Samenvatting
Internationaal Recht
INLEIDING TOT HET INTERNATIONAAL RECHT
Rechtstheorie als disclaimer
Twail / evil: er zijn verschillende visies over het internationaal recht: je
cultuur en omgeving spelen mee in hoe je naar regels kijkt
- Twail = Third World Approaches to International Law
- Evil = Eurocentric Vision of International Law
1. Algemene kenmerken van het Internationaal Recht
Waarom hebben we internationaal recht?
- Vreedzame co-existentie (naast elkaar kunnen leven) en
samenwerking (globale problemen samen aanpakken)
- Politiek project:
o Agendasetting: (bv. SDGs) niet politiek bindend
o Momentum: door Parijsakkoord creëert men momentum
waardoor er nationaalrechtelijk iets aan wordt gedaan
o Lawfare: men gaat zaken onder de aandacht van de bevolking
brengen door een soort van stunt
- De globalisering kent een voortdurende groei van internationaal
recht
- Fragmentering en nichevorming: je kan vandaag als internationaal
jurist niet mee zijn met alles: elke jurist heft zijn specialiteit
(milieurecht, financieel recht, familierecht, oorlogsrecht,
handelsrecht, …)
Wat is internationaal recht?
Functionele definitie: regels die betrekkingen tussen staten regelen
- Is het grote verschil met nationaal recht
- Internationaal publiekrecht ≠ internationaal privaatrecht (= set van
voorrangsregels die gaan bepalen welk nationaal recht er moet
worden gebruikt, gaan we niet over praten)
1
,Formele definitie: internationaal recht = de bronnen van het internationaal
recht
- Verdragen, internationaal gewoonterecht, …
- Art. 38 Statuut IGH
- Soft law en resoluties staan hier niet in
Opdelen in primaire en secundaire regels:
- Primaire: inhoudelijke, concrete regels
- Secundaire: spelregels, 1e bachelor
Historische evolutie
Oudheid: oudst bewaarde verdrag: vredesverdrag Egypte-Hittieten
Middeleeuwen: ius naturale
- Recht werd gevonden door de goddelijke wil
- Sterke invloed van katholieke kerk
- Recht bestond zodat je niet in de hel zou belanden
17e E: overgang natuurrecht naar positief recht
- Positieve recht wordt gecreëerd door en voor staten
- Onafhankelijke soevereine staten staan in het middelpunt
- Grotius: over oorlog en vrede: maakte duidelijk dat we moesten
overgaan van natuurecht naar positiefrecht
De doorbraak van het positief recht kwam in de 18e/19e E:
18e E: E. de Vattel: Droits des Gens
- Term internationaal recht werd voor het eerst gebruikt
- Er was een toename aan (bilaterale) verdragen
19e E: professionalisering: organisaties worden opgericht, vakverenigingen
- Bv. International Law Association: open organisatie
- Bv. Institut de Droit International: opgericht in Gent, zeer elitair en
gesloten
- Dus: eerste internationale organisaties gaan ontstaan bv. Post Unie:
men hield zich bezig met één specifiek doel, dus nog niet
overkoepelend zoals VN of Volkenbond
- Opkomst van multilaterale verdragen
- Eerste conventie van Genève: over oorlogsrecht
- Eerste ervaringen met internationale geschillenbeslechting:
- Vredesgesprek over ontwapening en geschillenaanpak die anders
was dan oorlog
2
, - Onder invloed van de Russische tsaar kwamen 26tal landen samen
- Vredespaleis werd opgericht in Den Haag, met hierin het
Permanente Hof van Arbitrage en het Permanente Internationale
Gerechtshof
20e E: exponentiële groei wat betreft bronnen v internationale rechtspraak
en leden:
- Er komt een overkoepelende organisatie: Volkenbond (en later VN)
- Door het toetreden maar ook imploderen van een aantal staten
(Joegoslavië, Sovjet-Unie, …) wordt het meer mondiaal
- Codificatie van heel wat subdomeinen en nieuwe domeinen (bv.
Milieurecht)
- Veel regionale hoven en rechtbanken erbij: EHRM, Internationale
Strafhof, …
- Ook diversificatie van rechtssubjecten: niet meer enkel staten, maar
ook sprake over ondernemingen, individuen, handelsverdragen, ...
Horizontaal en onvolmaakt
Het Internationaal recht is een horizontaal (voornamelijk staten) en
onvolmaakt systeem: instemming van de staten is cruciaal. Het
uitgangspunt is soevereine gelijkheid.
