Samenvatting notariële ambtsuitoefening
Literatuur: J.C.H. Melis/B.C.M. Waaijer, De Notariswet, Deventer: Wolters Kluwer 2024.
Week 1A
Literatuur: H2, 19-21, 24, 26 en 29
Jurisprudentie: Tilburgse Hypotheekbanken-arresten; Credit Llyonais bank; Dicky Trading I; Koren q.q.
Tekstra; Open deurtje
Hoofdstuk 2
Definitie notarisambt
De definitie van het notarisambt: de bevoegdheid om akten te verlijden in de gevallen
waarin de wet dit aan hem opdraagt of een partij zulks van hem verlangt en andere in de
wet aan hem opgedragen werkzaamheden te verrichten. In artikel 2 lid 1 Wna vindt men
de volgende bevoegdheden van de notaris:
- Authentieke akten verlijden: akten die in de vereiste vorm en bevoegdelijk zijn
opgemaakt door ambtenaren aan wie bij of krachtens de wet is opgedragen op
die wijze te doen blijken van door hen gedane waarnemingen of verrichtingen (art.
156 lid 2 Rv)
o Terminologie ‘notariële akte’ in het BW of in de Kadasterwet: authentieke
akten waarvan het opmaken exclusief is voorbehouden aan de notaris,
waarbij hij de eisen van art. 37-45 Wna in acht moet nemen. Andere
ambtenaren zijn onbevoegd.
- Notariële akten verlijden:
o Zoals aangeduid in de Wna: een voor een notaris verleden authentieke
akte, waarbij de gewone formele vereisten voor akten zijn gevolgd van art.
37-45 Wna. Daarbij doet het er niet toe of ook andere ambtenaren
bevoegd zijn tot het maken van die akte.
Domeinmonopolie → wanneer een rechtshandeling slechts kan worden verricht door
het verlijden van een notariële akte. Notaris is de enige bevoegde persoon.
Het voorschrift om een rechtshandeling via een authentieke akte te verrichten is een
vormschrift. Als het vormvoorschrift niet wordt gevolgd lijdt dit in beginsel tot nietigheid
(art. 3:39 BW).
Bepaalde verplichtingen, zoals het opnemen van akten onder het protocol zien op
rechtsgeldig tot stand gekomen akten, maar behouden ook hun werking als de akte door
een vormvoorschrift niet rechtsgeldig is. Ook akten die authenticiteit missen moeten
onder het protocol worden bewaard (art. 12 lid 1 Wna).
,De notaris verricht ook andere ambtelijke werkzaamheden dan het opmaken van
notariële akten. Enkele hiervan staan opgesomd in art. 47-52 Wna, in Boek 2 van het BW
en andere wetten, zie hiervoor het Handboek.
Notaris als ambtenaar
De notaris is ambtenaar in de zin van de Ambtenarenwet, dit volgt uit lid 1 sub a jo. art. 2
Wna. Hij is immers aangesteld om in openbare dienst werkzaam te zijn. Echter is
toepassing van titel III van de ambtenarenwet uitgesloten voor notarissen (art. 2 lid 1
Ambtenarenwet). Toch is de karakterisering van de notaris als ambtenaar voor enkele
feiten van belang:
- De notaris dient rekening te houden met het maatschappelijk belang bij de
uitvoering van zijn werkzaamheden;
- Bij het overlijden van de notaris moet in zijn waarneming worden voorzien (art. 28
sub f Wna). Het ambt en de persoon vallen dus niet samen;
- Notaris is ook ambtenaar in de zin van de bepalingen in het Wetboek van
Strafrecht.
Notaris als bestuursorgaan
De notaris is een bestuursorgaan in de zin van art. 1:1 lid 1 sub b Awb. De notaris is een
zelfstandig bestuursorgaan, hij is immers niet ondergeschikt aan een minister. De Awb
is grotendeels uitgesloten, zie art. 16a Wna. Bezwaar en beroep is niet mogelijk. Art.
2:2-2:5 Awb zijn wel van toepassing. Het (on)geschreven bestuursrecht kan door de
burgerlijke rechter in zijn oordeel worden betrokken.
