Samenvatting Contextuele hulpverlening
Contextuele gedachtegoed is ontwikkeld door de Amerikaans-Hongaarse psychiater en
gezinstherapeut Ivan Boszormenyi-Nagy (1920-2007)
Hoofdstuk 1. Het begrip context
Context: Een mens is niet een opzichzelfstaand individu. Het is verweven met de mensen om hem
heen. Het begrip context verwijst naar dit netwerk van betekenisvolle relaties. Hiertoe behoren
intergenerationele familierelaties (3 of 4 generaties) en de belangrijke verworven relaties.
De gegeven relaties zijn de familie relaties, ze maken deel uit van je leven omdat je in dit gezin en
familie geboren bent. Deze relaties kunnen niet verbroken worden.
Verworven relaties zijn relaties die je in de loop van je leven opdoet. Zoals je klasgenoten of partner.
Overdracht binnen families: In het contextuele denken wordt ervan uitgegaan dat het van groot
belang oog te krijgen voor datgene wat er binnen de context van je cliënt (gezin en familie) speelt en
wordt overgedragen.
Hierbij zijn 4 aspecten te onderscheiden van de familie erf-goed:
1. Erfelijke aanleg – eigenschappen van iemand die door genetische aanleg zijn bepaald
(nature)
2. Sociale omgevingsfactoren – door opvoeding op leefomstandigheden (nurture)
3. Gewoonten en gebruiken – wat je in het gezin altijd doet.
4. Normen en waarden – wat hoort wel of niet.
Hoofdstuk 2. Relationele ethiek en de 4 dimensies
Binnen de contextuele hulpverlening neemt de balans tussen geven en ontvangen een centrale
plaats in. Er is nadrukkelijk oog voor wat een cliënt in het verleden binnen zijn context heeft kunnen
of moeten ontvangen en geven – en de doorwerking daarvan op zijn leven en relaties in het hier en
nu. In relaties is het rechtvaardig dat je mag geven en ontvangen. Volgens Nagy heeft een kind het
recht om te ontvangen en heeft dit ook echt nodig maar heeft ook het recht om te mogen geven.
4 dimensies van de relationele werkelijkheid (hebben invloed op relaties tussen mensen):
Contextueel werken wordt gekenmerkt door een analyse in de 4 dimensies van de relationele
werkelijkheid:
1e dimensie: De feiten
Objectieve gegevens die echt waar zijn en gebeurtenissen die in werkelijkheid hebben
plaatsgevonden.
Sommige feiten zijn onrecht. Er zijn 2 soorten onrecht
1. Verdelend onrecht (of toedelend onrecht): Dit is onrecht waaraan niemand direct schuld
heeft of verantwoordelijk voor is. Bijv. ziekte, overlijden, werkloosheid
2. Vergeldend onrecht: Het onrecht en het leed dat mensen elkaar bewust en onbewust
aandoen.
Verdelend onrecht kan gemakkelijk leiden tot vergeldend onrecht.
2e dimensie: psychologie (subjectief)
De wijze waarop de feiten het leven van een persoon hebben beïnvloed en de gevolgen daarvan voor
de persoonlijkheidsontwikkeling
, Samenvatting Contextuele hulpverlening
3e dimensie: interacties
De interactie- en communicatiepatronen binnen een gezinssysteem. Hoe gaat het gezin met
gebeurtenissen om? Is er openheid of juist niet? Zijn emoties bespreekbaar? Wie bepaalt de regels
en op welke manier? Etc.
4e dimensie: relationele ethiek
In deze dimensie gaat het om de manier waarop de eerste drie dimensies invloed hebben op de
balans tussen geven en ontvangen
Een hulpverlener die werkt vanuit de contextuele benadering zal eerst een beeld moeten hebben van
de eerste 3 dimensies. Pas daarna kun je met de cliënt onderzoeken welke invloed deze hebben op
de vierde.
Samenhang tussen de 4 dimensies:
In de intake- en onderzoeksfase verken je de
eerste 3 dimensies. Pas wanneer je die in
kaart hebt gebracht kun je gaan kijken
welke consequenties die gegevens hebben op
de balans tussen geven en ontvangen in het
leven van cliënt.
