‘Op welke wijze kunnen de leerkrachten van groep 1/2 op
Kindcentrum De Sparkel tekstloze prentenboeken gebruiken
om de betrokkenheid van de kinderen tijdens de
voorleesmomenten te verhogen?’
Naam: Natasja
Studentnummer: 9007640
Docent: Suzanne van Ham &
Claudia Verdú
Versie: 1
Schooljaar: 2024-2025
Datum van inleveren: 14
mei
Klas: D41
1
,Inhoudsopgave
Inhoud
............................................................................................................................... 1
Inhoudsopgave....................................................................................................... 2
Inleiding.................................................................................................................. 5
Het artikel............................................................................................................... 6
2. Oriënteren........................................................................................................ 14
2.1 Aanleiding................................................................................................... 14
2.2 Relevantie................................................................................................... 14
2.3 Verkennende literatuurstudie......................................................................14
2.4 Praktijkprobleem......................................................................................... 15
3. Richten............................................................................................................. 16
3.1 Gemaakte keuzes........................................................................................ 16
3.2 Onderzoeksdoel........................................................................................... 16
3.4 Hoofd- en deelvragen.................................................................................. 18
4. Plannen............................................................................................................ 19
5. Verzamelen....................................................................................................... 19
6. Analyseren en concluderen.............................................................................. 21
6.1 Analyseren.................................................................................................. 21
6.2 Concluderen................................................................................................ 22
7. Ontwerpen en innoveren (innovatiecyclus)......................................................22
7.1 Verzamelen, analyseren en concluderen.....................................................22
8. Rapporteren en presenteren............................................................................. 24
Bekwaamheidseis: Creatief omgaan met vraagstukken uit de specifieke
onderwijscontext en passend bij het uitstroomprofiel jonge kind.................25
Bekwaamheidseis: Schematisch en systematisch zoeken naar antwoorden
op een onderzoeksvraag.............................................................................. 25
Bekwaamheidseis: Flexibel gebruikmaken van de onderzoekscyclus..........25
Bekwaamheidseis: Beschouwen van de eigen vraag vanuit theorie............25
Bekwaamheidseis: Systematisch en met geëigende methoden data
verzamelen en verschillende perspectieven betrekken................................25
Bekwaamheidseis: Hanteren van passende analysemethoden en verbinden
van conclusies aan data-analyse..................................................................26
Bekwaamheidseis: Kritisch beschouwen van eigen en andermans denken..26
2
, Gedurende het onderzoek heb ik mijn eigen denkproces voortdurend kritisch
bevraagd. Door meerdere keren mijn hoofdvraag aan te passen en theorie
niet zomaar over te nemen, liet ik zien dat ik openstond voor nieuwe
inzichten en deze zorgvuldig afwoog binnen mijn praktijkcontext...............26
Bibliografie........................................................................................................... 27
Bijlagen................................................................................................................ 29
Bijlage A: toet criteria praktijkprobleem...............................................................30
Bijlage B: gesprek met collega’s...........................................................................31
Bijlage C: 5XW+H methode.................................................................................. 32
Bijlage D: verkennende literatuurstudie...............................................................33
Bijlage E: planning onderzoek.............................................................................. 35
Bijlage F: theoretische uitgangspunten bepalen...................................................40
Tijdens de oriëntatiefase van mijn praktijkonderzoek heb ik verschillende
strategieën verkend om de betrokkenheid van kleuters tijdens
voorleesmomenten te vergroten. Eén van de benaderingen die ik onderzocht,
was Close Reading. Deze methodiek is effectief gebleken voor verdiepend
leesbegrip bij oudere kinderen (Mijs et al., 2021), maar bleek minder geschikt
voor mijn doelgroep: meertalige kleuters tussen de vier en zes jaar. Close
Reading vereist veel talige vaardigheden, waaronder het analyseren van zinnen,
het begrijpen van tekststructuren en het beantwoorden van complexe vragen.
