NOTARIEEL EXECUTIERECHT
Prof. dr. R. JANSEN
1
,Begrip
Uitvoering van verbintenissen (in natura)
Bij weigering: afdwinging
Executierecht: geheel van de regels die de afdwinging van verbintenissen stroomlijnt
- Beslagrecht
- Collectieve procedures (faillissement, collectieve schuldenregeling,
gerechtelijke reorganisatie)
- Zekerhedenrecht (rangregeling)
Studiemateriaal
• Digitaal hoorcollege
• Cursustekst: HB Notarieel executierecht (2024) Larcier-Intersentia
• Rechtspraak op canvas
• Modellen op canvas
Examen
Schriftelijk – 20 meerkeuzevragen
Geen giscorrectie, wel ‘hogere cesuur’
Open boek (m.i.v. eigen nota’s en de slides)
2
,HOOFDSTUK 1: INLEIDING TOT HET EXECUTIERECHT
1. BASISBEGINSELEN
I. SE heeft in principe recht op uitvoering in natura.
Quid als wanprestatie? Dan komt men terecht in het executierecht.
à Veroordeling door de rechter (verbod op eigenrichting: fundamenteel beginsel in ons
recht à imperiumbevoegdheid van de overheid)
à Dwangsom door de rechter (prerogatief van de rechter, kan niet gebeuren door
notariële akte, maar wat als SA insolvent?)
à Uitvoering op kosten van de SA (maar als SA volledig insolvent is, is dit ook maar
doekje voor het bloeden dus weinig effect)
à «nemo potest praecise cogi ad factum» (art. 5.234 BW) = schuldenaar kan niet manu
militari gedwongen worden om bepaalde rechtshandeling te stellen
à Reële executie enkel mogelijk wanneer geen fysieke handeling wordt gevergd:
- bv. Verbintenis tot geven: stel er is een koopovereenkomst getekend tussen
verkoper A en koper B. A weigert plots volledige medewerking bij overdragen OG
aan B waarbij A weigert de akte te ondertekenen. Het ondertekenen van de akte
zelf kan niet gedwongen worden. Wat wél kan is dat de rechter een vonnis maakt
dat geldt als titel in de mate dat de verkoper in gebreke blijft. Het vonnis van de
rechter stelt zo de eigendomsoverdracht vast. Dat is een zuiver juridische
handeling, geen feitelijke handeling. Verbintenis tot geven kan dus worden
uitgevoerd in reële executie. Vergelijk dit met een verbintenis in hoofde van de SA
om een hypotheekakte te ondertekenen (de zogenaamde hypothecaire belofte).
Dat kan rechter niet uitvoeren want is plechtige overeenkomst dus er moet
effectief getekend worden om uitvoering te geven aan die verbintenis.
- Bv. Uithuiszetting door gerechtsdeurwaarder: enige verbintenis tot doen die reëel
uitvoerbaar is
II. Wat als reële executie niet mogelijk is?
Uitvoering “bij equivalent” (vervangende som) à Hoe dwingen tot betalen? Procedure
van het (uitvoerend) beslag (vgl. parate executie):
- Onteigening van de vermogensbestanddelen SA waarbij het gedwongen tegelde
gemaakt wordt
- Ten voordele van de SE
- Op grond van het overheidsgezag (bijzondere ambtenaren, nl. gerechtsdeurwaarder
voor RG en notaris voor OG)
- Onder rechterlijke controle (“beslagrechter”): art. 1395 Ger.W.
III. Nb. “Het” beslag bestaat niet.
- Bewarend vs. uitvoerend beslag (functioneel verschil)
- Daarnaast: aparte procedures afhankelijk van het voorwerp à roerende goederen,
onroerende goederen, schuldvorderingen (‘derdenbeslag’), zeeschepen, beslag
inzake namaak
3
, IV. Soorten uitvoerende executies
1) (enkelvoudig) Beslag (gemeenrechtelijk)
à Op initiatief van één SE (maar met collectief einde: op het einde van de rit bij verdeling
gelden zal wel een kleine samenloop worden georganiseerd)
à Op specifiek goed
2) Collectieve Procedures
à Faillissement
à Collectieve schuldenregeling
à Gerechtelijke reorganisatie
Collectiviteit van SE’s: samenloop
Leiden tot “schorsing” van het enkelvoudig beslag (“opslorping”): daardoor kan een
individuele SE zijn positie niet meer verbeteren à hij kan geen zekerheidsrechten meer
vestigen en niet meer individueel uitwinnen (voor chirografaire SE en SE met algemeen
voorrecht). Hypotheekhouders, pandhouders, SE bijzonder voorrecht en boedelSE (=
separatisten): mogen in beginsel wel individueel uitwinnen.