Hoofdstuk 3. Erkenning
Het geven van erkenning is een specifieke contextuele intervisie. Een hulpverlener die werkt vanuit
de contextuele benadering zal in het contact met de cliënt zowel aandacht hebben voor het
erkennen van onrecht als het erkennen van verdienste.
Erkennen van onrecht
Een contextuele interventie. Hierbij geef je erkenning aan het onrecht dat iemand in zijn leven heeft
meegemaakt of dat hem is aangedaan. Het gaat zowel om verdelend als vergeldend onrecht. Je kunt
directe erkenning geven. Bijv. “Wat moet dat moeilijk voor je zijn, wat een loodzware last voor een
tiener”. Je kunt dit ook vragenderwijs doen. Bijv. “Als ik het zo hoor doe je erg je best om het je vader
naar zijn zin te maken, wat vind je daar eigenlijk van?.... Niet eerlijk! Dat IS ook niet eerlijk..”
Wanneer een cliënt in de slachtofferrol zit, is erkenning geven goed. Maar anderzijds bewust zijn dat
zij in de slachtofferrol vast blijven zitten.
Erkenning van verdienste
Een contextuele interventie die zich op datgene wat een cliënt heeft gegeven of geeft aan zijn
ouders, gezin of kinderen. Vaak is dit geven door anderen en door hemzelf niet gezien of
gewaardeerd. Mensen geven vaak intuïtief, vaak is men niet bewust wat en hoeveel ze gegeven
hebben.
Binnen de hulpverlening zal erkenning van verdienste uiteindelijk een positiever effect hebben dan
erkenning van onrecht. Als hulpverlener start je vaak bij erkenning van onrecht, uiteindelijk wil je wel
toe naar de erkenning van het geven, omdat daar het meeste perspectief ligt.
Erkenning vanuit de context
De erkenning door een professional is niet het uiteindelijke doel. Waar je naar streeft is dat binnen
een familie dit proces van erkenning geven op gang gebracht wordt.
Contextuele gedachtegoed is ontwikkeld door de Amerikaans-Hongaarse psychiater en
gezinstherapeut Ivan Boszormenyi-Nagy (1920-2007)
Hoofdstuk 1. Het begrip context
Context: Een mens is niet een opzichzelfstaand individu. Het is verweven met de mensen om hem
heen. Het begrip context verwijst naar dit netwerk van betekenisvolle relaties. Hiertoe behoren
intergenerationele familierelaties (3 of 4 generaties) en de belangrijke verworven relaties.
De gegeven relaties zijn de familie relaties, ze maken deel uit van je leven omdat je in dit gezin en
familie geboren bent. Deze relaties kunnen niet verbroken worden.
Verworven relaties zijn relaties die je in de loop van je leven opdoet. Zoals je klasgenoten of partner.
Overdracht binnen families: In het contextuele denken wordt ervan uitgegaan dat het van groot
belang oog te krijgen voor datgene wat er binnen de context van je cliënt (gezin en familie) speelt en
wordt overgedragen.
Hierbij zijn 4 aspecten te onderscheiden van de familie erf-goed:
1. Erfelijke aanleg – eigenschappen van iemand die door genetische aanleg zijn bepaald
(nature)
2. Sociale omgevingsfactoren – door opvoeding op leefomstandigheden (nurture)
3. Gewoonten en gebruiken – wat je in het gezin altijd doet.
4. Normen en waarden – wat hoort wel of niet.
Hoofdstuk 2. Relationele ethiek en de 4 dimensies
Binnen de contextuele hulpverlening neemt de balans tussen geven en ontvangen een centrale
plaats in. Er is nadrukkelijk oog voor wat een cliënt in het verleden binnen zijn context heeft kunnen
of moeten ontvangen en geven – en de doorwerking daarvan op zijn leven en relaties in het hier en
nu. In relaties is het rechtvaardig dat je mag geven en ontvangen. Volgens Nagy heeft een kind het
recht om te ontvangen en heeft dit ook echt nodig maar heeft ook het recht om te mogen geven.
