INTELLECTUELE RECHTEN
INHOUDSOPGAVE
INLEIDING ............................................................................................................ 3
WAT? ................................................................................................................. 3
WELKE? ............................................................................................................. 5
AUTEURSRECHT .................................................................................................... 7
WETGEVEND KADER SENSU LATO .......................................................................... 7
AUTEURSRECHT SENSU STRICTO ........................................................................... 8
VOORWERP ................................................................................................................................ 8
GELDIGHEID ............................................................................................................................ 10
DUUR EN EINDE ...................................................................................................................... 17
TITULARITEIT EN BEHEER ....................................................................................................... 19
BESCHERMINGSOMVANG ...................................................................................................... 25
TOEPASSING IN EEN NETWERKOMGEVING ............................................................ 39
NABURIGE RECHTEN ......................................................................................... 43
WETGEVEND KADER ............................................................................................................... 43
VOORWERP .............................................................................................................................. 44
GELDIGHEID EN TITULARITEIT ............................................................................................... 44
DUUR EN EINDE ...................................................................................................................... 45
BEHEER ..................................................................................................................................... 46
BESCHERMINGSOMVANG ...................................................................................................... 47
DWANGLICENTIE VOOR SECUNDAIR GEBRUIK ................................................................... 48
RECHT VAN UITGEVERS .......................................................................................................... 48
RECHT VAN PERSUITGEVERS ................................................................................................ 49
COMPUTERPROGRAMMA’S ................................................................................. 49
CONTEXT .................................................................................................................................. 49
VOORWERP EN GELDIGHEID ................................................................................................. 49
TITULARITEIT ............................................................................................................................ 51
BESCHERMINGSOMVANG ...................................................................................................... 51
DATABANKEN ................................................................................................... 52
CONTEXT .................................................................................................................................. 52
OVERZICHT LAGEN VAN BESCHERMING .............................................................................. 52
VOORWERP .............................................................................................................................. 53
VOORBEELDEN ........................................................................................................................ 53
AUTEURSRECHT SENSU STRICTO ......................................................................................... 54
SUI-GENERIS-BESCHERMING ................................................................................................ 54
1
,MERKENRECHT .................................................................................................... 56
INLEIDENDE VRAGEN ............................................................................................................. 56
WETGEVEND KADER ............................................................................................................... 56
VOORWERP .............................................................................................................................. 60
GELDIGHEID ............................................................................................................................ 67
DUUR EN EINDE ...................................................................................................................... 93
TITULARITEIT EN BEHEER ....................................................................................................... 96
BESCHERMINGSOMVANG ...................................................................................................... 98
OCTROOIRECHT ................................................................................................. 118
WETGEVEND KADER ........................................................................................ 118
VOORWERP: TOEPASSINGSGEVALLEN ................................................................ 118
GELDIGHEID ................................................................................................... 120
DUUR EN EINDE .............................................................................................. 133
TITULARITEIT EN BEHEER ................................................................................. 134
BESCHERMINGSOMVANG ................................................................................. 135
BASIS IP-STRATEGIE ............................................................................................ 138
ANDERE IE-RECHTEN .......................................................................................... 139
EXAMEN ............................................................................................................ 144
VOORBEELDEXAMEN ........................................................................................... 145
2
,INLEIDING
WAT?
1. Uitzondering op vrije mededinging
Vertrekpunt: algemeen beginsel: vrijheid van handel en nijverheid
- Vóór Franse Revolutie (1789):
o “Gildewezen” met veel regelgeving
o Moeilijk om te ondernemen
- Decreet d’Allarde (1791)
o Afschaffing van gildes
o Economische vrijheid:
§ “Het staat aan eenieder vrij, naar goeddunken, elke handel te drijven of elk
beroep, bedrijf of ambacht uit te oefenen.”
o Daarvoor was er chaos, te veel regulering van de handel, maakte het moeilijk om te
ondernemen voor velen
§ Uitgaan van het principe van vrijheid van ondernemen
- Vrijheid van handel/nijverheid leidt tot vrijheid van ondernemen
o Verankerd in art. II.3-4 WER: economische activiteit naar keuze uitoefenen
- Vrijheid van ondernemen leidt tot vrijheid van mededinging,
- om als handelaar te concurreren met anderen
- Dus, in beginsel: vrije concurrentie
o Schade aan concurrent is gewettigd
o Kopiëren van handelswijze en producten van concurrent is gewettigd (“vrijheid van
kopie”)
- Maar geen onbeperkte vrijheid
o Uitzonderingen op vrijheid van concurrentie = intellectuele eigendomsrechten
o Bijkomend correctiemechanisme: gedragsregels over onrechtmatige mededinging
(martkpraktijken) – Boek VI WER
2. Aard van intellectuele rechten
3
,3. Kenmerken IER
Exclusieve verbodsrechten
Bij wet verleend
Tijdelijke bescherming (uitz. merkenrecht!)
