Hoofdstuk 1
Het aansprakelijkheidsrecht bepaald onder welke voorwaarden iemand voor het aan een ander
toegebrachte nadeel aansprakelijk kan worden gehouden. Het aansprakelijkheidsrecht vervult drie
functies door te bepalen welke rechten en belangen voor bescherming in aanmerking komen,
wanneer deze rechten en belangen zijn geschonden en hoe geschonden rechten en belangen moeten
worden hersteld. Het vergoeden van schade staat centraal. Dit begrip wordt ruim opgevat. Nadeel
kan enkel aan een ander worden toegerekend wanneer er sprake is van foutaansprakelijkheid dan wel
risicoaansprakelijkheid. Er wordt een afweging gemaakt tussen bescherming en handelsvrijheid. Bij
het vaststellen van onrechtmatigheid spelen beiden een belangrijke rol. Het aansprakelijkheidsrecht
kent daarnaast ook functies als preventie, vergoeding en spreiding van schade, alsmede bestraffing
en genoegdoening. Bij preventie gaat het om de vraag of het risico om aansprakelijk te zijn voor
schade die aan anderen wordt veroorzaakt, ertoe leidt dat iemand voorzichtiger wordt of meer
voorzorgsmaatregelen neemt. De strekking van het spreiden van schade is dat uiteindelijk niet een
individu de schade draagt maar een collectief van personen.
Hoofdstuk 2
Onrechtmatigheid kan worden gebaseerd op een inbreuk op een recht, een doen of nalaten in strijd
met een wettelijke plicht en een doen of nalaten in strijd met het ongeschreven recht.
Risicoaansprakelijkheid wil zeggen dat iemand aansprakelijk is ongeacht of hij een fout heeft begaan.
Foutaansprakelijkheid betekent dat iemand aansprakelijk is als hij een fout heeft begaan. In HR
kelderluik wordt onrechtmatigheid bepaald door de ernst van de schade en de waarschijnlijkheid van
de schade, de bezwaarlijkheid van de voorzorgsmaatregelen mede in het licht van de aard en het nut
van de gedraging. Bij het afwegen van de onrechtmatigheidsfactoren gaat het om de vraag of iemand
voldoende zorg heeft betracht ten opzichte van het risico. De ernst van de schade kan worden
onderverdeeld in de aard van de schade en de omvang van de schade. De waarschijnlijkheid van de
schade behelst de kans dat iemands gedrag in het algemeen tot een ongeval leidt. Samen met de
bezwaarlijkheid van de voorzorgsmaatregelen bepalen de aard en het nut van de gedraging de
omvang van de te betrachten zorg. Betreffende de bezwaarlijkheid van de voorzorgsmaatregelen is
het uitgangspunt dat het risico moet worden weggenomen. De bezwaarlijkheid ligt vooral in de
kosten, tijd en moeite die ermee gepaard kunnen gaan. De tweede onrechtmatigheidscategorie
betreft een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht. Echter, wie zich aan de wettelijke regels
houdt, kan toch onrechtmatig handelen als hij in de omstandigheden van het geval onvoldoende
rekening hield met de rechten en belangen van anderen. De derde categorie betreft de inbreuk op
een recht. In de praktijk is een rechtsbreuk slechts dan onrechtmatig als hierbij een gerechtvaardigd
belang ontbreekt en het recht zo nauwkeurig is omschreven dat dit tevens een gedragsnorm inhoud
voor de inbreukmaker. Algemeen wordt aangenomen dat het bij de rechtsinbreuk gaat om de inbreuk
op een subjectief recht. Het kenmerk van deze rechten is dat zij in beginsel jegens eenieder kunnen
worden ingeroepen en niet slechts jegens een specifieke persoon. Tot zover herhaling.
Aansprakelijkheid ontbreekt als de geschonden norm niet strekt tot bescherming tegen de schade
zoals de benadeelde die heeft geleden. Dit relativiteitsvereisten speelt een rol bij strijd met een
wettelijke plicht en strijd met het ongeschreven recht. Relativiteit heeft betrekking op drie aspecten.
