Aantekeningen Recht
3.4 WC Basisstructuur van het recht
De basisstructuur van het recht
Wat is/doet recht?
Stelsel van rechtsregels waar de overheid en burgers zich aan moeten houden.
Ordent menselijk gedrag door het stellen van regels en zorgt dat deze worden gehandhaafd door
geschilbeslechting.
Het recht geeft dus spelregels voor en sturing aan gedrag van mensen.
Bronnen van recht
De wet- en regelgeving
Verschillende regelgevers:
- Regering & SG (Staten Generaal) maken wetten
- Lagere overheden kunnen ook rechtsregels vaststellen:
o Minister:
Ministeriële regeling
o Provincie (Provinciale Staten):
Provinciale verordening
o Gemeente (Gemeenteraad):
Gemeentelijke verordening
Wat te doen bij strijd?
- Hogere wet gaat voor lagere
- Latere wet gaat voor eerdere
- Bijzondere wet gaat voor algemene
De jurisprudentie
Uitspraken van rechters, afkomstig van rechter: rechtersrecht
Algemene regels worden toegepast op individuele situaties
De gewoonte
Vereisten:
- Ongeschreven
- Vaste gedragslijn
- Wordt als rechtvaardig beschouwd
,Verdragen
- Een internationale overeenkomst tussen staten
- Voorbeelden:
o EVRM, Europees Verdrag voor de rechten van de Mens
o IVRK, Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind
Hoe kun je rechtsregels indelen?
1. (Semi)dwingend recht <-> Aanvullend recht
Dwingend recht: Regels waarvan niet mag worden afgeweken.
Aanvullend recht: Regels die gelden als specifieke afspraken ontbreken.
Semi-dwingend recht: Half-dwingend recht, waarbij partijen zelf zaken nader mogen bepalen.
2. Objectief recht <-> Subjectief recht
Objectieve recht: Bevat alle geldende regels op papier (geschreven en ongeschreven).
Subjectief recht: Afgeleid uit het objectieve recht.
3. Formeel recht <-> Materieel recht
Formeel recht: Procedureregels, hoe verkrijg ik mijn recht?
Materieel recht: Inhoudelijke rechten en plichten.
4. Publiekrecht <-> Privaatrecht
Publiekrecht: Regels voor de relatie tussen de overheid en de burger.
Privaatrecht: Regels voor relaties tussen (rechts)personen onderling.
Ordening naar rechtsgebied
Recht
- Privaatrecht
o Burgerlijke recht (burger v.s. burger)
- Publiekrecht
o Staatsrecht
o Bestuursrecht (burger tegen overheid)
o Strafrecht (overheid tegen burger)
, 3.5 WC Staatsrecht, grondrecht en bestuursrecht
Staatsrecht
- Regelt hoe wet- en regelgeving tot stand komt
- Beschrijft het verschillende organen van de overheid en hun bevoegdheden
Eerste kamer + Tweede kamer = Volksvertegenwoordiging = Staten Generaal = Parlement
Koning + Ministers = Regering
Ministers + Staatsecretarissen = Kabinet
De Nederlandse overheid
Wetten bevatten rechtsregels die zijn vastgesteld door de overheid.
Hoogste wetgever: State Generaal + Regering (na instemming wetsvoorstel).
Regeling afkomst van regering = koninklijk besluit.
Lagere overheidsorganen die rechtsregels kunnen vaststellen:
- Minister (ministeriële regeling)
- Provinciale Staten of gemeenteraad (verordening)
Vindplaatsen van rechtsregels
- Verdragen
- Gemeenschapsverordeningen en richtlijnen
- Grondwet
o Klassieke grondrechten:
Art. 1: verbod op discriminatie
Art. 4: actief en passief kiesrecht
Art. 6: vrijheid van godsdienst
Art. 10: recht op privacy
o Sociale grondrechten:
Rechtsbijstand
Werkgelegenheid
Onderwijs
- Overige wetten
- Algemene maatregel van bestuur (AMvB)
- Ministeriële regelingen en richtlijnen
- Provinciale verordeningen
- Gemeentelijke verordeningen
De parlementaire democratie
Verkiezingen
3.4 WC Basisstructuur van het recht
De basisstructuur van het recht
Wat is/doet recht?