4 dimensies van de relationele werkelijkheid (hebben invloed op relaties tussen mensen):
Contextueel werken wordt gekenmerkt door een analyse in de 4 dimensies van de relationele
werkelijkheid:
1e dimensie: De feiten
Objectieve gegevens die echt waar zijn en gebeurtenissen die in werkelijkheid hebben
plaatsgevonden.
Sommige feiten zijn onrecht. Er zijn 2 soorten onrecht
1. Verdelend onrecht (of toedelend onrecht): Dit is onrecht waaraan niemand direct schuld
heeft of verantwoordelijk voor is. Bijv. ziekte, overlijden, werkloosheid
2. Vergeldend onrecht: Het onrecht en het leed dat mensen elkaar bewust en onbewust
aandoen.
Verdelend onrecht kan gemakkelijk leiden tot vergeldend onrecht.
2e dimensie: psychologie (subjectief)
De wijze waarop de feiten het leven van een persoon hebben beïnvloed en de gevolgen daarvan voor
de persoonlijkheidsontwikkeling
, Samenvatting Contextuele hulpverlening
3e dimensie: interacties
De interactie- en communicatiepatronen binnen een gezinssysteem. Hoe gaat het gezin met
gebeurtenissen om? Is er openheid of juist niet? Zijn emoties bespreekbaar? Wie bepaalt de regels
en op welke manier? Etc.
4e dimensie: relationele ethiek
In deze dimensie gaat het om de manier waarop de eerste drie dimensies invloed hebben op de
balans tussen geven en ontvangen
Een hulpverlener die werkt vanuit de contextuele benadering zal eerst een beeld moeten hebben van
de eerste 3 dimensies. Pas daarna kun je met de cliënt onderzoeken welke invloed deze hebben op
de vierde.
Samenhang tussen de 4 dimensies:
In de intake- en onderzoeksfase verken je de
eerste 3 dimensies. Pas wanneer je die in
kaart hebt gebracht kun je gaan kijken
welke consequenties die gegevens hebben op
de balans tussen geven en ontvangen in het
leven van cliënt.
Hoofdstuk 3. Erkenning
Het geven van erkenning is een specifieke contextuele intervisie. Een hulpverlener die werkt vanuit
de contextuele benadering zal in het contact met de cliënt zowel aandacht hebben voor het
erkennen van onrecht als het erkennen van verdienste.
Erkennen van onrecht
Een contextuele interventie. Hierbij geef je erkenning aan het onrecht dat iemand in zijn leven heeft
meegemaakt of dat hem is aangedaan. Het gaat zowel om verdelend als vergeldend onrecht. Je kunt
directe erkenning geven. Bijv. “Wat moet dat moeilijk voor je zijn, wat een loodzware last voor een
tiener”. Je kunt dit ook vragenderwijs doen. Bijv. “Als ik het zo hoor doe je erg je best om het je vader
naar zijn zin te maken, wat vind je daar eigenlijk van?.... Niet eerlijk! Dat IS ook niet eerlijk..”
Wanneer een cliënt in de slachtofferrol zit, is erkenning geven goed. Maar anderzijds bewust zijn dat
zij in de slachtofferrol vast blijven zitten.
Erkenning van verdienste
Een contextuele interventie die zich op datgene wat een cliënt heeft gegeven of geeft aan zijn
ouders, gezin of kinderen. Vaak is dit geven door anderen en door hemzelf niet gezien of
gewaardeerd. Mensen geven vaak intuïtief, vaak is men niet bewust wat en hoeveel ze gegeven
hebben.
Binnen de hulpverlening zal erkenning van verdienste uiteindelijk een positiever effect hebben dan
erkenning van onrecht. Als hulpverlener start je vaak bij erkenning van onrecht, uiteindelijk wil je wel
toe naar de erkenning van het geven, omdat daar het meeste perspectief ligt.
Erkenning vanuit de context
De erkenning door een professional is niet het uiteindelijke doel. Waar je naar streeft is dat binnen
een familie dit proces van erkenning geven op gang gebracht wordt.
