samenvatting VVG 2 - deel Covaci (2e semester) + deel Knapen

VVG les 1 + 2
1. Introductie
 Voedseltoxicologie onderzoekt
o Manieren en mechanismen van binnendringing van giftige stoffen in voedsel
o Manieren om voedselverontreiniging te voorkomen of verminderen
o Methoden voor het beoordelen van de toxiciteit
o Schadelijke effecten veroorzaakt door schadelijke stoffen
 Giftige stof
= giftige stof die wordt geproduceerd door / een bijproduct is van de door de mens gemaakte
activiteiten
 Toxische effecten
= gezondheidseffecten die ontstaan door blootstelling aan een giftige stof
 Toxisch symptoom
= gevoel / teken dat duidt op de aanwezigheid van een gif in het lichaam
 Toxiciteit van een stof hangt af van
o chemische structuur
o toedieningsweg (dermaal, ingenomen, geïnhaleerd, geïnjecteerd, etc.)
o blootstellingstijd
o aantal blootstellingen (enkele of meervoudige doses)
o fysieke vorm van de toxische stof
o gezondheid en genetische samenstelling van het individu
 dosisdrempel
= minimale hoeveelheid van een stof die gezondheidseffecten zal veroorzaken
 NO(A)EL
= geen waargenomen nadelig effectniveau
o De hoogste dosis die geen nadelig (toxisch) effect veroorzaakt
o Basiswaarde die wordt gebruikt om de TDI (toelaatbare dagelijkse inname) te
berekenen, rekening houdend met veiligheidsfactoren
 LO(A)EL
= laagste waargenomen (nadelige) effectniveau
o Laagste dosis die een waarneembaar effect veroorzaakt




LO

, Besmetting van voedsel / voer en milieu
-> besmetting van dieren en mensen




1.1 types van voedsel toxicines
 metalen:
o Pb, Cd, Hg, Zn, Cu, As, enz. (inclusief radioactieve elementen Sr, I, Pu)
 orgaanmetalen:
o methyl Hg, alkyl Pb, butyl- en fenyl-Sn, enz.
 persistente organische verontreinigende stoffen
o Organochloorverbindingen (PCB's, OC-pesticiden, dioxinen, PCB-metabolieten en vele
andere)
o Organobroomverbindingen (PBDE's, PBB's; andere BFR’s)
o Organofluorverbindingen (PFOS, PFOA, andere PFC’s)
 Niet-persistente organische verontreinigende stoffen
o pesticiden
o hormoonontregelaars: ftalaten, bisfenol-A, triclosan, enz.
o farmaceutische producten, hormone
 andere giftige stoffen in voedsel:
o toxines uit zeevruchten
o migranten uit voedselverpakkingen
o endogene plantentoxines
o acrylamide
o polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's)

1.2 agentschappen die betrokken zijn bij voedselveiligheid
 UNEP (United Nations Environment Program)
 European Food Safety Agency (EFSA)
 JECFA (Joint Expert Committee on Food Additives)
 European Environmental Agency
 International Agency for Research on Cancer
 US Environmental Protection Agency (US EPA)
 US Food and Drug Administration (US FDA)
 WHO (World Health Organization)
 WHO - air /drinking water quality guidelines
 European Chemical Bureau (http://ecb.jrc.it/existing-chemicals/)
 International Program on Chemical Safety (IPCS) (http://inchem.org)
 Environmental Health Criteria

, 2. Persistent organic pollutants (POPs) in voedsel en omgeving
Conventie van Stockholm (2001)
 OCP’s (eerste 8)
o Aldrin, Chloordaan, Dieldrin, Einde, heptacloor, mirex, toxafeen, DDT
o Polychloorbifenylen, hexachloorbenzeen, polychloorbenzeen, polychloorbenzofuranen
 Conventie van Stockholm 9 nieuwe POP’s – mei 2009
o Chloordecon 2 a-hexachloorcyclohexaan, B-hexachloorcyclohexaan
o G-hexachloorcyclohexaan, Pentachloorbenzeen
o Hexabroombifenyl, tetrabroomdifenylether, pentabroomdifenylether
o Hexabroomdifenylether, heptabroomdifenylether, perfluoroctaaansulfonzuur
 9 nieuwe POP’s – 2011-2023
o Endosulfan, pentachlorophenol, SSCPs, polycholinated naphtalenes,
hexachlorobutadiene, dicofol, methoxychlor, dechlorane plus
 In totaal 33 POPs

Voorwaarden waaraan POPs moeten voldoen
 Lange tijd persistentie in milieu en organisme
o Vanwege hoge weerstand tegen chemische en biologische afbreek
 (bio)accumulatie in vetweefsel
o Resulterend in hun biomagnificatie in de hogere trofische niveaus van de voedselketen
 Kan toxiciteit en nadelige gezondheidseffecten verzoorzaken bij mensen en dieren in het wild
 Potentieel voor transport over lange afstand in het milieu
o Detectie in afgelegen gebieden zonder bekende bronnen
o Noordpoolgebied, antartica

Criteria voor POPs
 Volharding
o T1/2 in water >60d
o T1/2 in boedem >180d
o T1/2 in sediment >180d
 Bio-accumulatie
o BCF / BAF in aquatische soorten is >5000
o Hoge bioaccumulatie bij andere diersoorten, hoge toxiciteit of ecotoxiciteit
 Potentieel voor milieuvriendelijk vervoer over lange afstanden
o Gemeten zorgwekkende niveaus op locaties ver van bronnen
o Monitoringsgegevens die aantonen dat LRT kan hebben plaatsgevonden via lucht-,
water-, of trekvogels
o Eigenschappen vh lot ih milieu en/of modelresultaten die het potentieel voor LRT via
lucht, water of trekkende soorten aantonen
 Nadelige effecten
o Bewijs van neg effecten op de gezondheid van de mens / op het milieu
o Gegevens over toxiciteit die wijzen op mogelijke schade aan de gezondheid van mens /
aan milieu


Biomagnificatie
= proces waarbij de
concentratie van de stof
in een roofdier hoger is
dan die in zijn prooi

, 3. Organochlorine contaminanten
Dioxines en verwante verbindingen




 Eerste 2 groepen = groepen van dioxines
o Tot 8 chlooratomen op een molecuul
-> stoffen met enkele chlooratomen, of met veel
o Hoeveelheid chloor in een bepaalde structuur geeft de wateroplosbaarheid
 Stoffen met veel chloor: kunnen hoog biomagnificeren
 Groep 3 heeft geen zuurstof gebonden

Polychlorinated dibenzo-p-dioxins and furans (PCDDs)
 Bronnen van besmetting
o Verbranding van stedelijk, gevaarlijk en ziekenhuisafval
o Verbranding van fossiele brandstoffen
o Oververhitting en emissies van branden met PCB’s
o Verontreinigde commerciële chemische producten
 Verwijdering van industrieel afval van processen zoals de productie van chloorfenolen en hun
derivaten + van de verwerking van pulp en papier
 Patronen van dioxines / furanen geven de bron aan
o Japan (2001)
 Meeste dioxines die vrijkomen bij afvalverbranding
o Vlaanderen (1999), VK (1997)
 Meeste dioxines afkomstig van sinterfabrieken + verbranding van hout/kolen
o Dioxine-emissies kunnen worden gecontroleerd en verminderd, maar wordt niet altijd
gedaan