De notaris als bestuursorgaan wordt ook verplichtingen opgelegd in het kader van
stelsel van basisregistraties:
- Art. 7k Kadasterwet
- Terugmeldplicht: als bestuursorgaan is notaris verplicht om de dienst KADOR
onder opgaaf van reden zijn gerede twijfel te melden omtrent de juistheid van een
in registratie overgenomen gegeven dat krachtens de Kadasterwet als authentiek
is aangemerkt.
Hoofdtaken notaris
1. Het dienen van de rechtszekerheid
Zorgplicht
HR Credit Lyonnais: de notaris draagt bij aan de rechtszekerheid doordat hij
zwaarwegende zorgplicht heeft ter zake hetgeen nodig is voor het intreden van de
,rechtsgevolgen welke zijn beoogd met de in zijn notariële akte opgenomen
rechtshandelingen. Hierdoor wordt ook verzeker dat wat op papier bij de notaris wordt
vastgelegd, als juridisch rechtsgeldig wordt beschouwd. De inzet van de notaris beoogt
rechtshandelingen onaantastbaar te doen zijn. Wanneer een vertegenwoordiger namens
een partij optreedt bij de akte moet de notaris zorgvuldig nagaan of deze
vertegenwoordiger bevoegd is om namens die partij rechtshandelingen te verrichten. Dit
is niet alleen voor de partijen van belang maar ook voor alle andere belanghebbenden.
Deze zwaarwegende zorgplicht heeft voor de overdracht van goederen tot gevolg dat de
notaris de beschikkingsbevoegdheid, de titel en de overdraagbaarheid van het goed
moet controleren. Onder rechtszekerheid wordt ook verstaan het waarborgen dat
transacties terecht komen bij de juiste personen (kwaliteitsrekening). De zorgplicht van
de notaris brengt ook mee dat hij niet zomaar recherches achterwege mag laten. De
notaris dient zelfstandig onderzoek te doen naar juistheid van aan het publiek te geven
informatie, waarop het publiek dan ook mag vertrouwen.
Herstel van fouten
Onder het bieden van rechtszekerheid wordt tevens verstaan het herstellen van fouten
door middel van bijvoorbeeld een proces-verbaal van rectificatie. Het herstel van fouten
is een ambtsplicht, hetgeen volgt uit art. 17 lid 1 Wna. Notaris herstelt ook op andere
wijze fouten:
- De terugmeldplicht van art. 7n Kadasterwet en art. 10c WWFT;
- Kijken of bekrachtiging (3:58) of bevestiging (3:35) mogelijk is in het geval van
nietige/vernietigbare rechtshandelingen;
- De plicht om rechtzoekenden de weg te wijzen.
Bewijsrecht
Rechtszekerheid wordt daarnaast geboden doordat authentieke akten tegen eenieder
dwingend bewijs opleveren van hetgeen de notaris binnen de kring van zijn bevoegdheid
omtrent zijn waarnemingen en verrichtingen heeft verklaard (art. 157 lid 1 Rv)
2. Het bieden van rechtsbescherming
HR Groningse Huwelijksvoorwaarden (Belehrungspflich; art 43 Wna): de functie van de
notaris in het rechtsverkeer brengt met zich mee dat hij beroepshalve is gehouden naar
vermogen te voorkomen dat misbruik wordt gemaakt van juridische onkunde en feitelijk
overwicht. Dit brengt niet alleen een voorlichtingsplicht mee maar ook een
waarschuwingsplicht met betrekking tot specifieke bezwarende rechtsgevolgen die
rechtshandelingen met zich meebrengen voor de partijen die hij bijstand verleent. De
Belehrungspflicht geldt ook altijd voor het verrichten ambtelijke werkzaamheden door
de notaris, dus niet slechts bij het passeren van akten.
3. Beschermen van maatschappelijke belangen
, Bijvoorbeeld in het geval van het innen van overheidsbelasting (art. 42 IW 1990) en de
controle door de notaris in het kader van art. 9.21 Omgevingswet. Dit zijn beide taken die
de notaris in het maatschappelijke/publieke belang uitvoert.
Het werkterrein van de notaris bevindt zich hoofdzakelijk in het civiele recht, maar in
sommige gevallen dient hij zijn client te wijzen op de consequentie van
rechtshandelingen voor andere rechtsgebieden. De notaris dient ook over fiscale en
bestuursrechtelijke kennis te beschikken.