De norm moet de benadeelde beschermen, het moet beschermen tegen de aard van de geleden
, schade en hij moet beschermen tegen de manier waarop de schade is ontstaan. Strekt een
geschonden wettelijke norm niet tot bescherming van de persoon van de benadeelde of van de door
hem geleden schade, dan bestaat er geen aansprakelijkheid. Relativiteit kan bij ongeschreven normen
ontbreken als dat de veroorzaker niet bedacht had hoeven te zijn op het belang van de ander. Als
iemand wordt beschermt door een geschreven of ongeschreven norm kan hij zich door zijn eigen
gedrag aan deze bescherming onttrekken indien deze zelf schuld heeft aan het gemaakte verwijt.
Hoofdstuk 10
Het aansprakelijkheidsrecht vereist een causaal verband tussen enerzijds de gebeurtenis waarop de
aansprakelijkheid berust en anderzijds de door de benadeelde geleden schade. De schade moet het
gevolg zijn van de aansprakelijkheid vestigende gebeurtenis. Bij de vestiging van de aansprakelijkheid
gaat het erom of er causaal verband bestaat tussen de aansprakelijkheid scheppende gebeurtenis en
de schade. De omvangfase behelst de mate van toerekening. Voor vergoeding komt enkel in
aanmerking schade die in zodanig verband staat met de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid van
de schuldenaar berust, dat zij hem gezien de aard van de aansprakelijkheid en van de schade als een
gevolg van deze gebeurtenis kan worden toegerekend. Het bewijs van het primaire causaal verband
zal voor de benadeelde niet altijd een obstakel zijn maar in de praktijk blijkt dit in veel gevallen
problematisch. Onder specifieke omstandigheden geldt hierop de omkeringsregel. Het is dan aan de
veroorzaker om te bewijzen dat er geen causaal verband bestaat tussen de gebeurtenis en de schade.
De omkeringsregel houdt in dat als de aangesproken persoon een norm heeft geschonden die ertoe
strekt een specifiek gevaar ter zake van het ontstaan van schade bij een ander te voorkomen, en dit
specifieke gevaar zich heeft verwezenlijkt, het primaire causaal verband vaststaat, behoudens
tegenbewijs door de aangesproken persoon. In beginsel wordt deze alleen toegepast in geval van
foutaansprakelijkheid. Het is voldoende als de aangesproken persoon aannemelijk maakt dat de
schade ook zonder de gedraging of tekortkoming zou zijn ontstaan om het causaal verband te
weerleggen. Niet onder de omkeringsregel vallen normen die er niet toe strekken een specifiek
gevaar te voorkomen, maar die een meer algemene strekking hebben. In geval wanneer er sprake is
van alternatieve causaliteit en er dus meerdere gebeurtenissen zijn die de schade kunnen hebben
veroorzaakt maar niet duidelijk is welke, kan de benadeelde zich beroepen op de omkeringsregels,
artikel 6:166 en artikel 6:99. De benadeelde kan een beroep doen op artikel 6:166 als kan worden
vastgesteld dat bij de aangesproken personen sprake was van onrechtmatig groepsgedrag. Artikel
6:99 maakt elke verantwoordelijk aansprakelijk tenzij deze aan kan tonen dat de schade niet het
gevolg is van een gebeurtenis waarvoor deze aansprakelijk is.
De Hoge Raad kiest voor proportionele aansprakelijkheid als niet kan worden vastgesteld of de
schade is veroorzaakt door de normschending van de aangesproken persoon, dan wel door een
oorzaak die voor risico van de benadeelde komt. Deze kiest daarentegen voor verlies van kans als het
conditio sine qua non-verband vaststaat maar onzekerheid bestaat over de vraag of een
onrechtmatige daad schade heeft veroorzaakt, omdat niet kan worden vastgesteld of en in hoeverre
in de hypothetische situatie dat de tekortkoming of onrechtmatige daad achterwege zou zijn
gebleven, de kans op succes zich daadwerkelijk zou hebben gerealiseerd. Het verlies van de kans
kwalificeert als zodanig als schade. Proportionele aansprakelijkheid wordt met name toegepast als
niet kan worden vastgesteld voor wiens risico de ontstane schade dient te komen. Het gaat veelal om
situaties waarin de schade meerdere oorzaken zou kunnen hebben.