2. INLEIDENDE BESCHOUWINGEN BEWAREND EN UITVOEREND BESLAG
A. Bewarend beslag
Doel: “Bevriezen” = vermogen van SA aan banden leggen à daardoor is een daad van
beschikking gesteld door de SA niet tegenwerpelijk aan de SE.
Dit druist in principe in tegen het principe van het fluctuerend karakter van het vermogen
(art. 7 en 8 Hyp W) van de SA. M.a.w zolang geen beslag is gelegd kan de SA vrij over zijn
vermogen beschikken.
Verwantschap met kortgedingprocedure (omwille van spoedeisendheid)
à De schuldvordering moet ‘prima facie’ gegrond zijn (geen UT nodig)
à Rechterlijke tussenkomst (“beslagrechter”): art. 1413 Ger.W. (uitzonderlijk niet
vereist wanneer je al zeer krachtige titel van uitvoering hebt: bv. notariële akte,
veroordelend vonnis, uitvoerbare titel want als je het meerdere mag (uitvoeren) mag
je ook het mindere (bewaren)).
à Spoedeisend karakter (toetsing door de rechter): Als de SE bv een schuldvordering
van 1000 euro heeft op Marc Coucke, dan is er weinig gevaar van spoedeisendheid.
Als SE vordering heeft van 800k en SA zijn vermogen is maar 800k en daar dreigt ergens
iets te gebeuren, is er wel sprake van spoedeisendheid. Dus eerste element van
spoedeisendheid: als er iets verdwijnt uit het vermogen, kan mijn vordering dan nog
betaald worden? Tweede element: positie als schuldeiser? Als je hypothecair
beschermd bent door goed dat voldoende waardevol is, dan is er geen
spoedeisendheid. Als je daarentegen chirografaire SE bent en veel van het vermogen
van mijn SA is al bezwaard met zakelijke zekerheden, is je positie al minder zeker.
Voorwaarden aan de schuldvordering (art. 1415 Ger.W.)
ð Zeker: ze moet bestaan (geen toekomstige, geen voorwaardelijke, …)
ð Vaststaand (vatbaar voor voorlopige raming): we moeten ze kunnen uitdrukken in
een geldsom
4
Prof. dr. R. JANSEN
1
,Begrip
Uitvoering van verbintenissen (in natura)
Bij weigering: afdwinging
Executierecht: geheel van de regels die de afdwinging van verbintenissen stroomlijnt
- Beslagrecht
- Collectieve procedures (faillissement, collectieve schuldenregeling,
gerechtelijke reorganisatie)
- Zekerhedenrecht (rangregeling)
Studiemateriaal
• Digitaal hoorcollege
• Cursustekst: HB Notarieel executierecht (2024) Larcier-Intersentia
• Rechtspraak op canvas
• Modellen op canvas
Examen
Schriftelijk – 20 meerkeuzevragen
Geen giscorrectie, wel ‘hogere cesuur’
Open boek (m.i.v. eigen nota’s en de slides)
2
,HOOFDSTUK 1: INLEIDING TOT HET EXECUTIERECHT
1. BASISBEGINSELEN
I. SE heeft in principe recht op uitvoering in natura.
Quid als wanprestatie? Dan komt men terecht in het executierecht.
à Veroordeling door de rechter (verbod op eigenrichting: fundamenteel beginsel in ons
recht à imperiumbevoegdheid van de overheid)
à Dwangsom door de rechter (prerogatief van de rechter, kan niet gebeuren door
notariële akte, maar wat als SA insolvent?)
à Uitvoering op kosten van de SA (maar als SA volledig insolvent is, is dit ook maar
doekje voor het bloeden dus weinig effect)
à «nemo potest praecise cogi ad factum» (art. 5.234 BW) = schuldenaar kan niet manu
militari gedwongen worden om bepaalde rechtshandeling te stellen
à Reële executie enkel mogelijk wanneer geen fysieke handeling wordt gevergd:
- bv. Verbintenis tot geven: stel er is een koopovereenkomst getekend tussen
verkoper A en koper B. A weigert plots volledige medewerking bij overdragen OG
aan B waarbij A weigert de akte te ondertekenen. Het ondertekenen van de akte
zelf kan niet gedwongen worden. Wat wél kan is dat de rechter een vonnis maakt
dat geldt als titel in de mate dat de verkoper in gebreke blijft. Het vonnis van de
rechter stelt zo de eigendomsoverdracht vast. Dat is een zuiver juridische
handeling, geen feitelijke handeling. Verbintenis tot geven kan dus worden
uitgevoerd in reële executie. Vergelijk dit met een verbintenis in hoofde van de SA
om een hypotheekakte te ondertekenen (de zogenaamde hypothecaire belofte).