Voor kinderen die nog niet (vloeiend) Nederlands spreken of nog volop in
taalontwikkeling zijn, kan dit een drempel vormen. Daarom heb ik gekozen voor
een andere aanpak: tekstloze prentenboeken. Deze boeken vertellen een verhaal
enkel via illustraties, waardoor kinderen zelf betekenis moeten geven aan wat ze
zien (Smeets, persoonlijke communicatie, 2025). Deze werkwijze past bij de
meertalige populatie op Kindcentrum De Sparkel: negen van de tweeëntwintig
kinderen in mijn groep hebben een andere thuistaal dan het Nederlands.
Tekstloze prentenboeken maken het mogelijk dat ook deze kinderen volwaardig
kunnen deelnemen aan het voorleesmoment. Omdat er geen geschreven tekst is,
is taalvaardigheid geen voorwaarde (RAND Reading Study Group, 2002; Jongstra
et al., 2023). Theoretisch gezien ondersteunt deze aanpak ook de ontwikkeling
van belangrijke taalvaardigheden. Scarbough (in Duke & Cartwright, 2021) laat
zien dat leesbegrip niet alleen draait om technisch lezen, maar ook om
taalbegrip: woordenschat, het maken van inferenties, verhaalstructuur en
achtergrondkennis. Tekstloze prentenboeken dragen bij aan deze ‘taalstrengen’
van het leesproces, juist doordat kinderen zelf verbanden leggen, voorspellingen
doen en betekenis construeren zonder vooraf vastgelegde tekst (Kennisrotonde,
z.d.; RAND Reading Study Group, 2002). Ten slotte sluit deze aanpak aan bij de
visie van Kindcentrum De Sparkel, waar kernwaarden als veiligheid,
betrokkenheid, groei en eigenaarschap centraal staan (Van der Eng, persoonlijke
communicatie, 12 april 2025). De denkvragen die je bij tekstloze prentenboeken
kan vragen, bieden ruimte voor differentiatie: elk kind kan op eigen niveau
bijdragen aan het verhaal, of dat nu door benoemen, interpreteren of evalueren
is (SLO, z.d.). Dit sluit aan bij het werken binnen de zone van naaste ontwikkeling,
zoals ook Brouwers (2019) benadrukt..................................................................40
Bijlage G: zoektermen theoretische deelvragen...................................................41
3
, Bijlage H: interview open coderen........................................................................42
Bijlage I: enquête analyseren aan de hand van categorieën................................43
Bijlage J: gemiddelde scores betrokkenheidsmeter..............................................44
Bijlage K: analyse Leuvense welbevindenschaal..................................................45
Bijlage L: horizontaal vergelijken (gesprek collega’s)...........................................46
Bijlage M: de hoofd- en deelvragen......................................................................47
Bijlage N: conclusie en ontwerpeisen...................................................................48
Bijlage O: wegingstechniek voor ontwerp ideeën.................................................50
Bijlage P: resultaten betrokkenheidsmeter tekstloze prentenboeken...................52
Bijlage Q: onderzoekslogboek.............................................................................. 53
Inhoudsopgave....................................................................................................... 2
Inleiding.................................................................................................................. 3
1. Het artikel....................................................................................................... 4
2. Oriënteren........................................................................................................ 12
2.1 Aanleiding................................................................................................... 12
2.2 Relevantie................................................................................................... 12
2.3 Verkennende literatuurstudie.....................................................................12
2.4 Praktijkprobleem......................................................................................... 13
3. Richten............................................................................................................. 14
3.1 Gemaakte keuzes........................................................................................ 14
3.2 Onderzoeksdoel.......................................................................................... 14
3.4 Hoofd- en deelvragen.................................................................................. 15
4. Plannen............................................................................................................ 16
5. Verzamelen...................................................................................................... 16
6. Analyseren en concluderen.............................................................................. 17
6.1 Analyseren.................................................................................................. 17
6.2 Concluderen................................................................................................ 18
7. Ontwerpen en innoveren (innovatiecyclus)......................................................19
7.1 Verzamelen, analyseren en concluderen.....................................................19
8. Rapporteren en presenteren............................................................................ 20
Bibliografie........................................................................................................... 23
Bijlagen................................................................................................................ 25
4
2025
Onderzoeksverslag
‘Op welke wijze kunnen de leerkrachten van groep 1/2 op
Kindcentrum De Sparkel tekstloze prentenboeken gebruiken
om de betrokkenheid van de kinderen tijdens de
voorleesmomenten te verhogen?’