- Nadien: publiek domein, vrije mededinging
Immaterieel voorwerp: creatie van intellect, onlichamelijke zaak (≠ lichamelijke zaak waarin/waarop de
creatieve prestatie ‘staat’, bv. schilderij)
- Creaties van de menselijke geest, output van de menselijke geest = onlichamelijke zaak waarop
de bescherming van toepassing is
- Vorm nodig
o Geen bescherming van louter ideeën
Territorialiteit: enkel geldig in een bepaald territorium
- Enkel bescherming in het territorium waar je de bescherming hebt aangevraagd
- Belang van strategie
Economische waarde (overdracht, licentie) + optreden tegen inbreuken
- Focus op de rode kaders, maar aanpalende domeinen komen daar ook bij aan bod
4
,WELKE?
Auteursrecht vs. industriële IR
- Wijze waarop recht ontstaat
o Auteursrecht à altijd automatisch
o Industriële rechten à meestal formaliteiten (rechtshandeling)
- Persoonsgebonden vs. niet-persoonsgebonden
o Auteursrecht à veel meer persoonsgebonden regels
§ Na overdragen heb je nog de morele rechten, niet ontvreemdbaar
o Industriële rechten à niet-persoonsgebonden
- Doel
o Auteursrecht à voornamelijk cultureel doel
§ Focus op creativiteit
§ Hiernaast (steeds meer): bescherming van investeringen
o Industriële rechten à economisch doel
§ Focus op innovatie
- Hoe?
o Zie alle verdere slides en hoorcolleges
5
,Belangrijkste: Boek XI: materieel recht
- Octrooien, kwekersrecht, merken en modellen, auteursrecht, software, databanken,
topografieën van halfgeleiderproducten
Boek I: definities
Boek II: algemene beginselen (o.m. decreet d’Allarde)
[Boek VI: geregistreerde benamingen]
Boek XV: rechtshandhaving
Boek XVII: bijzondere rechtsprocedures
6
,AUTEURSRECHT
WETGEVEND KADER SENSU LATO
- Benelux komt er niet aan te pas, want in context van auteursrecht niet relevant
- Vooral belangrijk op nationaal niveau
EU-Richtlijnen
- Art. 114 VWEU
o Geeft specifiek de bevoegdheid aan de Europese Unie om wetgevende initiatieven te
nemen
o Artikel heeft specifiek betrekking op de interne markt
7
,AUTEURSRECHT SENSU STRICTO
VOORWERP
Voorbeelden
- Architectuur: gevels en interieurs van woningen, meubels
- Eurostar (trein)
- Sterrennacht van Vincent van Gogh
Beschermingsvereisten
“Werken van letterkunde of kunst”
- Art. 2 Conventie van Bern (1886):
o = soort definitie van toepassingsgebied van het auteursrecht
o “Alle voortbrengselen op het gebied van letterkunde, wetenschap en kunst, welke ook de
wijze of de vorm van uitdrukking zij, zoals (…)”
§ Literaire werken, bv. artikel, thesis, boek, tekst op internet, …
§ Werken van beeldende kunst, bv. schilderij, beeldhouwwerk, foto, …
§ Geluids- en audiovisuele werken, bv. film, song, documentaire, PPT-presentatie,
content op YouTube, …
§ Werken van toegepaste kunst, bv. architectuur, meubel, kledij, …
§ … (lijst ≠ exhaustief)
o Zijn niet sws beschermd als dingen hieronder vallen
- Belgisch recht art. XI.165 WER
o “§ 1. Alleen de auteur van een werk van letterkunde of kunst heeft het recht om (…)”
§ Categorisering:
• Werken van letterkunde
• Werken van beeldende kunst
• Geluidswerken
• Audiovisuele werken
• Databanken
• Computerprogramma’s
à Meerdere categorieën tegelijk mogelijk, bv. videogames
8
, § Met specifieke regels, zoals:
• Volgrecht (werken van grafische kunst)
o Bv: kunstenaar heeft recht op deeltje winst die kunsthandelaar
maakt nadat kunstenaar bekend is geworden
• Vermoeden van overdracht (audiovisuele werken, databanken,
software)
o Vermoeden dat auteursrecht is overgedragen naar een andere
partij
o Recht voorziet specifieke regels voor bv. audiovisuele werken,
databanken, software
§ Bv. mensen die hebben meegewerkt aan een film, men
gaat ervan uit dat die rechten zijn overgedragen aan de
producent van de film om het mogelijk te maken dat
die producent de film gaat uitbaten
• Openaccessregels (werken van letterkunde)
o Als uw werk gefund is door een publieke instantie bent u
verplicht de auteur toe te laten om zijn/haar werk publiek
beschikbaar te maken voor iedereen
- Geen bescherming voor officiële akten van de overheid (wetten, vonnissen, arresten), hoewel
werken van letterkunde
o Art. XI.172, §2 WER
Auteursrecht sensu stricto vs. sensu lato
Sinds ontstaan van auteursrecht: uitbreiding van bescherming
Naast auteursrecht sensu stricto op “werken van letterkunde of kunst”, ook bescherming van
- Naburige rechten (° jaren ‘60)
- Computerprogramma’s (°1991)
- Databanken (°1996)
- Technische beschermingsmaatregelen (°1996 int. + 2001 EU)
- Rechten van persuitgevers (°2019)
9
, GELDIGHEID
1. Vereiste van uitdrukking in concrete vorm
Art. 9, §2 TRIPS-Overeenkomst (1994):
- “De bescherming van het auteursrecht strekt zich niet uit tot denkbeelden, procedures,
werkwijzen of mathematische concepten als zodanig”
Concept: idee-expressiedichotomie
Strekking: geen bescherming van ideeën, specifieke uitwerking nodig
- “Ideeën” = denkbeelden, procedures, werkwijzen, wiskundige concepten als zodanig, stellingen,
stijlen, modetrends
- Uitwerking moet voldoende nauwkeurig en concreet zijn
- In de praktijk: dunne lijn tussen idee en uitvoering!
o Zeker voor stijlen en modetrends
§ Stijl op zich wordt niet beschermd, maar een concrete uitwerking van een
bepaalde modestijl in een bepaald kledingstuk wordt wel beschermd
§ Stijl in de schilderkunst op zich wordt niet beschermd, enkel de concrete
uitwerking daarvan in een bepaald schilderij wordt beschermd
Voorbeelden
La Seine à la Grande-Jatte (1888)
Georges Seurat
Pointillisme als stijl, de idee en werkwijze wordt NIET
beschermd
Maar het schilderij van Georges is wel voldoende concreet
Schilderij beschermd, maar de idee en werkwijze niet
10
INHOUDSOPGAVE
INLEIDING ............................................................................................................ 3
WAT? ................................................................................................................. 3
WELKE? ............................................................................................................. 5
AUTEURSRECHT .................................................................................................... 7