Het aansprakelijkheidsrecht bepaald onder welke voorwaarden iemand voor het aan een ander
toegebrachte nadeel aansprakelijk kan worden gehouden. Het aansprakelijkheidsrecht vervult drie
functies door te bepalen welke rechten en belangen voor bescherming in aanmerking komen,
wanneer deze rechten en belangen zijn geschonden en hoe geschonden rechten en belangen moeten
worden hersteld. Het vergoeden van schade staat centraal. Dit begrip wordt ruim opgevat. Nadeel
kan enkel aan een ander worden toegerekend wanneer er sprake is van foutaansprakelijkheid dan wel
risicoaansprakelijkheid. Er wordt een afweging gemaakt tussen bescherming en handelsvrijheid. Bij
het vaststellen van onrechtmatigheid spelen beiden een belangrijke rol. Het aansprakelijkheidsrecht
kent daarnaast ook functies als preventie, vergoeding en spreiding van schade, alsmede bestraffing
en genoegdoening. Bij preventie gaat het om de vraag of het risico om aansprakelijk te zijn voor
schade die aan anderen wordt veroorzaakt, ertoe leidt dat iemand voorzichtiger wordt of meer
voorzorgsmaatregelen neemt. De strekking van het spreiden van schade is dat uiteindelijk niet een
individu de schade draagt maar een collectief van personen.
Hoofdstuk 2
Onrechtmatigheid kan worden gebaseerd op een inbreuk op een recht, een doen of nalaten in strijd
met een wettelijke plicht en een doen of nalaten in strijd met het ongeschreven recht.
Risicoaansprakelijkheid wil zeggen dat iemand aansprakelijk is ongeacht of hij een fout heeft begaan.
Foutaansprakelijkheid betekent dat iemand aansprakelijk is als hij een fout heeft begaan. In HR
kelderluik wordt onrechtmatigheid bepaald door de ernst van de schade en de waarschijnlijkheid van
de schade, de bezwaarlijkheid van de voorzorgsmaatregelen mede in het licht van de aard en het nut
van de gedraging. Bij het afwegen van de onrechtmatigheidsfactoren gaat het om de vraag of iemand
voldoende zorg heeft betracht ten opzichte van het risico. De ernst van de schade kan worden
onderverdeeld in de aard van de schade en de omvang van de schade. De waarschijnlijkheid van de
schade behelst de kans dat iemands gedrag in het algemeen tot een ongeval leidt. Samen met de
bezwaarlijkheid van de voorzorgsmaatregelen bepalen de aard en het nut van de gedraging de
omvang van de te betrachten zorg. Betreffende de bezwaarlijkheid van de voorzorgsmaatregelen is
het uitgangspunt dat het risico moet worden weggenomen. De bezwaarlijkheid ligt vooral in de
kosten, tijd en moeite die ermee gepaard kunnen gaan. De tweede onrechtmatigheidscategorie
betreft een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht. Echter, wie zich aan de wettelijke regels
houdt, kan toch onrechtmatig handelen als hij in de omstandigheden van het geval onvoldoende
rekening hield met de rechten en belangen van anderen. De derde categorie betreft de inbreuk op
een recht. In de praktijk is een rechtsbreuk slechts dan onrechtmatig als hierbij een gerechtvaardigd
belang ontbreekt en het recht zo nauwkeurig is omschreven dat dit tevens een gedragsnorm inhoud
voor de inbreukmaker. Algemeen wordt aangenomen dat het bij de rechtsinbreuk gaat om de inbreuk
op een subjectief recht. Het kenmerk van deze rechten is dat zij in beginsel jegens eenieder kunnen
worden ingeroepen en niet slechts jegens een specifieke persoon. Tot zover herhaling.
Aansprakelijkheid ontbreekt als de geschonden norm niet strekt tot bescherming tegen de schade
zoals de benadeelde die heeft geleden. Dit relativiteitsvereisten speelt een rol bij strijd met een
wettelijke plicht en strijd met het ongeschreven recht. Relativiteit heeft betrekking op drie aspecten.
