Biologie van de mens II
Hoofdstuk 1: De huid
1 Inleiding
Wat is de huid of cutis?
Het grootste orgaan (1,5 – 2 m² , 1/6 van het totale lichaamsgewicht)
1 cm²: 100 zweetklieren, 10 haren, 15 talgklieren, 1 meter capillairen , 3,5 m zenuwen en 100’en
zintuigorgaantjes
Hoeveel zweet wordt er per 24 uur geproduceerd?
100 tot 6000 ml, is afhankelijk van de temperatuur, mate van inspanning en luchtvochtigheid.
è Aan de huid kan je zien of er iets mis is, is het meeste zichtbaar en trekt de meeste aandacht (je
kan aan de huid veel afleiden).
2 Opbouw van de huid
Huid:
• Epidermis – opperhuid
• Dermis – lederhuid
• Hypodermis – onderhuid
Accessoire structuren:
• Verhoorning: nagels en haren
• Exocriene klieren: talg- en zweetklieren
2.1 Epidermis
= de bovenste laag in contact met de omgeving
• Welk soort dekepitheel?
Meerlagig verhoornend plaveiselepitheel
• Varieert in dikte, is bedekt met een laag keratine
• GEEN bloedvaten (er is diffusie van nutriënten)
Wat is keratine?
Taai en onoplosbaar eiwit dat cytoplasma van epidermale cellen vervangt om huid dikker en
waterafstotend te maken. –> komt ook voor in nagels en haren
Wat zijn de vijf cellagen van de epidermis en hun functie?
1. Stratum basale
= diepste laag, 1 cellaag mitotische stamcellen waarnaast soms melanocyten
Verschillende celtypes op basaalmembraan:
• Keratinocyten precursorcellen (stamcellen) –> produceren later keratine
• Melanocyten –> vormen melanine dat getransporteerd wordt naar stratum spinosum
• Merkelcellen –> sensoren, voelen van aanraking, is altijd in de buurt van sensorische zenuw of
verbonden.
1
,Wat doen melanocyten?
Het zijn heldere cellen waarvan het cytoplasma niet aangekleurd is, het pigment dat ze aanmaken,
melanine, wordt overgedragen aan de keratinocyten die uiteindelijk het meeste melanine bevatten.
2. Stratum spinosum
= 8-10 cellagen keratinocyten die aan elkaar bevestigd zijn met desmosomen, cellen bevatten
bundels intermediaire filamenten bestaande uit pre-keratine.
• Stekelcellaag: 8-10 lagen keratinocyten die nog kunnen delen en cellen van Langerhans.
• ‘stekelig’ (zeshoekig tot kubisch) uiterlijk keratinocyten dankzij celbruggen die cellen onderling
verbinden.
• Aanmaak nieuwe cellen bij huidbeschadiging.
Wat zijn de cellen van Langerhans?
• Dendritische of vertakte cellen in de huid: immuuncellen die lichaamsvreemd materiaal opnemen
en vervolgens naar de lymfeknopen reizen om ‘vreemde’ antigenen aan te bieden aan T
lymfocyten.
• Komt weinig voor bij normale huid, wel bij huidaandoeningen
3. Stratum granulosum
= 3-5 lagen afgeplatte cellen waarvan organellen afsterven, cytoplasma gevuld met keratohyaline
korrels.
• Korrelige of granulaire laag
• 2-5 cellagen, delen niet meer –> hier begint de verhoorning.
• Bevatten granules met keratohyliene korrels voor latere vorming van keratine
• Bovenste laag bevat veel keratohyaliene korrels en weinig cytosol en organellen
è Keratine wordt constant aangevuld door korrelige/granulaire laag terwijl die zelf cellen ontvangt
van de stekelcellaag, deze laag ontstaat dan weer uit stamcellen van de basale laag
4. Stratum lucium
• Enkel in de dikke huid een “doorzichtige laag”
• 2-3 cellagen van afgeplatte kernloze cellen waar keratinisatie-proces wordt verdergezet
• Beschermt huid tegen invloeden van waterige oplossingen
5. Stratum corneum of hoornlaag
= Meest oppervlakkige laag, 20-30 lagen dode cellen met keratine en glycolipiden in extracellulaire
ruimte
• Buitenste laag, afgevlakte en dode epitheelcellen –> geen celkern
• Hier is verhoorningproces volledig afgesloten
• Dode keratinocyten verliezen celkern en keratohyaliene korrels –> worden in dit stadium
corneocyten genoemd (keratine + filaggrine –> watervasthoudende laag)
• Wat gebeurt er als de hoornlaag beschadigd is door verwonding of eczeem?