WETGEVEND KADER SENSU LATO .......................................................................... 7
AUTEURSRECHT SENSU STRICTO ........................................................................... 8
VOORWERP ................................................................................................................................ 8
GELDIGHEID ............................................................................................................................ 10
DUUR EN EINDE ...................................................................................................................... 17
TITULARITEIT EN BEHEER ....................................................................................................... 19
BESCHERMINGSOMVANG ...................................................................................................... 25
TOEPASSING IN EEN NETWERKOMGEVING ............................................................ 39
NABURIGE RECHTEN ......................................................................................... 43
WETGEVEND KADER ............................................................................................................... 43
VOORWERP .............................................................................................................................. 44
GELDIGHEID EN TITULARITEIT ............................................................................................... 44
DUUR EN EINDE ...................................................................................................................... 45
BEHEER ..................................................................................................................................... 46
BESCHERMINGSOMVANG ...................................................................................................... 47
DWANGLICENTIE VOOR SECUNDAIR GEBRUIK ................................................................... 48
RECHT VAN UITGEVERS .......................................................................................................... 48
RECHT VAN PERSUITGEVERS ................................................................................................ 49
COMPUTERPROGRAMMA’S ................................................................................. 49
CONTEXT .................................................................................................................................. 49
VOORWERP EN GELDIGHEID ................................................................................................. 49
TITULARITEIT ............................................................................................................................ 51
BESCHERMINGSOMVANG ...................................................................................................... 51
DATABANKEN ................................................................................................... 52
CONTEXT .................................................................................................................................. 52
OVERZICHT LAGEN VAN BESCHERMING .............................................................................. 52
VOORWERP .............................................................................................................................. 53
VOORBEELDEN ........................................................................................................................ 53
AUTEURSRECHT SENSU STRICTO ......................................................................................... 54
SUI-GENERIS-BESCHERMING ................................................................................................ 54
1
,MERKENRECHT .................................................................................................... 56
INLEIDENDE VRAGEN ............................................................................................................. 56
WETGEVEND KADER ............................................................................................................... 56
VOORWERP .............................................................................................................................. 60
GELDIGHEID ............................................................................................................................ 67
DUUR EN EINDE ...................................................................................................................... 93
TITULARITEIT EN BEHEER ....................................................................................................... 96
BESCHERMINGSOMVANG ...................................................................................................... 98
OCTROOIRECHT ................................................................................................. 118
WETGEVEND KADER ........................................................................................ 118
VOORWERP: TOEPASSINGSGEVALLEN ................................................................ 118
GELDIGHEID ................................................................................................... 120
DUUR EN EINDE .............................................................................................. 133
TITULARITEIT EN BEHEER ................................................................................. 134
BESCHERMINGSOMVANG ................................................................................. 135
BASIS IP-STRATEGIE ............................................................................................ 138
ANDERE IE-RECHTEN .......................................................................................... 139
EXAMEN ............................................................................................................ 144
VOORBEELDEXAMEN ........................................................................................... 145
2
,INLEIDING
WAT?