De norm moet de benadeelde beschermen, het moet beschermen tegen de aard van de geleden
, schade en hij moet beschermen tegen de manier waarop de schade is ontstaan. Strekt een
geschonden wettelijke norm niet tot bescherming van de persoon van de benadeelde of van de door
hem geleden schade, dan bestaat er geen aansprakelijkheid. Relativiteit kan bij ongeschreven normen
ontbreken als dat de veroorzaker niet bedacht had hoeven te zijn op het belang van de ander. Als
iemand wordt beschermt door een geschreven of ongeschreven norm kan hij zich door zijn eigen
gedrag aan deze bescherming onttrekken indien deze zelf schuld heeft aan het gemaakte verwijt.
Hoofdstuk 10
Het aansprakelijkheidsrecht vereist een causaal verband tussen enerzijds de gebeurtenis waarop de
aansprakelijkheid berust en anderzijds de door de benadeelde geleden schade. De schade moet het
gevolg zijn van de aansprakelijkheid vestigende gebeurtenis. Bij de vestiging van de aansprakelijkheid
gaat het erom of er causaal verband bestaat tussen de aansprakelijkheid scheppende gebeurtenis en
de schade. De omvangfase behelst de mate van toerekening. Voor vergoeding komt enkel in
aanmerking schade die in zodanig verband staat met de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid van
de schuldenaar berust, dat zij hem gezien de aard van de aansprakelijkheid en van de schade als een
gevolg van deze gebeurtenis kan worden toegerekend. Het bewijs van het primaire causaal verband
zal voor de benadeelde niet altijd een obstakel zijn maar in de praktijk blijkt dit in veel gevallen
problematisch. Onder specifieke omstandigheden geldt hierop de omkeringsregel. Het is dan aan de
veroorzaker om te bewijzen dat er geen causaal verband bestaat tussen de gebeurtenis en de schade.
De omkeringsregel houdt in dat als de aangesproken persoon een norm heeft geschonden die ertoe
strekt een specifiek gevaar ter zake van het ontstaan van schade bij een ander te voorkomen, en dit
specifieke gevaar zich heeft verwezenlijkt, het primaire causaal verband vaststaat, behoudens
tegenbewijs door de aangesproken persoon. In beginsel wordt deze alleen toegepast in geval van
foutaansprakelijkheid. Het is voldoende als de aangesproken persoon aannemelijk maakt dat de
schade ook zonder de gedraging of tekortkoming zou zijn ontstaan om het causaal verband te
weerleggen. Niet onder de omkeringsregel vallen normen die er niet toe strekken een specifiek
gevaar te voorkomen, maar die een meer algemene strekking hebben. In geval wanneer er sprake is
van alternatieve causaliteit en er dus meerdere gebeurtenissen zijn die de schade kunnen hebben
veroorzaakt maar niet duidelijk is welke, kan de benadeelde zich beroepen op de omkeringsregels,
artikel 6:166 en artikel 6:99. De benadeelde kan een beroep doen op artikel 6:166 als kan worden
vastgesteld dat bij de aangesproken personen sprake was van onrechtmatig groepsgedrag. Artikel
6:99 maakt elke verantwoordelijk aansprakelijk tenzij deze aan kan tonen dat de schade niet het
gevolg is van een gebeurtenis waarvoor deze aansprakelijk is.
De Hoge Raad kiest voor proportionele aansprakelijkheid als niet kan worden vastgesteld of de
schade is veroorzaakt door de normschending van de aangesproken persoon, dan wel door een
oorzaak die voor risico van de benadeelde komt. Deze kiest daarentegen voor verlies van kans als het
conditio sine qua non-verband vaststaat maar onzekerheid bestaat over de vraag of een
onrechtmatige daad schade heeft veroorzaakt, omdat niet kan worden vastgesteld of en in hoeverre
in de hypothetische situatie dat de tekortkoming of onrechtmatige daad achterwege zou zijn
gebleven, de kans op succes zich daadwerkelijk zou hebben gerealiseerd. Het verlies van de kans
kwalificeert als zodanig als schade. Proportionele aansprakelijkheid wordt met name toegepast als
niet kan worden vastgesteld voor wiens risico de ontstane schade dient te komen. Het gaat veelal om
situaties waarin de schade meerdere oorzaken zou kunnen hebben.