Naam: Natasja
Studentnummer: 9007640
Docent: Suzanne van Ham &
Claudia Verdú
Versie: 1
Schooljaar: 2024-2025
Datum van inleveren: 14
mei
Klas: D41
1
,Inhoudsopgave
Inhoud
............................................................................................................................... 1
Inhoudsopgave....................................................................................................... 2
Inleiding.................................................................................................................. 5
Het artikel............................................................................................................... 6
2. Oriënteren........................................................................................................ 14
2.1 Aanleiding................................................................................................... 14
2.2 Relevantie................................................................................................... 14
2.3 Verkennende literatuurstudie......................................................................14
2.4 Praktijkprobleem......................................................................................... 15
3. Richten............................................................................................................. 16
3.1 Gemaakte keuzes........................................................................................ 16
3.2 Onderzoeksdoel........................................................................................... 16
3.4 Hoofd- en deelvragen.................................................................................. 18
4. Plannen............................................................................................................ 19
5. Verzamelen....................................................................................................... 19
6. Analyseren en concluderen.............................................................................. 21
6.1 Analyseren.................................................................................................. 21
6.2 Concluderen................................................................................................ 22
7. Ontwerpen en innoveren (innovatiecyclus)......................................................22
7.1 Verzamelen, analyseren en concluderen.....................................................22
8. Rapporteren en presenteren............................................................................. 24
Bekwaamheidseis: Creatief omgaan met vraagstukken uit de specifieke
onderwijscontext en passend bij het uitstroomprofiel jonge kind.................25
Bekwaamheidseis: Schematisch en systematisch zoeken naar antwoorden
op een onderzoeksvraag.............................................................................. 25
Bekwaamheidseis: Flexibel gebruikmaken van de onderzoekscyclus..........25
Bekwaamheidseis: Beschouwen van de eigen vraag vanuit theorie............25
Bekwaamheidseis: Systematisch en met geëigende methoden data
verzamelen en verschillende perspectieven betrekken................................25
Bekwaamheidseis: Hanteren van passende analysemethoden en verbinden
van conclusies aan data-analyse..................................................................26
Bekwaamheidseis: Kritisch beschouwen van eigen en andermans denken..26
2
, Gedurende het onderzoek heb ik mijn eigen denkproces voortdurend kritisch
bevraagd. Door meerdere keren mijn hoofdvraag aan te passen en theorie
niet zomaar over te nemen, liet ik zien dat ik openstond voor nieuwe
inzichten en deze zorgvuldig afwoog binnen mijn praktijkcontext...............26
Bibliografie........................................................................................................... 27
Bijlagen................................................................................................................ 29
Bijlage A: toet criteria praktijkprobleem...............................................................30
Bijlage B: gesprek met collega’s...........................................................................31
Bijlage C: 5XW+H methode.................................................................................. 32
Bijlage D: verkennende literatuurstudie...............................................................33
Bijlage E: planning onderzoek.............................................................................. 35
Bijlage F: theoretische uitgangspunten bepalen...................................................40
Tijdens de oriëntatiefase van mijn praktijkonderzoek heb ik verschillende
strategieën verkend om de betrokkenheid van kleuters tijdens
voorleesmomenten te vergroten. Eén van de benaderingen die ik onderzocht,
was Close Reading. Deze methodiek is effectief gebleken voor verdiepend
leesbegrip bij oudere kinderen (Mijs et al., 2021), maar bleek minder geschikt
voor mijn doelgroep: meertalige kleuters tussen de vier en zes jaar. Close
Reading vereist veel talige vaardigheden, waaronder het analyseren van zinnen,
het begrijpen van tekststructuren en het beantwoorden van complexe vragen.
