Samenvatting Klinische NeuroPsychologie
Tim van Wanrooij
Hoorcollege 1
Klinische neuropsychologie→ link hersenen en gedrag (cognitie, emotie)
Een klinische neuropsycholoog is een expert van hersenen en gedrag en pas deze kennis toe. Hij
bestudeert het cognitief functioneren van mensen met vermoedelijk hersen disfunctie. En past
deze kennis toe voor diagnostiek/indicatiestelling, behandeling en begeleiding.
Type en locatie hersenletsel → klinische symptomen
Voorbeelden
Patient 1: unilateral neglect van de linkerhelft van het lichaam, optische ataxie
- wat betekent dit? Wat zijn de klinische symptomen?
- waar verwacht je de lesie? Wat is een waarschijnlijke oorzaak?
Optic ataxia: difficulty reaching under visual guidance → dorsale stroom
Patient 2: apathie, verslechtering van het episodisch geheugen, topografische disorientatie
- welke neurodegeneratieve ziekte is waarschijnlijk aanwezig? Welke hersenstructuren
zijn het meest aangedaan in een vroeg stadium?
Alzheimer: mostly posterior parietal, inferior temporal, and limbic cortices. Enthorinal cortex
affected earliest and most severely.
Patient 3: rigiditeit van beweging, unilaterale tremor in rust, depressieve stemming
- Welke tegmentale structuur en neurotransmitter zijn vooral aangedaan? Welke andere
bewegingsstoornissen verwacht je?
Parkinson: resting tremor, muscular rigidity, involuntary movements, posture disorders
1
,vandaag: Hoofdstukken 1,3,5: Introductie
Neuropsychologie en de Hersenen
H. 1 (§1.3): The development of neuropsychology
H. 3: Organization of the nervous system | belangrijke
achtergrondkennis!!
H. 5: Communication between neurons
- Alleen pp. 109-110 (§5.1), 116-119 (§5.5), 122-128
(§5.7) tentamenstof
Chapter 1: development of neuropsychology
Neuropsychologie: verklaring van menselijk gedrag als hersenfuncties.
Localisatie vs holisme
Vroege neuropsychologie: schedeltrepanatie (v.a 10.000 voor christus)
= Schedeltrepanatie: gaatje in schedel boren zodat boze geest er uit kan.
Oudheid
➢ Edwin Smith papyrus (ca 1500 BC)
o Observatie dat hersenletsel symptomen in andere delen van
het lichaam kan veroorzaken (48 case studies met trauma van het militaire
slagveld)
o ES papyrus: oude egyptische medische tekst, oudste verhandeling over medisch
trauma. Eerste keer dat woord hersenen’ in taal voorkomt. Tekstboek voor trauma
van het militaire slagveld, 48 case studies.
➢ Pythagoras (500 BC)
o Ziel en gedachtes in hersenen, niet in hart
➢ Hippocrates (460-377 BC)
o Beschreef man die geheugen voor letters kwijt was
o Observeerde dat hoofdletsel vaak samengingen met hemiparese aan de andere
kant van het lichaam
o Hippocrates: observatie & klinische beoordeling, haalde ook trepanatie van
mystieke naar medische sfeer. (Voor het eerst medicijnen discipline apart van
theologie en mystiek.)
o Daarna lange tijd geen klinische case studies meer
➢ Plato (427 – 347 BC)
o Localiseerde verschillende kwaliteiten ziel in verschillende delen hersenen –
eerste voorstel één op één relatie functie & hersenlocatie
➢ Herophilus (300 BC)
o Localiseerde intelligentie in de ventrikels van de hersenen – dominante
zienswijze tot 18e eeuw
, ➢ Galen (130-200 AD) arts voor gladiatoren
o Eerste laesie studies: hersenen zintuigen en motor control. Werking via ventrikels
Zie ook “The cell doctrine”, zie http://schatz.sju.edu/neuro/nphistory/nphistory.html
➢ Rene Descartes (1596-1650)
o Dualisme
o Pijnappelklier “zetel van de ziel” – interactie lichaam en geest
Pijnappelklier=epifyse. Produceert melatonine (slaaphormoon)
Vanaf 1800 ontstaat geleidelijk het idee dat mentale functies op specifieke plaatsen in de
hersenen gelocaliseerd zijn (cerebrale localisatie).
Localisationisten vs. holisten
Frenologie (Franz Joseph Gall (1758-1828))
Verschillende kwaliteiten in functies zorgen NIET voor
uitstulpingen schedel
Maar, localisatie functies in de hersenen?
Localisatie en lateralisatie
• Afasie van Broca (1861)
o Tan
o ‘Taal productie’
• Afasie van Wernicke (1874)
o ‘Taal begrip’
• Disconnectie
o Neurale netwerken, functies afhankelijk van communicatie tussen verschillende
hersengebieden
3
, Penfield (1891-1976)
http://neurophilosophy.wordpress.com/2008/08/27/wilder_penfield_neural_cartographer/
o Kwam met idee van Homunculus :
Lokale elektrische corticale stimulatie
nog steeds gebruikt tijdens
hersenoperaties met lokale anesthesie
(penfield procedure)
Wakkere chirurgie bij concertvioliste: https://www.youtube.com/watch?v=2qpPJTo8YOA
Van lokalisatie naar connectionisme
Verbindingen tussen neuronen basis van leren (en bewustzijn)
- Donald Hebb (1949): nieuwe of versterkte verbindingen vormen samen een
geheugen/representatie (cell assemblies)
- Plasticiteit!