In deze context kunnen we ons afvragen of er een centrale wetgever,
rechter of afdwinging is binnen het internationale rechtssysteem.
1. Centrale wetgever?
VN Algemene Vergadering: alle 193 landen van de VN zitten erin, ‘one
man, one vote’, geen consensus of unanimiteit vereist
- Hier ontstaan vaak mensenrechtenverdragen (bv. BuPo verdrag)
maar ook deze zijn niet voor alle VN-lidstaten bindend, enkel voor de
lidstaten die kiezen om met dat verdrag in te stemmen en te
ratificeren.
- De resoluties van de VN Algemene Vereniging zijn niet bindend,
maar geeft wel een duiding en stuwing naar hoe de landen vinden
dat het internationaal recht al dan niet geschonden wordt
- DUS: geen centrale wetgever
VN Veiligheidsraad:
3
, - Kan wel bindende resoluties aannemen onder Chapter VII, maar is
geen algemeen recht
- Maar: is vooral een uitvoerend orgaan: gaan vooral maatregelen
nemen bij schending van internationaal recht, maar maken niet echt
nieuwe wetgeving
- Dus: neen, geen gepaste centrale wetgever
2. Centrale rechtsmacht?
Niet echt, wel internationale rechtshoven, maar deze zijn vaak beperkt
tot één bepaalde rechtstak.
- Mensenrechten
- Strafrecht: vier core crimes: genocide, oorlogsmisdaden, misdaden
tegen de mensheid, misdrijf van agressie => men vervolgt ook geen
staten, maar individuen uit een lidstaat die is aangesloten bij het hof
(of de feiten in een lidstaat heeft gepleegd)
- Zeerecht
Internationaal gerechtshof (IGH): is inhoudelijk niet beperkt, maar de
staten moeten akkoord gaan met het onderworpen worden aan de
geschillenbeslechting van het internationaal gerechtshof. Kan op vier
manieren:
- Eenzijdige verklaring van het land (kan worden ingetrokken)
- Compromis dat wordt opgemaakt tussen twee staten: ze leggen
een feitenverhaal op aan het hof om over te beslechten
- Compromissoire clausule: in een verdrag wordt opgenomen dat
als er conflicten of onduidelijkheden over het verdrag zijn, één van
de partijen (lidstaten) naar het IGH mag stappen
- Forum prorogatum: als de ene staat een zaak start tegen een
andere staat die nooit rechtsmacht aan het IGH heft afgestaan, kan
deze ofwel weigeren ofwel gaan ze wel mee: de lidstaat geeft in een
enkel geval rechtsmacht
IGH heeft twee soorten procedures:
- Contentious: twee staten die tegenover elkaar staan, komen
bindende beslissingen uit Voort
- Advisory: adviesopinies die niet bindend zijn, maar hebben wel een
enorme impact en worden meestal wel door alle landen aanvaard
4
, Sommige regels (zoals genocide) zijn erga omnes: een regel heeft zo’n
zware draagkracht dat elke staat het recht heeft om die person voor de
rechter te slepen, ongeacht of die staat betrokken erbij betrokken is
- Bv. Zuid-Afrika die Israël voor het Hof roept, zonder zelf echt bij het
Israël-Palestina conflict betrokken te zijn
- Deze interveniërende staat wordt geen partij van het conflict, maar
mag wel zijn mening geven.
Men kan ook provisional measures aanvragen bij het IGH: voorlopige
maatregelen zodat de situatie niet erger wordt.
De Wereld Handelsorganisatie heeft een apart eigen orgaan om
handelsgeschillen te gaan beslechten: despute settlement body
Verbonden aan de Wereldbank is de ICSID: International Center for
the Settlement of Investment Dispute: staten die tegenover
investeerders staan om beide belangen te gaan beschermen (bv.
Investeerders uit België die gaan investeren in Botswana en willen
voorkomen dat alles plots publiek bezit zou worden).
3. Centrale afdwinging?
VN Veiligheidsraad: kan bindende resoluties aannemen, maar heeft
geen leger of politiedienst om deze te gaan afdwingen.
NATO: defensiemechanisme, maar nog steeds geen globale, centrale
politiedienst
Relevantie van internationaal recht
Symbolisch (bv. Tijdens een samenkomst van de VN-veiligheidsraad viel
Rusland Oekraïne binnen), maar ook praktischere zaken: vergoeding voor
vertraagde vluchten, veiligheidsregels, …
Is het dan wel echt recht?