Dat kan rechter niet uitvoeren want is plechtige overeenkomst dus er moet
effectief getekend worden om uitvoering te geven aan die verbintenis.
- Bv. Uithuiszetting door gerechtsdeurwaarder: enige verbintenis tot doen die reëel
uitvoerbaar is
II. Wat als reële executie niet mogelijk is?
Uitvoering “bij equivalent” (vervangende som) à Hoe dwingen tot betalen? Procedure
van het (uitvoerend) beslag (vgl. parate executie):
- Onteigening van de vermogensbestanddelen SA waarbij het gedwongen tegelde
gemaakt wordt
- Ten voordele van de SE
- Op grond van het overheidsgezag (bijzondere ambtenaren, nl. gerechtsdeurwaarder
voor RG en notaris voor OG)
- Onder rechterlijke controle (“beslagrechter”): art. 1395 Ger.W.
III. Nb. “Het” beslag bestaat niet.
- Bewarend vs. uitvoerend beslag (functioneel verschil)
- Daarnaast: aparte procedures afhankelijk van het voorwerp à roerende goederen,
onroerende goederen, schuldvorderingen (‘derdenbeslag’), zeeschepen, beslag
inzake namaak
3
, IV. Soorten uitvoerende executies
1) (enkelvoudig) Beslag (gemeenrechtelijk)
à Op initiatief van één SE (maar met collectief einde: op het einde van de rit bij verdeling
gelden zal wel een kleine samenloop worden georganiseerd)
à Op specifiek goed
2) Collectieve Procedures
à Faillissement
à Collectieve schuldenregeling
à Gerechtelijke reorganisatie
Collectiviteit van SE’s: samenloop
Leiden tot “schorsing” van het enkelvoudig beslag (“opslorping”): daardoor kan een
individuele SE zijn positie niet meer verbeteren à hij kan geen zekerheidsrechten meer
vestigen en niet meer individueel uitwinnen (voor chirografaire SE en SE met algemeen
voorrecht). Hypotheekhouders, pandhouders, SE bijzonder voorrecht en boedelSE (=
separatisten): mogen in beginsel wel individueel uitwinnen.
2. INLEIDENDE BESCHOUWINGEN BEWAREND EN UITVOEREND BESLAG
A. Bewarend beslag
Doel: “Bevriezen” = vermogen van SA aan banden leggen à daardoor is een daad van
beschikking gesteld door de SA niet tegenwerpelijk aan de SE.
Dit druist in principe in tegen het principe van het fluctuerend karakter van het vermogen
(art. 7 en 8 Hyp W) van de SA. M.a.w zolang geen beslag is gelegd kan de SA vrij over zijn
vermogen beschikken.
Verwantschap met kortgedingprocedure (omwille van spoedeisendheid)
à De schuldvordering moet ‘prima facie’ gegrond zijn (geen UT nodig)
à Rechterlijke tussenkomst (“beslagrechter”): art. 1413 Ger.W. (uitzonderlijk niet
vereist wanneer je al zeer krachtige titel van uitvoering hebt: bv. notariële akte,
veroordelend vonnis, uitvoerbare titel want als je het meerdere mag (uitvoeren) mag
je ook het mindere (bewaren)).
à Spoedeisend karakter (toetsing door de rechter): Als de SE bv een schuldvordering
van 1000 euro heeft op Marc Coucke, dan is er weinig gevaar van spoedeisendheid.
Als SE vordering heeft van 800k en SA zijn vermogen is maar 800k en daar dreigt ergens
iets te gebeuren, is er wel sprake van spoedeisendheid. Dus eerste element van
spoedeisendheid: als er iets verdwijnt uit het vermogen, kan mijn vordering dan nog
betaald worden? Tweede element: positie als schuldeiser? Als je hypothecair
beschermd bent door goed dat voldoende waardevol is, dan is er geen
spoedeisendheid. Als je daarentegen chirografaire SE bent en veel van het vermogen
van mijn SA is al bezwaard met zakelijke zekerheden, is je positie al minder zeker.
Voorwaarden aan de schuldvordering (art. 1415 Ger.W.)
ð Zeker: ze moet bestaan (geen toekomstige, geen voorwaardelijke, …)
ð Vaststaand (vatbaar voor voorlopige raming): we moeten ze kunnen uitdrukken in
een geldsom
4