Notaris als ondernemer
De notaris wordt ook wel gekenmerkt als een geprivatiseerd ambtenaar, omdat hij zijn
inkomsten niet ontvangt van de overheid maar zelf verantwoordelijk is voor zijn
ondernemersbeloning. Zie in dat kader 6:227a lid 2 BW. Sinds de invoering van de Wna
1999 is er voor notarissen een grotere vrijheid in tarifering. Deze vrijheid is niet
onbegrensd, gelet op de ministerieplicht (art. 21 lid 1 Wna). De notaris mag sinds 2011
wel onder omstandigheden de client doorverwijzen naar een andere notaris.
Het spanningsveld tussen het ondernemerschap en de ambtelijke status is bijvoorbeeld
merkbaar in het gegeven dat de notaris onder omstandigheden gehouden is diensten te
weigeren (art. 21 lid 2 Wna).
Andere ambten
Een overeenkomst tussen ambtenaren van de burgerlijke stand, de deurwaarder en de
notaris is dat ze allen over de bevoegdheid beschikken authentieke akten op te maken.
Het verschil is echter dat de notaris ook authentieke akten mag maken indien een partij
zulks aan hem opdraagt en dit niet rechtstreeks uit de wet volgt (vgl. art. 2 lid 1 Wna). Het
is echter niet de bedoeling dat de notaris authentieke akten opmaakt daar waar die
bevoegdheid is verleend aan andere ambtenaren.
Zowel de notaris als de gerechtsdeurwaarder oefenen hun werkzaamheden uit als
ambtenaar (voor zover bij wet opgedragen) en als vrij beroepsbeoefenaar (voor zover zij
niet ambtelijke werkzaamheden verrichten). Bij de gerechtsdeurwaarder is de publieke
taak van groter belang dan bij de notaris doordat hij ook als verlengstuk van de rechter
optreedt. De notaris neemt een eigen onafhankelijke positie in waarin de
vertrouwensrelatie met cliënten voorop staat.
De notaris en de rechter hebben een ordende functie. De notaris dient geschillen te
voorkomen, terwijl de rechter deze beslecht. De rechter beschikt daarnaast over
zwaardere middelen. Een ander verschil is dat de notaris persoonlijk aansprakelijk kan
worden gesteld terwijl de rechter verregaande immuniteit geniet.
Literatuur: J.C.H. Melis/B.C.M. Waaijer, De Notariswet, Deventer: Wolters Kluwer 2024.
Week 1A
Literatuur: H2, 19-21, 24, 26 en 29
Jurisprudentie: Tilburgse Hypotheekbanken-arresten; Credit Llyonais bank; Dicky Trading I; Koren q.q.
Tekstra; Open deurtje
Hoofdstuk 2
Definitie notarisambt
De definitie van het notarisambt: de bevoegdheid om akten te verlijden in de gevallen
waarin de wet dit aan hem opdraagt of een partij zulks van hem verlangt en andere in de
wet aan hem opgedragen werkzaamheden te verrichten. In artikel 2 lid 1 Wna vindt men
de volgende bevoegdheden van de notaris:
- Authentieke akten verlijden: akten die in de vereiste vorm en bevoegdelijk zijn
opgemaakt door ambtenaren aan wie bij of krachtens de wet is opgedragen op
die wijze te doen blijken van door hen gedane waarnemingen of verrichtingen (art.
156 lid 2 Rv)
o Terminologie ‘notariële akte’ in het BW of in de Kadasterwet: authentieke
akten waarvan het opmaken exclusief is voorbehouden aan de notaris,
waarbij hij de eisen van art. 37-45 Wna in acht moet nemen. Andere
ambtenaren zijn onbevoegd.
- Notariële akten verlijden:
o Zoals aangeduid in de Wna: een voor een notaris verleden authentieke
akte, waarbij de gewone formele vereisten voor akten zijn gevolgd van art.
37-45 Wna. Daarbij doet het er niet toe of ook andere ambtenaren
bevoegd zijn tot het maken van die akte.
Domeinmonopolie → wanneer een rechtshandeling slechts kan worden verricht door
het verlijden van een notariële akte. Notaris is de enige bevoegde persoon.
Het voorschrift om een rechtshandeling via een authentieke akte te verrichten is een
vormschrift. Als het vormvoorschrift niet wordt gevolgd lijdt dit in beginsel tot nietigheid
(art. 3:39 BW).