- Het gebrek aan politiedienst is een gebrek, maar er is wel een
zekere afdwinging: het internationaal recht zal niet worden gebroken
zonder enig gevolg
- Rol sanctie? “’Law’ is not ‘law’ because it is enforced. It is
enforced because it is ‘law’ and enforcement would otherwise be
illegal”
5
, - Staten moeten het internationaal recht ook beschouwen als juridisch
bindend
Verschillende visies over relevantie:
- Realisme: regels zijn er slechts omdat machtige staten hebben
besloten om deze af te dwingen
- Institutionalisme: staten gaan institutioneel samenwerken voor zijn
belangen op lange termijn
- Constructivisme: internationaal recht is er omdat staten zich ermee
identificeren
2. Bronnen van het Internationaal Recht
Er zijn een beperkt aantal formele rechtsbronnen. Het vertrekpunt hiervoor
is art. 38 Stattut IGH (niet exhaustief).
a) Verdragen
b) Internationale
gebruiken
=>
gewoonterecht
c) Algemene
rechtsbeginselen
d) Rechtspraak en
rechtsleer
A en b zijn de belangrijkste bronnen. (2. mag je vergeten, wordt bijna nooit
gebruikt)
Er ontbreken wel nog bronnen dan degene opgesomd in dit artikel:
- Soft law (niet-bindend recht dat toch een bepaalde draagkracht
heeft)
- Eenzijdige rechtshandelingen
- Beslissingen van internationale organisaties (zoals VN)
Verdragen = belangrijkste bron van internationaal recht
- Door de jaren heen enorme toename
6
, - Worden geregistreerd in het United Nations Treaty Series (UNTS);
voor de verdragen waar BE in zit ook registratie bij de Belgische
diplomatie en in het Belgisch Staatsblad
- Een verdrag is een consensueel instrument:
- Consensus: overeenkomst
- Pacta sunt servanda: het verdrag moet te goeder trouw
worden uitgevoerd
- Pacta tertiis nocent nec prosunt: je kan geen verplichtingen
gaan toekennen aan derden die niets met het verdrag te
maken hebben: derden staan erbuiten
- Voordelen (rechten) kunnen wel worden toegekend aan een
derde
- Belangrijk na te gaan wie de partijen zijn (!): vaak doen landen
beroep op een verdrag waar ze eigenlijk geen deel van
uitmaken
- Geen vormvereisten
Definitie van een verdrag staat in het Weense Verdragen Verdrag
(belangrijk verdrag!!): art. 2(1)(a) WVV
- Mondelinge overeenkomsten vallen niet onder de vereisten van een
verdrag
- Verdrag moet worden gesloten tussen staten (obv ander verdrag kan
het wel tussen staat en internationale organisatie)
Verdragen zijn bindend tussen staten, ongeacht de vorm, inhoud, titel,
formaliteiten, …
- MoU = Momorandum of Understanding = politiek akkoord, meestal
niet-bindend, wordt gebruikt omdat in vele landen hiermee niet aan
de wetgever moet worden voorgelegd voor akkoord: gebeurt dus
vaak bij gevoelige onderwerpen zoals migratie
- Formaliteiten: registrering bij UNTS is niet verplicht, maar is een
belangrijke indicatie dat het weldegelijk over een verdrag gaat, want
indien niet geregistreerd, kan je het voor geen enkel VN-orgaan gaan
gebruiken (zoals Internationaal gerechtshof)
- Bv. kernakkoord tussen VS en Iran (MoU), klimaatakkoord van Parijs
(wel bindend, maar grotendeels niet afdwingbaar: enige verplichting
is dat elk land om de zoveel jaar een plan moet opmaken om global
warming tegen te gaan), Migratiepact (niet bindend politiek akkoord:
MoU)
7
, - In foro interno in foro externo: wat je in België kan, kan je ook
elders: deelstaten binnen België hebben ook de bevoegdheid om (in
naam van België) internationale verdragen te sluiten: VL kan dus
ook verdrag sluiten, maar indien aanklaging is het wel BE dat
aansprakelijk is
- Een verdrag moet beheerst zijn door het volkenrecht (<->
commercieel recht dat wordt beheerst door binnenlands
commercieel recht en niet door internationaalrechtelijke regels)
Types verdragen:
- Traités-lois: langdurige verplichtingen
- traités-contrat: eenzijdige oplevering van diensten (bv. We bouwen
samen een dam, maar hebben daarna geen verdrag meer nodig =>
eenmalige gebeurtenis)
- traités-constitutions: gaat over heroprichten van internationale
organisaties
- Bilateraal: twee staten
- Regionaal: beperkt tot een regio, bv. EU enkel voor Europese landen
- Multilateraal: meerdere staten
- Open: iedereen is welkom, zolang het een vredelievende staat is (bv.