Stelsel van rechtsregels waar de overheid en burgers zich aan moeten houden.
Ordent menselijk gedrag door het stellen van regels en zorgt dat deze worden gehandhaafd door
geschilbeslechting.
Het recht geeft dus spelregels voor en sturing aan gedrag van mensen.
Bronnen van recht
De wet- en regelgeving
Verschillende regelgevers:
- Regering & SG (Staten Generaal) maken wetten
- Lagere overheden kunnen ook rechtsregels vaststellen:
o Minister:
Ministeriële regeling
o Provincie (Provinciale Staten):
Provinciale verordening
o Gemeente (Gemeenteraad):
Gemeentelijke verordening
Wat te doen bij strijd?
- Hogere wet gaat voor lagere
- Latere wet gaat voor eerdere
- Bijzondere wet gaat voor algemene
De jurisprudentie
Uitspraken van rechters, afkomstig van rechter: rechtersrecht
Algemene regels worden toegepast op individuele situaties
De gewoonte
Vereisten:
- Ongeschreven
- Vaste gedragslijn
- Wordt als rechtvaardig beschouwd
,Verdragen
- Een internationale overeenkomst tussen staten
- Voorbeelden:
o EVRM, Europees Verdrag voor de rechten van de Mens
o IVRK, Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind
Hoe kun je rechtsregels indelen?
1. (Semi)dwingend recht <-> Aanvullend recht
Dwingend recht: Regels waarvan niet mag worden afgeweken.
Aanvullend recht: Regels die gelden als specifieke afspraken ontbreken.
Semi-dwingend recht: Half-dwingend recht, waarbij partijen zelf zaken nader mogen bepalen.
2. Objectief recht <-> Subjectief recht
Objectieve recht: Bevat alle geldende regels op papier (geschreven en ongeschreven).
Subjectief recht: Afgeleid uit het objectieve recht.
3. Formeel recht <-> Materieel recht
Formeel recht: Procedureregels, hoe verkrijg ik mijn recht?
Materieel recht: Inhoudelijke rechten en plichten.
4. Publiekrecht <-> Privaatrecht
Publiekrecht: Regels voor de relatie tussen de overheid en de burger.
Privaatrecht: Regels voor relaties tussen (rechts)personen onderling.
Ordening naar rechtsgebied
Recht
- Privaatrecht
o Burgerlijke recht (burger v.s. burger)
- Publiekrecht
o Staatsrecht
o Bestuursrecht (burger tegen overheid)
o Strafrecht (overheid tegen burger)
, 3.5 WC Staatsrecht, grondrecht en bestuursrecht
Staatsrecht
- Regelt hoe wet- en regelgeving tot stand komt
- Beschrijft het verschillende organen van de overheid en hun bevoegdheden
Eerste kamer + Tweede kamer = Volksvertegenwoordiging = Staten Generaal = Parlement
Koning + Ministers = Regering
Ministers + Staatsecretarissen = Kabinet
De Nederlandse overheid
Wetten bevatten rechtsregels die zijn vastgesteld door de overheid.
Hoogste wetgever: State Generaal + Regering (na instemming wetsvoorstel).
Regeling afkomst van regering = koninklijk besluit.
Lagere overheidsorganen die rechtsregels kunnen vaststellen:
- Minister (ministeriële regeling)
- Provinciale Staten of gemeenteraad (verordening)
Vindplaatsen van rechtsregels
- Verdragen
- Gemeenschapsverordeningen en richtlijnen
- Grondwet
o Klassieke grondrechten:
Art. 1: verbod op discriminatie
Art. 4: actief en passief kiesrecht
Art. 6: vrijheid van godsdienst
Art. 10: recht op privacy
o Sociale grondrechten:
Rechtsbijstand
Werkgelegenheid
Onderwijs
- Overige wetten
- Algemene maatregel van bestuur (AMvB)
- Ministeriële regelingen en richtlijnen
- Provinciale verordeningen
- Gemeentelijke verordeningen
De parlementaire democratie
Verkiezingen