Schadelijke stoffen en ziektekiemen kunnen zo de huid binnendringen
• Functioneert als waterafstotende laag
2
,Wat is het verschil tussen een dikke en een dunne huid?
Dikke huid:
• Heeft alle 5 lagen
• Gevonden op plaatsen waar de huid wordt blootgesteld aan druk of wrijving
• Handpalmen, vingertoppen, voetzolen
• 0,5 mm dik
Dunne huid:
• Op de rest van het lichaam
• 4 lagen
• 0,08 mm dik
• Flexibeler dan dikke huid
2.2 Dermis
= middelste laag bindweefsellaag
Wat is de functie?
• Ondersteuning
• Aanvoer van voedingsstoffen naar de epidermis
Uit wat bestaat het en wat bevat het?
• Bloedvaten, zenuwen en lymfevaten
• Collageen en elastische vezels
Hoe is het opgebouwd?
• Pars papillaris
• Pars reticularis
Pars papillaris:
• Oppervlakkige papillaire laag (20%)
• Heeft golvend verloop: dermale papillen
Er is dan meer oppervlakte voor diffusie en zorgt voor een goede aanhechting tussen dermis –
epidermis.
• Is door uitstulpende ketels van bindweefsel (papillen) vast gebonden met de epidermis.
• Veroorzaakt richels op handpalmen en voetzolen (grip)
è Richels komen altijd terug en zijn steeds hetzelfde
• Functie? Ondersteuning en voeding epidermis
• Bevat: capillairen, zenuwen en lichaampjes van Meissner
• Bestaat uit: vooral elastische vezels
Hoe ziet het bindweefsel er uit?
Losmazig met:
• Bloedvaten die de vaatloze epidermis van voedingsstoffen voorzien
• Lymfevaten
• Zenuwuiteinden en lichaam van Meissner
3
, Wat is een lichaampje van Meissner?
Een mechanoreceptor.
• Gevoelig voor lichte tast, trek, warmte, jeuk
• Eivormige structuur thv papilen, komt veel voor in de huid van vingertoppen,
tepels, voorhuid, schaaplippen en lippen
Welke cellen zijn er te vinden?
Fibrocyten (fibroblasten in rust)
Met wat is de ruimte tussen de cellen gevuld?
Met een gelachtige substantie (extracellulaire matrix), die mobiele bloed- en
weefselcellen kan bevatten.
Pars reticularis
= netlaag van losmazig bindweefsel
• 80% van de dermis
Uit wat bestaat het?
Bundels collageenvezel die met elkaar vervlochten zijn en waartussen elastische vezelnetten liggen.
Wat bevat het?
Veel bloedvaten, maar ook klieren en haarfollikels
Functie?
Kan vocht opnemen en weer afgeven
Wat bij ontsteking of allergie?
Verwijding van de bloedvaatjes –> verhoogde doorbloeding, opzwelling en warmteproductie
Wat zijn de splijtlijnen van Langer?
Collageenvezels in de pars reticularis die volgens een bepaald patroon verlopen.
è Bij incisies dient zo veel mogelijk rekening worden gehouden met verloop van deze spijtlijnen:
o Incisies parallel aan deze huidsplijtlijnen veroorzaken geen gapende wonden (onzichtbaar
litteken)
o Incisies die dwars op de spijtlijnen worden aangebracht kunnen aanzienlijke littekens
veroorzaken.
2.3 Hypodermis of subcutis
= diepste laag, geen afgelijnde grens met dermis
Wat is de functie?
Verbindt de huid met het onderliggend spierweefsel
Bevat?
Veel vetcellen die ingekapsels zijn in losmazig bindweefsel: panniculus adiposus
• Grotendeels subcutaan vetweefsel: liposuctie is univacuolair vet –> 80% van totale hoeveelheid
lichaamsvet
• Functies?
o Inperking warmteverlies
o Energie-reserve
o Schokbreker
4
Hoofdstuk 1: De huid
1 Inleiding
Wat is de huid of cutis?