VN)
- Gesloten: niet iedereen is welkom; bv. Europese Unie: enkel
Europese landen
- Plechtige vorm: ingewikkelde procedure
- Vereenvoudigde vorm: handtekening volstaat
- Verdragen aangenomen in kader van Internationale organisaties
- Kaderakkoorden en protocollen: bv. Parijsakkoord: aanhechting aan
het klimaatkaderverdrag, waar er later protocollen uit voort komen,
verdere uitwerking van dat kaderakkoord
Publicatie en registratie van verdragen:
- Je kan geen verdrag gaan inroepen voor het IGH, als je het niet
geregistreerd hebt
- Registratie gebeurt volgens art. 102(1) HVN in het UNTS
8
, - Publicatie op nationaal niveau gebeurt volgens de nationale regels
Internationaal gewoonterecht = een als recht aanvaarde algemene
praktijk
- Volledig ongeschreven, maar even bindend als een geschreven
verdrag
- Twee elementen:
- Statenpraktijk (1): de staten doet aan bepaalde handelingen
- Opinio iuris (2): (= de geloofsovertuiging) het geloof dat die
handelingen die gesteld worden het internationale recht
weerspiegelen
- Bestaat al heel lang: als aanvulling op verdragen
- Zaak Paguete Habana:
- Spaans visserijschip was geconfisqueerd en verkocht, want
Spanje werd toen beschouwd als een vijandig land
- Het schip had niets met de oorlog te maken, mag dat dan wel?
- SCOUTUS (Supreme Court US) sprak zich over de zaak uit: de
eigenaars van het schip moesten worden vergoed
- Dit vond men terug door te kijken naar andere staten en oude
zaken
(1)Statenpraktijk:
- Voorbeelden: zie Zaak Paguete Habana
- Kan ook verbaal: bv. VK vindt dat het ‘the right to protect’ heeft (het
recht om te gaan interveniëren in een ander land als daar
humanitaire rampen gaan plaatsvinden): ze uitten dat verbaal, waar
er dus ook gewoonterecht in terug te vinden is
- Ook onthoudingen: statenpraktijk hoeft niet altijd een actieve
handelingen te zijn, iets niet doen is ook een vorm van
gewoonterecht binnen staten
- IGH maakt door rechtspraak regels over statenrechtspraak:
densiteit!
9
, - Als iedereen iets anders doet kunnen we niet spreken van
voldoende eenduidige statenpraktijk om te gaan besluiten tot
gewoonterecht: uniformiteit!
- Hoeft niet absoluut te zijn: ook op gewoonterecht zullen er
inbreuken zijn, dat wil niet zeggen dat de regel niet meer van
tel is
- Moet algemeen zijn: voldoende staten moeten akkoord zijn,
en alle specially affected states (= bv. discussie over
kernwapens: iedereen is akkoord behalve de vijf grootste
kernmachten van de wereld, dan is het geen statenpraktijk,
want er is niet voldoende densiteit)
- Zekere duur: geen vaste termijn, maar moet lang genoeg
overeind blijven
- Communicerende vaten: als één kenmerk overweldigend
wordt vervuld, kan het zijn dat de anderen iets minder moeten
vervuld worden
- Statenpraktijk kan uitgaan van elk van de drie machten: bevestigd
geweest door IGH in Yerodia-zaak: zaak voor Int Gerechtshof tussen
Congo en BE
- BE wou obv een oude genocide wet de heer Yerodia vervolgen,
die de minister van BuZa was in Congo
- Congo zei dat dat niet zomaar kan, omdat Yerodia owv zijn
functie immuniteit genoot
- BE vond dat er een uitzondering moest worden voorzien,
omdat het ging over misdaden tegen de mensheid, wat één
van die vier core crimes is
- IGH gaat kijken naar verklaringen van staten, standpunten van
Algemene Vergadering van de VN en van nationale
strafrechtelijke wetgeving van andere landen, niet enkel BE en
Congo (in de verdragen stond er niets hieromtrent) => hieruit
bleek dat er nergens zo’n uitzondering terug te vinden is =>
BE kon Yerodia niet vervolgen
- Resoluties van Algemene Vergadering VN zijn, hoewel ze niet
bindend zijn, nuttig om te kijken naar statenpraktijk indien ze zijn
aangenomen onder unanimiteit of consensus (maar niet voldoende
om tot statenpraktijk te besluiten)
- Rol van verdragen:
10
Internationaal Recht
INLEIDING TOT HET INTERNATIONAAL RECHT
Rechtstheorie als disclaimer
Twail / evil: er zijn verschillende visies over het internationaal recht: je
cultuur en omgeving spelen mee in hoe je naar regels kijkt
- Twail = Third World Approaches to International Law
- Evil = Eurocentric Vision of International Law
1. Algemene kenmerken van het Internationaal Recht
Waarom hebben we internationaal recht?