1. Uitzondering op vrije mededinging
Vertrekpunt: algemeen beginsel: vrijheid van handel en nijverheid
- Vóór Franse Revolutie (1789):
o “Gildewezen” met veel regelgeving
o Moeilijk om te ondernemen
- Decreet d’Allarde (1791)
o Afschaffing van gildes
o Economische vrijheid:
§ “Het staat aan eenieder vrij, naar goeddunken, elke handel te drijven of elk
beroep, bedrijf of ambacht uit te oefenen.”
o Daarvoor was er chaos, te veel regulering van de handel, maakte het moeilijk om te
ondernemen voor velen
§ Uitgaan van het principe van vrijheid van ondernemen
- Vrijheid van handel/nijverheid leidt tot vrijheid van ondernemen
o Verankerd in art. II.3-4 WER: economische activiteit naar keuze uitoefenen
- Vrijheid van ondernemen leidt tot vrijheid van mededinging,
- om als handelaar te concurreren met anderen
- Dus, in beginsel: vrije concurrentie
o Schade aan concurrent is gewettigd
o Kopiëren van handelswijze en producten van concurrent is gewettigd (“vrijheid van
kopie”)
- Maar geen onbeperkte vrijheid
o Uitzonderingen op vrijheid van concurrentie = intellectuele eigendomsrechten
o Bijkomend correctiemechanisme: gedragsregels over onrechtmatige mededinging
(martkpraktijken) – Boek VI WER
2. Aard van intellectuele rechten
3
,3. Kenmerken IER
Exclusieve verbodsrechten
Bij wet verleend
Tijdelijke bescherming (uitz. merkenrecht!)
- Nadien: publiek domein, vrije mededinging
Immaterieel voorwerp: creatie van intellect, onlichamelijke zaak (≠ lichamelijke zaak waarin/waarop de
creatieve prestatie ‘staat’, bv. schilderij)
- Creaties van de menselijke geest, output van de menselijke geest = onlichamelijke zaak waarop
de bescherming van toepassing is
- Vorm nodig
o Geen bescherming van louter ideeën
Territorialiteit: enkel geldig in een bepaald territorium
- Enkel bescherming in het territorium waar je de bescherming hebt aangevraagd
- Belang van strategie
Economische waarde (overdracht, licentie) + optreden tegen inbreuken
- Focus op de rode kaders, maar aanpalende domeinen komen daar ook bij aan bod
4
,WELKE?
Auteursrecht vs. industriële IR
- Wijze waarop recht ontstaat
o Auteursrecht à altijd automatisch
o Industriële rechten à meestal formaliteiten (rechtshandeling)
- Persoonsgebonden vs. niet-persoonsgebonden
o Auteursrecht à veel meer persoonsgebonden regels
§ Na overdragen heb je nog de morele rechten, niet ontvreemdbaar
o Industriële rechten à niet-persoonsgebonden
- Doel
o Auteursrecht à voornamelijk cultureel doel
§ Focus op creativiteit
§ Hiernaast (steeds meer): bescherming van investeringen
o Industriële rechten à economisch doel
§ Focus op innovatie
- Hoe?