Het grootste orgaan (1,5 – 2 m² , 1/6 van het totale lichaamsgewicht)
1 cm²: 100 zweetklieren, 10 haren, 15 talgklieren, 1 meter capillairen , 3,5 m zenuwen en 100’en
zintuigorgaantjes
Hoeveel zweet wordt er per 24 uur geproduceerd?
100 tot 6000 ml, is afhankelijk van de temperatuur, mate van inspanning en luchtvochtigheid.
è Aan de huid kan je zien of er iets mis is, is het meeste zichtbaar en trekt de meeste aandacht (je
kan aan de huid veel afleiden).
2 Opbouw van de huid
Huid:
• Epidermis – opperhuid
• Dermis – lederhuid
• Hypodermis – onderhuid
Accessoire structuren:
• Verhoorning: nagels en haren
• Exocriene klieren: talg- en zweetklieren
2.1 Epidermis
= de bovenste laag in contact met de omgeving
• Welk soort dekepitheel?
Meerlagig verhoornend plaveiselepitheel
• Varieert in dikte, is bedekt met een laag keratine
• GEEN bloedvaten (er is diffusie van nutriënten)
Wat is keratine?
Taai en onoplosbaar eiwit dat cytoplasma van epidermale cellen vervangt om huid dikker en
waterafstotend te maken. –> komt ook voor in nagels en haren
Wat zijn de vijf cellagen van de epidermis en hun functie?
1. Stratum basale
= diepste laag, 1 cellaag mitotische stamcellen waarnaast soms melanocyten
Verschillende celtypes op basaalmembraan:
• Keratinocyten precursorcellen (stamcellen) –> produceren later keratine
• Melanocyten –> vormen melanine dat getransporteerd wordt naar stratum spinosum
• Merkelcellen –> sensoren, voelen van aanraking, is altijd in de buurt van sensorische zenuw of
verbonden.
1
,Wat doen melanocyten?
Het zijn heldere cellen waarvan het cytoplasma niet aangekleurd is, het pigment dat ze aanmaken,
melanine, wordt overgedragen aan de keratinocyten die uiteindelijk het meeste melanine bevatten.
2. Stratum spinosum
= 8-10 cellagen keratinocyten die aan elkaar bevestigd zijn met desmosomen, cellen bevatten
bundels intermediaire filamenten bestaande uit pre-keratine.
• Stekelcellaag: 8-10 lagen keratinocyten die nog kunnen delen en cellen van Langerhans.
• ‘stekelig’ (zeshoekig tot kubisch) uiterlijk keratinocyten dankzij celbruggen die cellen onderling
verbinden.
• Aanmaak nieuwe cellen bij huidbeschadiging.
Wat zijn de cellen van Langerhans?
• Dendritische of vertakte cellen in de huid: immuuncellen die lichaamsvreemd materiaal opnemen
en vervolgens naar de lymfeknopen reizen om ‘vreemde’ antigenen aan te bieden aan T
lymfocyten.
• Komt weinig voor bij normale huid, wel bij huidaandoeningen
3. Stratum granulosum
= 3-5 lagen afgeplatte cellen waarvan organellen afsterven, cytoplasma gevuld met keratohyaline
korrels.
• Korrelige of granulaire laag
• 2-5 cellagen, delen niet meer –> hier begint de verhoorning.
• Bevatten granules met keratohyliene korrels voor latere vorming van keratine
• Bovenste laag bevat veel keratohyaliene korrels en weinig cytosol en organellen
è Keratine wordt constant aangevuld door korrelige/granulaire laag terwijl die zelf cellen ontvangt
van de stekelcellaag, deze laag ontstaat dan weer uit stamcellen van de basale laag
4. Stratum lucium
• Enkel in de dikke huid een “doorzichtige laag”
• 2-3 cellagen van afgeplatte kernloze cellen waar keratinisatie-proces wordt verdergezet
• Beschermt huid tegen invloeden van waterige oplossingen
5. Stratum corneum of hoornlaag
= Meest oppervlakkige laag, 20-30 lagen dode cellen met keratine en glycolipiden in extracellulaire
ruimte
• Buitenste laag, afgevlakte en dode epitheelcellen –> geen celkern
• Hier is verhoorningproces volledig afgesloten
• Dode keratinocyten verliezen celkern en keratohyaliene korrels –> worden in dit stadium
corneocyten genoemd (keratine + filaggrine –> watervasthoudende laag)
• Wat gebeurt er als de hoornlaag beschadigd is door verwonding of eczeem?