- Vreedzame co-existentie (naast elkaar kunnen leven) en
samenwerking (globale problemen samen aanpakken)
- Politiek project:
o Agendasetting: (bv. SDGs) niet politiek bindend
o Momentum: door Parijsakkoord creëert men momentum
waardoor er nationaalrechtelijk iets aan wordt gedaan
o Lawfare: men gaat zaken onder de aandacht van de bevolking
brengen door een soort van stunt
- De globalisering kent een voortdurende groei van internationaal
recht
- Fragmentering en nichevorming: je kan vandaag als internationaal
jurist niet mee zijn met alles: elke jurist heft zijn specialiteit
(milieurecht, financieel recht, familierecht, oorlogsrecht,
handelsrecht, …)
Wat is internationaal recht?
Functionele definitie: regels die betrekkingen tussen staten regelen
- Is het grote verschil met nationaal recht
- Internationaal publiekrecht ≠ internationaal privaatrecht (= set van
voorrangsregels die gaan bepalen welk nationaal recht er moet
worden gebruikt, gaan we niet over praten)
1
,Formele definitie: internationaal recht = de bronnen van het internationaal
recht
- Verdragen, internationaal gewoonterecht, …
- Art. 38 Statuut IGH
- Soft law en resoluties staan hier niet in
Opdelen in primaire en secundaire regels:
- Primaire: inhoudelijke, concrete regels
- Secundaire: spelregels, 1e bachelor
Historische evolutie
Oudheid: oudst bewaarde verdrag: vredesverdrag Egypte-Hittieten
Middeleeuwen: ius naturale
- Recht werd gevonden door de goddelijke wil
- Sterke invloed van katholieke kerk
- Recht bestond zodat je niet in de hel zou belanden
17e E: overgang natuurrecht naar positief recht
- Positieve recht wordt gecreëerd door en voor staten
- Onafhankelijke soevereine staten staan in het middelpunt
- Grotius: over oorlog en vrede: maakte duidelijk dat we moesten
overgaan van natuurecht naar positiefrecht
De doorbraak van het positief recht kwam in de 18e/19e E:
18e E: E. de Vattel: Droits des Gens
- Term internationaal recht werd voor het eerst gebruikt
- Er was een toename aan (bilaterale) verdragen
19e E: professionalisering: organisaties worden opgericht, vakverenigingen
- Bv. International Law Association: open organisatie
- Bv. Institut de Droit International: opgericht in Gent, zeer elitair en
gesloten
- Dus: eerste internationale organisaties gaan ontstaan bv. Post Unie:
men hield zich bezig met één specifiek doel, dus nog niet
overkoepelend zoals VN of Volkenbond
- Opkomst van multilaterale verdragen
- Eerste conventie van Genève: over oorlogsrecht
- Eerste ervaringen met internationale geschillenbeslechting:
- Vredesgesprek over ontwapening en geschillenaanpak die anders
was dan oorlog
2
, - Onder invloed van de Russische tsaar kwamen 26tal landen samen
- Vredespaleis werd opgericht in Den Haag, met hierin het
Permanente Hof van Arbitrage en het Permanente Internationale
Gerechtshof
20e E: exponentiële groei wat betreft bronnen v internationale rechtspraak
en leden:
- Er komt een overkoepelende organisatie: Volkenbond (en later VN)
- Door het toetreden maar ook imploderen van een aantal staten
(Joegoslavië, Sovjet-Unie, …) wordt het meer mondiaal
- Codificatie van heel wat subdomeinen en nieuwe domeinen (bv.
Milieurecht)
- Veel regionale hoven en rechtbanken erbij: EHRM, Internationale
Strafhof, …
- Ook diversificatie van rechtssubjecten: niet meer enkel staten, maar
ook sprake over ondernemingen, individuen, handelsverdragen, ...
Horizontaal en onvolmaakt
Het Internationaal recht is een horizontaal (voornamelijk staten) en
onvolmaakt systeem: instemming van de staten is cruciaal. Het
uitgangspunt is soevereine gelijkheid.