Bepaalde verplichtingen, zoals het opnemen van akten onder het protocol zien op
rechtsgeldig tot stand gekomen akten, maar behouden ook hun werking als de akte door
een vormvoorschrift niet rechtsgeldig is. Ook akten die authenticiteit missen moeten
onder het protocol worden bewaard (art. 12 lid 1 Wna).
,De notaris verricht ook andere ambtelijke werkzaamheden dan het opmaken van
notariële akten. Enkele hiervan staan opgesomd in art. 47-52 Wna, in Boek 2 van het BW
en andere wetten, zie hiervoor het Handboek.
Notaris als ambtenaar
De notaris is ambtenaar in de zin van de Ambtenarenwet, dit volgt uit lid 1 sub a jo. art. 2
Wna. Hij is immers aangesteld om in openbare dienst werkzaam te zijn. Echter is
toepassing van titel III van de ambtenarenwet uitgesloten voor notarissen (art. 2 lid 1
Ambtenarenwet). Toch is de karakterisering van de notaris als ambtenaar voor enkele
feiten van belang:
- De notaris dient rekening te houden met het maatschappelijk belang bij de
uitvoering van zijn werkzaamheden;
- Bij het overlijden van de notaris moet in zijn waarneming worden voorzien (art. 28
sub f Wna). Het ambt en de persoon vallen dus niet samen;
- Notaris is ook ambtenaar in de zin van de bepalingen in het Wetboek van
Strafrecht.
Notaris als bestuursorgaan
De notaris is een bestuursorgaan in de zin van art. 1:1 lid 1 sub b Awb. De notaris is een
zelfstandig bestuursorgaan, hij is immers niet ondergeschikt aan een minister. De Awb
is grotendeels uitgesloten, zie art. 16a Wna. Bezwaar en beroep is niet mogelijk. Art.
2:2-2:5 Awb zijn wel van toepassing. Het (on)geschreven bestuursrecht kan door de
burgerlijke rechter in zijn oordeel worden betrokken.
De notaris als bestuursorgaan wordt ook verplichtingen opgelegd in het kader van
stelsel van basisregistraties:
- Art. 7k Kadasterwet
- Terugmeldplicht: als bestuursorgaan is notaris verplicht om de dienst KADOR
onder opgaaf van reden zijn gerede twijfel te melden omtrent de juistheid van een
in registratie overgenomen gegeven dat krachtens de Kadasterwet als authentiek
is aangemerkt.
Hoofdtaken notaris
1. Het dienen van de rechtszekerheid
Zorgplicht
HR Credit Lyonnais: de notaris draagt bij aan de rechtszekerheid doordat hij
zwaarwegende zorgplicht heeft ter zake hetgeen nodig is voor het intreden van de
,rechtsgevolgen welke zijn beoogd met de in zijn notariële akte opgenomen
rechtshandelingen. Hierdoor wordt ook verzeker dat wat op papier bij de notaris wordt
vastgelegd, als juridisch rechtsgeldig wordt beschouwd. De inzet van de notaris beoogt
rechtshandelingen onaantastbaar te doen zijn. Wanneer een vertegenwoordiger namens
een partij optreedt bij de akte moet de notaris zorgvuldig nagaan of deze
vertegenwoordiger bevoegd is om namens die partij rechtshandelingen te verrichten. Dit
is niet alleen voor de partijen van belang maar ook voor alle andere belanghebbenden.
Deze zwaarwegende zorgplicht heeft voor de overdracht van goederen tot gevolg dat de
notaris de beschikkingsbevoegdheid, de titel en de overdraagbaarheid van het goed
moet controleren. Onder rechtszekerheid wordt ook verstaan het waarborgen dat
transacties terecht komen bij de juiste personen (kwaliteitsrekening). De zorgplicht van
de notaris brengt ook mee dat hij niet zomaar recherches achterwege mag laten. De
notaris dient zelfstandig onderzoek te doen naar juistheid van aan het publiek te geven
informatie, waarop het publiek dan ook mag vertrouwen.
Herstel van fouten
Onder het bieden van rechtszekerheid wordt tevens verstaan het herstellen van fouten
door middel van bijvoorbeeld een proces-verbaal van rectificatie. Het herstel van fouten
is een ambtsplicht, hetgeen volgt uit art. 17 lid 1 Wna. Notaris herstelt ook op andere
wijze fouten:
- De terugmeldplicht van art. 7n Kadasterwet en art. 10c WWFT;
- Kijken of bekrachtiging (3:58) of bevestiging (3:35) mogelijk is in het geval van
nietige/vernietigbare rechtshandelingen;
- De plicht om rechtzoekenden de weg te wijzen.