Voor kinderen die nog niet (vloeiend) Nederlands spreken of nog volop in
taalontwikkeling zijn, kan dit een drempel vormen. Daarom heb ik gekozen voor
een andere aanpak: tekstloze prentenboeken. Deze boeken vertellen een verhaal
enkel via illustraties, waardoor kinderen zelf betekenis moeten geven aan wat ze
zien (Smeets, persoonlijke communicatie, 2025). Deze werkwijze past bij de
meertalige populatie op Kindcentrum De Sparkel: negen van de tweeëntwintig
kinderen in mijn groep hebben een andere thuistaal dan het Nederlands.
Tekstloze prentenboeken maken het mogelijk dat ook deze kinderen volwaardig
kunnen deelnemen aan het voorleesmoment. Omdat er geen geschreven tekst is,
is taalvaardigheid geen voorwaarde (RAND Reading Study Group, 2002; Jongstra
et al., 2023). Theoretisch gezien ondersteunt deze aanpak ook de ontwikkeling
van belangrijke taalvaardigheden. Scarbough (in Duke & Cartwright, 2021) laat
zien dat leesbegrip niet alleen draait om technisch lezen, maar ook om
taalbegrip: woordenschat, het maken van inferenties, verhaalstructuur en
achtergrondkennis. Tekstloze prentenboeken dragen bij aan deze ‘taalstrengen’
van het leesproces, juist doordat kinderen zelf verbanden leggen, voorspellingen
doen en betekenis construeren zonder vooraf vastgelegde tekst (Kennisrotonde,
z.d.; RAND Reading Study Group, 2002). Ten slotte sluit deze aanpak aan bij de
visie van Kindcentrum De Sparkel, waar kernwaarden als veiligheid,
betrokkenheid, groei en eigenaarschap centraal staan (Van der Eng, persoonlijke
communicatie, 12 april 2025). De denkvragen die je bij tekstloze prentenboeken
kan vragen, bieden ruimte voor differentiatie: elk kind kan op eigen niveau
bijdragen aan het verhaal, of dat nu door benoemen, interpreteren of evalueren
is (SLO, z.d.). Dit sluit aan bij het werken binnen de zone van naaste ontwikkeling,
zoals ook Brouwers (2019) benadrukt..................................................................40
Bijlage G: zoektermen theoretische deelvragen...................................................41
3
, Bijlage H: interview open coderen........................................................................42
Bijlage I: enquête analyseren aan de hand van categorieën................................43
Bijlage J: gemiddelde scores betrokkenheidsmeter..............................................44
Bijlage K: analyse Leuvense welbevindenschaal..................................................45
Bijlage L: horizontaal vergelijken (gesprek collega’s)...........................................46
Bijlage M: de hoofd- en deelvragen......................................................................47
Bijlage N: conclusie en ontwerpeisen...................................................................48
Bijlage O: wegingstechniek voor ontwerp ideeën.................................................50
Bijlage P: resultaten betrokkenheidsmeter tekstloze prentenboeken...................52
Bijlage Q: onderzoekslogboek.............................................................................. 53
Inhoudsopgave....................................................................................................... 2
Inleiding.................................................................................................................. 3
1. Het artikel....................................................................................................... 4
2. Oriënteren........................................................................................................ 12
2.1 Aanleiding................................................................................................... 12
2.2 Relevantie................................................................................................... 12
2.3 Verkennende literatuurstudie.....................................................................12
2.4 Praktijkprobleem......................................................................................... 13
3. Richten............................................................................................................. 14
3.1 Gemaakte keuzes........................................................................................ 14
3.2 Onderzoeksdoel.......................................................................................... 14
3.4 Hoofd- en deelvragen.................................................................................. 15
4. Plannen............................................................................................................ 16
5. Verzamelen...................................................................................................... 16
6. Analyseren en concluderen.............................................................................. 17
6.1 Analyseren.................................................................................................. 17
6.2 Concluderen................................................................................................ 18
7. Ontwerpen en innoveren (innovatiecyclus)......................................................19
7.1 Verzamelen, analyseren en concluderen.....................................................19
8. Rapporteren en presenteren............................................................................ 20
Bibliografie........................................................................................................... 23
Bijlagen................................................................................................................ 25
4