In deze context kunnen we ons afvragen of er een centrale wetgever,
rechter of afdwinging is binnen het internationale rechtssysteem.
1. Centrale wetgever?
VN Algemene Vergadering: alle 193 landen van de VN zitten erin, ‘one
man, one vote’, geen consensus of unanimiteit vereist
- Hier ontstaan vaak mensenrechtenverdragen (bv. BuPo verdrag)
maar ook deze zijn niet voor alle VN-lidstaten bindend, enkel voor de
lidstaten die kiezen om met dat verdrag in te stemmen en te
ratificeren.
- De resoluties van de VN Algemene Vereniging zijn niet bindend,
maar geeft wel een duiding en stuwing naar hoe de landen vinden
dat het internationaal recht al dan niet geschonden wordt
- DUS: geen centrale wetgever
VN Veiligheidsraad:
3
, - Kan wel bindende resoluties aannemen onder Chapter VII, maar is
geen algemeen recht
- Maar: is vooral een uitvoerend orgaan: gaan vooral maatregelen
nemen bij schending van internationaal recht, maar maken niet echt
nieuwe wetgeving
- Dus: neen, geen gepaste centrale wetgever
2. Centrale rechtsmacht?
Niet echt, wel internationale rechtshoven, maar deze zijn vaak beperkt
tot één bepaalde rechtstak.
- Mensenrechten
- Strafrecht: vier core crimes: genocide, oorlogsmisdaden, misdaden
tegen de mensheid, misdrijf van agressie => men vervolgt ook geen
staten, maar individuen uit een lidstaat die is aangesloten bij het hof
(of de feiten in een lidstaat heeft gepleegd)
- Zeerecht
Internationaal gerechtshof (IGH): is inhoudelijk niet beperkt, maar de
staten moeten akkoord gaan met het onderworpen worden aan de
geschillenbeslechting van het internationaal gerechtshof. Kan op vier
manieren:
- Eenzijdige verklaring van het land (kan worden ingetrokken)
- Compromis dat wordt opgemaakt tussen twee staten: ze leggen
een feitenverhaal op aan het hof om over te beslechten
- Compromissoire clausule: in een verdrag wordt opgenomen dat
als er conflicten of onduidelijkheden over het verdrag zijn, één van
de partijen (lidstaten) naar het IGH mag stappen
- Forum prorogatum: als de ene staat een zaak start tegen een
andere staat die nooit rechtsmacht aan het IGH heft afgestaan, kan
deze ofwel weigeren ofwel gaan ze wel mee: de lidstaat geeft in een
enkel geval rechtsmacht
IGH heeft twee soorten procedures:
- Contentious: twee staten die tegenover elkaar staan, komen
bindende beslissingen uit Voort
- Advisory: adviesopinies die niet bindend zijn, maar hebben wel een
enorme impact en worden meestal wel door alle landen aanvaard
4
, Sommige regels (zoals genocide) zijn erga omnes: een regel heeft zo’n
zware draagkracht dat elke staat het recht heeft om die person voor de
rechter te slepen, ongeacht of die staat betrokken erbij betrokken is
- Bv. Zuid-Afrika die Israël voor het Hof roept, zonder zelf echt bij het
Israël-Palestina conflict betrokken te zijn
- Deze interveniërende staat wordt geen partij van het conflict, maar
mag wel zijn mening geven.
Men kan ook provisional measures aanvragen bij het IGH: voorlopige
maatregelen zodat de situatie niet erger wordt.
De Wereld Handelsorganisatie heeft een apart eigen orgaan om
handelsgeschillen te gaan beslechten: despute settlement body
Verbonden aan de Wereldbank is de ICSID: International Center for
the Settlement of Investment Dispute: staten die tegenover
investeerders staan om beide belangen te gaan beschermen (bv.
Investeerders uit België die gaan investeren in Botswana en willen
voorkomen dat alles plots publiek bezit zou worden).
3. Centrale afdwinging?
VN Veiligheidsraad: kan bindende resoluties aannemen, maar heeft
geen leger of politiedienst om deze te gaan afdwingen.
NATO: defensiemechanisme, maar nog steeds geen globale, centrale
politiedienst
Relevantie van internationaal recht
Symbolisch (bv. Tijdens een samenkomst van de VN-veiligheidsraad viel
Rusland Oekraïne binnen), maar ook praktischere zaken: vergoeding voor
vertraagde vluchten, veiligheidsregels, …
Is het dan wel echt recht?