Bewijsrecht
Rechtszekerheid wordt daarnaast geboden doordat authentieke akten tegen eenieder
dwingend bewijs opleveren van hetgeen de notaris binnen de kring van zijn bevoegdheid
omtrent zijn waarnemingen en verrichtingen heeft verklaard (art. 157 lid 1 Rv)
2. Het bieden van rechtsbescherming
HR Groningse Huwelijksvoorwaarden (Belehrungspflich; art 43 Wna): de functie van de
notaris in het rechtsverkeer brengt met zich mee dat hij beroepshalve is gehouden naar
vermogen te voorkomen dat misbruik wordt gemaakt van juridische onkunde en feitelijk
overwicht. Dit brengt niet alleen een voorlichtingsplicht mee maar ook een
waarschuwingsplicht met betrekking tot specifieke bezwarende rechtsgevolgen die
rechtshandelingen met zich meebrengen voor de partijen die hij bijstand verleent. De
Belehrungspflicht geldt ook altijd voor het verrichten ambtelijke werkzaamheden door
de notaris, dus niet slechts bij het passeren van akten.
3. Beschermen van maatschappelijke belangen
, Bijvoorbeeld in het geval van het innen van overheidsbelasting (art. 42 IW 1990) en de
controle door de notaris in het kader van art. 9.21 Omgevingswet. Dit zijn beide taken die
de notaris in het maatschappelijke/publieke belang uitvoert.
Het werkterrein van de notaris bevindt zich hoofdzakelijk in het civiele recht, maar in
sommige gevallen dient hij zijn client te wijzen op de consequentie van
rechtshandelingen voor andere rechtsgebieden. De notaris dient ook over fiscale en
bestuursrechtelijke kennis te beschikken.
Notaris als ondernemer
De notaris wordt ook wel gekenmerkt als een geprivatiseerd ambtenaar, omdat hij zijn
inkomsten niet ontvangt van de overheid maar zelf verantwoordelijk is voor zijn
ondernemersbeloning. Zie in dat kader 6:227a lid 2 BW. Sinds de invoering van de Wna
1999 is er voor notarissen een grotere vrijheid in tarifering. Deze vrijheid is niet
onbegrensd, gelet op de ministerieplicht (art. 21 lid 1 Wna). De notaris mag sinds 2011
wel onder omstandigheden de client doorverwijzen naar een andere notaris.
Het spanningsveld tussen het ondernemerschap en de ambtelijke status is bijvoorbeeld
merkbaar in het gegeven dat de notaris onder omstandigheden gehouden is diensten te
weigeren (art. 21 lid 2 Wna).
Andere ambten
Een overeenkomst tussen ambtenaren van de burgerlijke stand, de deurwaarder en de
notaris is dat ze allen over de bevoegdheid beschikken authentieke akten op te maken.
Het verschil is echter dat de notaris ook authentieke akten mag maken indien een partij
zulks aan hem opdraagt en dit niet rechtstreeks uit de wet volgt (vgl. art. 2 lid 1 Wna). Het
is echter niet de bedoeling dat de notaris authentieke akten opmaakt daar waar die
bevoegdheid is verleend aan andere ambtenaren.
Zowel de notaris als de gerechtsdeurwaarder oefenen hun werkzaamheden uit als
ambtenaar (voor zover bij wet opgedragen) en als vrij beroepsbeoefenaar (voor zover zij
niet ambtelijke werkzaamheden verrichten). Bij de gerechtsdeurwaarder is de publieke
taak van groter belang dan bij de notaris doordat hij ook als verlengstuk van de rechter
optreedt. De notaris neemt een eigen onafhankelijke positie in waarin de
vertrouwensrelatie met cliënten voorop staat.
De notaris en de rechter hebben een ordende functie. De notaris dient geschillen te
voorkomen, terwijl de rechter deze beslecht. De rechter beschikt daarnaast over
zwaardere middelen. Een ander verschil is dat de notaris persoonlijk aansprakelijk kan
worden gesteld terwijl de rechter verregaande immuniteit geniet.
