Wanneer is ‘goed’ ook ‘goed genoeg’?
Stefan Ramaekers & Judith Suissa
Opvoeden en ouderschap in de greep van de (ontwikkeling)psychologie
We hebben een psychologisering doorgemaakt van een groot aantal aspecten in ons leven. Zo
hebben fenomenen als alcohol- en drugsmisbruik, criminaliteit etc. een vertaling ondergaan
van sociale problemen naar ‘psychische stoornissen’. Het zijn geen sociale of
maatschappelijke problemen meer, maar persoonlijke problemen.
Wanneer we naar opvoeding en ouderschap kijken zien we bijvoorbeeld dat gewone
gedragingen (humeurig) vertaald worden naar het psychologische discours met een andere
betekenis (neigt naar depressie). Deze manier van spreken bevat een andere manier van zich
verhouden tot elkaar. Met verschuiving in taal gaat een verschuiving gepaard m.b.t. waar we
denken dat het probleem gelokaliseerd is, wie er verantwoordelijk voor is en van wie
verwacht wordt er wat aan te doen.
Het jargon hebben we te danken aan de ontwikkelingspsychologie. Deze jargon (en
ontwikkelingsstadia van wat je kind zou moeten kunnen) vind je overal terug en als ouder
hoort dit bij wat voor ons vandaag opvoeden en goed ouderschap is: met zulke zaken rekening
houden. Zeker als het gaat om gedragsproblemen, want de ontwikkelingspsy. bepaald wat
‘normaal’ gedrag is.
Steeds vaker wordt ook verwezen naar ontwikkelingsstadia die worden geformuleerd als
‘universeel’. Deze worden gepositioneerd als datgene waar het begint, waarmee rekening
moet worden gehouden en waarrond alles draait. De implicatie is duidelijk: ouders moeten
eerst grondig kennis nemen van deze stadia anders handelen ze zonder referentiepunt. Dat
deze stadia de bouwstenen vormen voor de rest van je leven impliceert voor deze auteurs ook
dat ze de verwijspunten zijn om uit te maken hoe bepaalde gebeurtenissen/ervaringen in het
leven van een kind beoordeeld moeten worden.
Er zijn hier echter moeilijkheden. Er is een probleem met het statuut van het ontwikkelings-
psychologische onderzoek. Er is een overmoedig universalisme: wat er aan regelmatigheden
in de ontwikkelingen van cognitie en sociaal gedrag ontdekt wordt is zo indrukwekkend dat er
(ten onrechte) wordt vergeten dat kinderen door de geschiedenis heen niet onveranderd zijn
gebleven. Ontwikkelingspsychologisch onderzoek zelf kan niet los worden begrepen van de
maatschappelijke context waarin het zich afspeelt. Het probleem is dat wat ‘doorgaans het
geval is’ tot ‘norm’ wordt verheven. Erica heeft het over nuturaliseren: regelmatigheden die
bespeurt worden in de ontwikkeling van een grote groep van onderzoekssubjecten worden tot
norm verheven en als ‘natuurlijk’ beschouwd.
Anders uitgedrukt: Het voor ons bekende psychologische woordgebruik reflecteert altijd op
bepaalde waarden en normatieve aannames (van wat goed opvoeden is bijvoorbeeld) en deze
aannames staan altijd ter discussie. De interpretatie van een begrip is ingegeven door
socioculturele aannames en verwachtingen over het functioneren van een menselijk wezen in
onze samenleving.
Het wordt belangrijk wanneer we vanuit dit soort ‘onderzoeksgegevens’ bepalen hoe we gaan
kijken naar ouders. Ouders worden op grond van dat soort gegevens beoordeeld op hun
ouderschap.
Stefan Ramaekers & Judith Suissa
Opvoeden en ouderschap in de greep van de (ontwikkeling)psychologie
We hebben een psychologisering doorgemaakt van een groot aantal aspecten in ons leven. Zo
hebben fenomenen als alcohol- en drugsmisbruik, criminaliteit etc. een vertaling ondergaan
van sociale problemen naar ‘psychische stoornissen’. Het zijn geen sociale of
maatschappelijke problemen meer, maar persoonlijke problemen.
Wanneer we naar opvoeding en ouderschap kijken zien we bijvoorbeeld dat gewone
gedragingen (humeurig) vertaald worden naar het psychologische discours met een andere
betekenis (neigt naar depressie). Deze manier van spreken bevat een andere manier van zich
verhouden tot elkaar. Met verschuiving in taal gaat een verschuiving gepaard m.b.t. waar we
denken dat het probleem gelokaliseerd is, wie er verantwoordelijk voor is en van wie
verwacht wordt er wat aan te doen.
Het jargon hebben we te danken aan de ontwikkelingspsychologie. Deze jargon (en
ontwikkelingsstadia van wat je kind zou moeten kunnen) vind je overal terug en als ouder
hoort dit bij wat voor ons vandaag opvoeden en goed ouderschap is: met zulke zaken rekening
houden. Zeker als het gaat om gedragsproblemen, want de ontwikkelingspsy. bepaald wat
‘normaal’ gedrag is.
Steeds vaker wordt ook verwezen naar ontwikkelingsstadia die worden geformuleerd als
‘universeel’. Deze worden gepositioneerd als datgene waar het begint, waarmee rekening
moet worden gehouden en waarrond alles draait. De implicatie is duidelijk: ouders moeten
eerst grondig kennis nemen van deze stadia anders handelen ze zonder referentiepunt. Dat
deze stadia de bouwstenen vormen voor de rest van je leven impliceert voor deze auteurs ook
dat ze de verwijspunten zijn om uit te maken hoe bepaalde gebeurtenissen/ervaringen in het
leven van een kind beoordeeld moeten worden.
Er zijn hier echter moeilijkheden. Er is een probleem met het statuut van het ontwikkelings-
psychologische onderzoek. Er is een overmoedig universalisme: wat er aan regelmatigheden
in de ontwikkelingen van cognitie en sociaal gedrag ontdekt wordt is zo indrukwekkend dat er
(ten onrechte) wordt vergeten dat kinderen door de geschiedenis heen niet onveranderd zijn
gebleven. Ontwikkelingspsychologisch onderzoek zelf kan niet los worden begrepen van de
maatschappelijke context waarin het zich afspeelt. Het probleem is dat wat ‘doorgaans het
geval is’ tot ‘norm’ wordt verheven. Erica heeft het over nuturaliseren: regelmatigheden die
bespeurt worden in de ontwikkeling van een grote groep van onderzoekssubjecten worden tot
norm verheven en als ‘natuurlijk’ beschouwd.
Anders uitgedrukt: Het voor ons bekende psychologische woordgebruik reflecteert altijd op
bepaalde waarden en normatieve aannames (van wat goed opvoeden is bijvoorbeeld) en deze
aannames staan altijd ter discussie. De interpretatie van een begrip is ingegeven door
socioculturele aannames en verwachtingen over het functioneren van een menselijk wezen in
onze samenleving.
Het wordt belangrijk wanneer we vanuit dit soort ‘onderzoeksgegevens’ bepalen hoe we gaan
kijken naar ouders. Ouders worden op grond van dat soort gegevens beoordeeld op hun
ouderschap.