- Het gebrek aan politiedienst is een gebrek, maar er is wel een
zekere afdwinging: het internationaal recht zal niet worden gebroken
zonder enig gevolg
- Rol sanctie? “’Law’ is not ‘law’ because it is enforced. It is
enforced because it is ‘law’ and enforcement would otherwise be
illegal”
5
, - Staten moeten het internationaal recht ook beschouwen als juridisch
bindend
Verschillende visies over relevantie:
- Realisme: regels zijn er slechts omdat machtige staten hebben
besloten om deze af te dwingen
- Institutionalisme: staten gaan institutioneel samenwerken voor zijn
belangen op lange termijn
- Constructivisme: internationaal recht is er omdat staten zich ermee
identificeren
2. Bronnen van het Internationaal Recht
Er zijn een beperkt aantal formele rechtsbronnen. Het vertrekpunt hiervoor
is art. 38 Stattut IGH (niet exhaustief).
a) Verdragen
b) Internationale
gebruiken
=>
gewoonterecht
c) Algemene
rechtsbeginselen
d) Rechtspraak en
rechtsleer
A en b zijn de belangrijkste bronnen. (2. mag je vergeten, wordt bijna nooit
gebruikt)
Er ontbreken wel nog bronnen dan degene opgesomd in dit artikel:
- Soft law (niet-bindend recht dat toch een bepaalde draagkracht
heeft)
- Eenzijdige rechtshandelingen
- Beslissingen van internationale organisaties (zoals VN)
Verdragen = belangrijkste bron van internationaal recht
- Door de jaren heen enorme toename
6
, - Worden geregistreerd in het United Nations Treaty Series (UNTS);
voor de verdragen waar BE in zit ook registratie bij de Belgische
diplomatie en in het Belgisch Staatsblad
- Een verdrag is een consensueel instrument:
- Consensus: overeenkomst
- Pacta sunt servanda: het verdrag moet te goeder trouw
worden uitgevoerd
- Pacta tertiis nocent nec prosunt: je kan geen verplichtingen
gaan toekennen aan derden die niets met het verdrag te
maken hebben: derden staan erbuiten
- Voordelen (rechten) kunnen wel worden toegekend aan een
derde
- Belangrijk na te gaan wie de partijen zijn (!): vaak doen landen
beroep op een verdrag waar ze eigenlijk geen deel van
uitmaken
- Geen vormvereisten
Definitie van een verdrag staat in het Weense Verdragen Verdrag
(belangrijk verdrag!!): art. 2(1)(a) WVV
- Mondelinge overeenkomsten vallen niet onder de vereisten van een
verdrag
- Verdrag moet worden gesloten tussen staten (obv ander verdrag kan
het wel tussen staat en internationale organisatie)
Verdragen zijn bindend tussen staten, ongeacht de vorm, inhoud, titel,
formaliteiten, …
- MoU = Momorandum of Understanding = politiek akkoord, meestal
niet-bindend, wordt gebruikt omdat in vele landen hiermee niet aan
de wetgever moet worden voorgelegd voor akkoord: gebeurt dus
vaak bij gevoelige onderwerpen zoals migratie
- Formaliteiten: registrering bij UNTS is niet verplicht, maar is een
belangrijke indicatie dat het weldegelijk over een verdrag gaat, want
indien niet geregistreerd, kan je het voor geen enkel VN-orgaan gaan
gebruiken (zoals Internationaal gerechtshof)
- Bv. kernakkoord tussen VS en Iran (MoU), klimaatakkoord van Parijs
(wel bindend, maar grotendeels niet afdwingbaar: enige verplichting
is dat elk land om de zoveel jaar een plan moet opmaken om global
warming tegen te gaan), Migratiepact (niet bindend politiek akkoord:
MoU)
7
, - In foro interno in foro externo: wat je in België kan, kan je ook
elders: deelstaten binnen België hebben ook de bevoegdheid om (in
naam van België) internationale verdragen te sluiten: VL kan dus
ook verdrag sluiten, maar indien aanklaging is het wel BE dat
aansprakelijk is
- Een verdrag moet beheerst zijn door het volkenrecht (<->
commercieel recht dat wordt beheerst door binnenlands
commercieel recht en niet door internationaalrechtelijke regels)
Types verdragen:
- Traités-lois: langdurige verplichtingen
- traités-contrat: eenzijdige oplevering van diensten (bv. We bouwen
samen een dam, maar hebben daarna geen verdrag meer nodig =>
eenmalige gebeurtenis)
- traités-constitutions: gaat over heroprichten van internationale
organisaties
- Bilateraal: twee staten
- Regionaal: beperkt tot een regio, bv. EU enkel voor Europese landen
- Multilateraal: meerdere staten
- Open: iedereen is welkom, zolang het een vredelievende staat is (bv.