Schadelijke stoffen en ziektekiemen kunnen zo de huid binnendringen
• Functioneert als waterafstotende laag
2
,Wat is het verschil tussen een dikke en een dunne huid?
Dikke huid:
• Heeft alle 5 lagen
• Gevonden op plaatsen waar de huid wordt blootgesteld aan druk of wrijving
• Handpalmen, vingertoppen, voetzolen
• 0,5 mm dik
Dunne huid:
• Op de rest van het lichaam
• 4 lagen
• 0,08 mm dik
• Flexibeler dan dikke huid
2.2 Dermis
= middelste laag bindweefsellaag
Wat is de functie?
• Ondersteuning
• Aanvoer van voedingsstoffen naar de epidermis
Uit wat bestaat het en wat bevat het?
• Bloedvaten, zenuwen en lymfevaten
• Collageen en elastische vezels
Hoe is het opgebouwd?
• Pars papillaris
• Pars reticularis
Pars papillaris:
• Oppervlakkige papillaire laag (20%)
• Heeft golvend verloop: dermale papillen
Er is dan meer oppervlakte voor diffusie en zorgt voor een goede aanhechting tussen dermis –
epidermis.
• Is door uitstulpende ketels van bindweefsel (papillen) vast gebonden met de epidermis.
• Veroorzaakt richels op handpalmen en voetzolen (grip)
è Richels komen altijd terug en zijn steeds hetzelfde
• Functie? Ondersteuning en voeding epidermis
• Bevat: capillairen, zenuwen en lichaampjes van Meissner
• Bestaat uit: vooral elastische vezels
Hoe ziet het bindweefsel er uit?
Losmazig met:
• Bloedvaten die de vaatloze epidermis van voedingsstoffen voorzien
• Lymfevaten
• Zenuwuiteinden en lichaam van Meissner
3
, Wat is een lichaampje van Meissner?
Een mechanoreceptor.
• Gevoelig voor lichte tast, trek, warmte, jeuk
• Eivormige structuur thv papilen, komt veel voor in de huid van vingertoppen,
tepels, voorhuid, schaaplippen en lippen
Welke cellen zijn er te vinden?
Fibrocyten (fibroblasten in rust)
Met wat is de ruimte tussen de cellen gevuld?
Met een gelachtige substantie (extracellulaire matrix), die mobiele bloed- en
weefselcellen kan bevatten.
Pars reticularis
= netlaag van losmazig bindweefsel
• 80% van de dermis
Uit wat bestaat het?
Bundels collageenvezel die met elkaar vervlochten zijn en waartussen elastische vezelnetten liggen.
Wat bevat het?
Veel bloedvaten, maar ook klieren en haarfollikels
Functie?
Kan vocht opnemen en weer afgeven
Wat bij ontsteking of allergie?
Verwijding van de bloedvaatjes –> verhoogde doorbloeding, opzwelling en warmteproductie
Wat zijn de splijtlijnen van Langer?
Collageenvezels in de pars reticularis die volgens een bepaald patroon verlopen.
è Bij incisies dient zo veel mogelijk rekening worden gehouden met verloop van deze spijtlijnen:
o Incisies parallel aan deze huidsplijtlijnen veroorzaken geen gapende wonden (onzichtbaar
litteken)
o Incisies die dwars op de spijtlijnen worden aangebracht kunnen aanzienlijke littekens
veroorzaken.
2.3 Hypodermis of subcutis
= diepste laag, geen afgelijnde grens met dermis
Wat is de functie?
Verbindt de huid met het onderliggend spierweefsel
Bevat?
Veel vetcellen die ingekapsels zijn in losmazig bindweefsel: panniculus adiposus
• Grotendeels subcutaan vetweefsel: liposuctie is univacuolair vet –> 80% van totale hoeveelheid
lichaamsvet
• Functies?
o Inperking warmteverlies
o Energie-reserve
o Schokbreker
4