o Zie alle verdere slides en hoorcolleges
5
,Belangrijkste: Boek XI: materieel recht
- Octrooien, kwekersrecht, merken en modellen, auteursrecht, software, databanken,
topografieën van halfgeleiderproducten
Boek I: definities
Boek II: algemene beginselen (o.m. decreet d’Allarde)
[Boek VI: geregistreerde benamingen]
Boek XV: rechtshandhaving
Boek XVII: bijzondere rechtsprocedures
6
,AUTEURSRECHT
WETGEVEND KADER SENSU LATO
- Benelux komt er niet aan te pas, want in context van auteursrecht niet relevant
- Vooral belangrijk op nationaal niveau
EU-Richtlijnen
- Art. 114 VWEU
o Geeft specifiek de bevoegdheid aan de Europese Unie om wetgevende initiatieven te
nemen
o Artikel heeft specifiek betrekking op de interne markt
7
,AUTEURSRECHT SENSU STRICTO
VOORWERP
Voorbeelden
- Architectuur: gevels en interieurs van woningen, meubels
- Eurostar (trein)
- Sterrennacht van Vincent van Gogh
Beschermingsvereisten
“Werken van letterkunde of kunst”
- Art. 2 Conventie van Bern (1886):
o = soort definitie van toepassingsgebied van het auteursrecht
o “Alle voortbrengselen op het gebied van letterkunde, wetenschap en kunst, welke ook de
wijze of de vorm van uitdrukking zij, zoals (…)”
§ Literaire werken, bv. artikel, thesis, boek, tekst op internet, …
§ Werken van beeldende kunst, bv. schilderij, beeldhouwwerk, foto, …
§ Geluids- en audiovisuele werken, bv. film, song, documentaire, PPT-presentatie,
content op YouTube, …
§ Werken van toegepaste kunst, bv. architectuur, meubel, kledij, …
§ … (lijst ≠ exhaustief)
o Zijn niet sws beschermd als dingen hieronder vallen
- Belgisch recht art. XI.165 WER
o “§ 1. Alleen de auteur van een werk van letterkunde of kunst heeft het recht om (…)”
§ Categorisering:
• Werken van letterkunde
• Werken van beeldende kunst
• Geluidswerken
• Audiovisuele werken
• Databanken
• Computerprogramma’s
à Meerdere categorieën tegelijk mogelijk, bv. videogames
8
, § Met specifieke regels, zoals:
• Volgrecht (werken van grafische kunst)
o Bv: kunstenaar heeft recht op deeltje winst die kunsthandelaar
maakt nadat kunstenaar bekend is geworden
• Vermoeden van overdracht (audiovisuele werken, databanken,
software)
o Vermoeden dat auteursrecht is overgedragen naar een andere
partij
o Recht voorziet specifieke regels voor bv. audiovisuele werken,
databanken, software
§ Bv. mensen die hebben meegewerkt aan een film, men
gaat ervan uit dat die rechten zijn overgedragen aan de
producent van de film om het mogelijk te maken dat
die producent de film gaat uitbaten
• Openaccessregels (werken van letterkunde)
o Als uw werk gefund is door een publieke instantie bent u
verplicht de auteur toe te laten om zijn/haar werk publiek
beschikbaar te maken voor iedereen
- Geen bescherming voor officiële akten van de overheid (wetten, vonnissen, arresten), hoewel
werken van letterkunde
o Art. XI.172, §2 WER
Auteursrecht sensu stricto vs. sensu lato
Sinds ontstaan van auteursrecht: uitbreiding van bescherming
Naast auteursrecht sensu stricto op “werken van letterkunde of kunst”, ook bescherming van
- Naburige rechten (° jaren ‘60)
- Computerprogramma’s (°1991)
- Databanken (°1996)
- Technische beschermingsmaatregelen (°1996 int. + 2001 EU)
- Rechten van persuitgevers (°2019)
9
, GELDIGHEID
1. Vereiste van uitdrukking in concrete vorm
Art. 9, §2 TRIPS-Overeenkomst (1994):
- “De bescherming van het auteursrecht strekt zich niet uit tot denkbeelden, procedures,
werkwijzen of mathematische concepten als zodanig”
Concept: idee-expressiedichotomie
Strekking: geen bescherming van ideeën, specifieke uitwerking nodig
- “Ideeën” = denkbeelden, procedures, werkwijzen, wiskundige concepten als zodanig, stellingen,
stijlen, modetrends
- Uitwerking moet voldoende nauwkeurig en concreet zijn
- In de praktijk: dunne lijn tussen idee en uitvoering!
o Zeker voor stijlen en modetrends
§ Stijl op zich wordt niet beschermd, maar een concrete uitwerking van een
bepaalde modestijl in een bepaald kledingstuk wordt wel beschermd
§ Stijl in de schilderkunst op zich wordt niet beschermd, enkel de concrete
uitwerking daarvan in een bepaald schilderij wordt beschermd
Voorbeelden
La Seine à la Grande-Jatte (1888)
Georges Seurat
Pointillisme als stijl, de idee en werkwijze wordt NIET
beschermd
Maar het schilderij van Georges is wel voldoende concreet
Schilderij beschermd, maar de idee en werkwijze niet
10