VN)
- Gesloten: niet iedereen is welkom; bv. Europese Unie: enkel
Europese landen
- Plechtige vorm: ingewikkelde procedure
- Vereenvoudigde vorm: handtekening volstaat
- Verdragen aangenomen in kader van Internationale organisaties
- Kaderakkoorden en protocollen: bv. Parijsakkoord: aanhechting aan
het klimaatkaderverdrag, waar er later protocollen uit voort komen,
verdere uitwerking van dat kaderakkoord
Publicatie en registratie van verdragen:
- Je kan geen verdrag gaan inroepen voor het IGH, als je het niet
geregistreerd hebt
- Registratie gebeurt volgens art. 102(1) HVN in het UNTS
8
, - Publicatie op nationaal niveau gebeurt volgens de nationale regels
Internationaal gewoonterecht = een als recht aanvaarde algemene
praktijk
- Volledig ongeschreven, maar even bindend als een geschreven
verdrag
- Twee elementen:
- Statenpraktijk (1): de staten doet aan bepaalde handelingen
- Opinio iuris (2): (= de geloofsovertuiging) het geloof dat die
handelingen die gesteld worden het internationale recht
weerspiegelen
- Bestaat al heel lang: als aanvulling op verdragen
- Zaak Paguete Habana:
- Spaans visserijschip was geconfisqueerd en verkocht, want
Spanje werd toen beschouwd als een vijandig land
- Het schip had niets met de oorlog te maken, mag dat dan wel?
- SCOUTUS (Supreme Court US) sprak zich over de zaak uit: de
eigenaars van het schip moesten worden vergoed
- Dit vond men terug door te kijken naar andere staten en oude
zaken
(1)Statenpraktijk:
- Voorbeelden: zie Zaak Paguete Habana
- Kan ook verbaal: bv. VK vindt dat het ‘the right to protect’ heeft (het
recht om te gaan interveniëren in een ander land als daar
humanitaire rampen gaan plaatsvinden): ze uitten dat verbaal, waar
er dus ook gewoonterecht in terug te vinden is
- Ook onthoudingen: statenpraktijk hoeft niet altijd een actieve
handelingen te zijn, iets niet doen is ook een vorm van
gewoonterecht binnen staten
- IGH maakt door rechtspraak regels over statenrechtspraak:
densiteit!
9
, - Als iedereen iets anders doet kunnen we niet spreken van
voldoende eenduidige statenpraktijk om te gaan besluiten tot
gewoonterecht: uniformiteit!
- Hoeft niet absoluut te zijn: ook op gewoonterecht zullen er
inbreuken zijn, dat wil niet zeggen dat de regel niet meer van
tel is
- Moet algemeen zijn: voldoende staten moeten akkoord zijn,
en alle specially affected states (= bv. discussie over
kernwapens: iedereen is akkoord behalve de vijf grootste
kernmachten van de wereld, dan is het geen statenpraktijk,
want er is niet voldoende densiteit)
- Zekere duur: geen vaste termijn, maar moet lang genoeg
overeind blijven
- Communicerende vaten: als één kenmerk overweldigend
wordt vervuld, kan het zijn dat de anderen iets minder moeten
vervuld worden
- Statenpraktijk kan uitgaan van elk van de drie machten: bevestigd
geweest door IGH in Yerodia-zaak: zaak voor Int Gerechtshof tussen
Congo en BE
- BE wou obv een oude genocide wet de heer Yerodia vervolgen,
die de minister van BuZa was in Congo
- Congo zei dat dat niet zomaar kan, omdat Yerodia owv zijn
functie immuniteit genoot
- BE vond dat er een uitzondering moest worden voorzien,
omdat het ging over misdaden tegen de mensheid, wat één
van die vier core crimes is
- IGH gaat kijken naar verklaringen van staten, standpunten van
Algemene Vergadering van de VN en van nationale
strafrechtelijke wetgeving van andere landen, niet enkel BE en
Congo (in de verdragen stond er niets hieromtrent) => hieruit
bleek dat er nergens zo’n uitzondering terug te vinden is =>
BE kon Yerodia niet vervolgen
- Resoluties van Algemene Vergadering VN zijn, hoewel ze niet
bindend zijn, nuttig om te kijken naar statenpraktijk indien ze zijn
aangenomen onder unanimiteit of consensus (maar niet voldoende
om tot statenpraktijk te besluiten)
- Rol van verdragen:
10