1950s: informatieverwerking (computer modellen)→Interactieve, parallelle processen
Vanaf 1980s: neuroimaging→ Connectionisme:
- Lower-level functies (sensory/motor) sterk gelocaliseerd
- Higher-level functies (geheugen, taal) resultaat van connectie/interactie tussen
hersengebieden
Tim van Wanrooij
Hoorcollege 1
Klinische neuropsychologie→ link hersenen en gedrag (cognitie, emotie)
Een klinische neuropsycholoog is een expert van hersenen en gedrag en pas deze kennis toe. Hij
bestudeert het cognitief functioneren van mensen met vermoedelijk hersen disfunctie. En past
deze kennis toe voor diagnostiek/indicatiestelling, behandeling en begeleiding.
Type en locatie hersenletsel → klinische symptomen
Voorbeelden
Patient 1: unilateral neglect van de linkerhelft van het lichaam, optische ataxie
- wat betekent dit? Wat zijn de klinische symptomen?
- waar verwacht je de lesie? Wat is een waarschijnlijke oorzaak?
Optic ataxia: difficulty reaching under visual guidance → dorsale stroom
Patient 2: apathie, verslechtering van het episodisch geheugen, topografische disorientatie
- welke neurodegeneratieve ziekte is waarschijnlijk aanwezig? Welke hersenstructuren
zijn het meest aangedaan in een vroeg stadium?
Alzheimer: mostly posterior parietal, inferior temporal, and limbic cortices. Enthorinal cortex
affected earliest and most severely.
Patient 3: rigiditeit van beweging, unilaterale tremor in rust, depressieve stemming
- Welke tegmentale structuur en neurotransmitter zijn vooral aangedaan? Welke andere
bewegingsstoornissen verwacht je?
Parkinson: resting tremor, muscular rigidity, involuntary movements, posture disorders
1
,vandaag: Hoofdstukken 1,3,5: Introductie
Neuropsychologie en de Hersenen
H. 1 (§1.3): The development of neuropsychology
H. 3: Organization of the nervous system | belangrijke
achtergrondkennis!!
H. 5: Communication between neurons
- Alleen pp. 109-110 (§5.1), 116-119 (§5.5), 122-128
(§5.7) tentamenstof
Chapter 1: development of neuropsychology
Neuropsychologie: verklaring van menselijk gedrag als hersenfuncties.
Localisatie vs holisme
Vroege neuropsychologie: schedeltrepanatie (v.a 10.000 voor christus)
= Schedeltrepanatie: gaatje in schedel boren zodat boze geest er uit kan.
Oudheid
➢ Edwin Smith papyrus (ca 1500 BC)
o Observatie dat hersenletsel symptomen in andere delen van
het lichaam kan veroorzaken (48 case studies met trauma van het militaire
slagveld)
o ES papyrus: oude egyptische medische tekst, oudste verhandeling over medisch
trauma. Eerste keer dat woord hersenen’ in taal voorkomt. Tekstboek voor trauma
van het militaire slagveld, 48 case studies.
➢ Pythagoras (500 BC)
o Ziel en gedachtes in hersenen, niet in hart
➢ Hippocrates (460-377 BC)
o Beschreef man die geheugen voor letters kwijt was
o Observeerde dat hoofdletsel vaak samengingen met hemiparese aan de andere
kant van het lichaam
o Hippocrates: observatie & klinische beoordeling, haalde ook trepanatie van
mystieke naar medische sfeer. (Voor het eerst medicijnen discipline apart van
theologie en mystiek.)
o Daarna lange tijd geen klinische case studies meer
➢ Plato (427 – 347 BC)
o Localiseerde verschillende kwaliteiten ziel in verschillende delen hersenen –
eerste voorstel één op één relatie functie & hersenlocatie
➢ Herophilus (300 BC)
o Localiseerde intelligentie in de ventrikels van de hersenen – dominante
zienswijze tot 18e eeuw
, ➢ Galen (130-200 AD) arts voor gladiatoren
o Eerste laesie studies: hersenen zintuigen en motor control. Werking via ventrikels
Zie ook “The cell doctrine”, zie http://schatz.sju.edu/neuro/nphistory/nphistory.html
➢ Rene Descartes (1596-1650)
o Dualisme
o Pijnappelklier “zetel van de ziel” – interactie lichaam en geest
Pijnappelklier=epifyse. Produceert melatonine (slaaphormoon)
Vanaf 1800 ontstaat geleidelijk het idee dat mentale functies op specifieke plaatsen in de
hersenen gelocaliseerd zijn (cerebrale localisatie).
Localisationisten vs. holisten
Frenologie (Franz Joseph Gall (1758-1828))
Verschillende kwaliteiten in functies zorgen NIET voor
uitstulpingen schedel
Maar, localisatie functies in de hersenen?
Localisatie en lateralisatie
• Afasie van Broca (1861)
o Tan
o ‘Taal productie’
• Afasie van Wernicke (1874)
o ‘Taal begrip’
• Disconnectie
o Neurale netwerken, functies afhankelijk van communicatie tussen verschillende
hersengebieden
3
, Penfield (1891-1976)
http://neurophilosophy.wordpress.com/2008/08/27/wilder_penfield_neural_cartographer/
o Kwam met idee van Homunculus :
Lokale elektrische corticale stimulatie
nog steeds gebruikt tijdens
hersenoperaties met lokale anesthesie
(penfield procedure)
Wakkere chirurgie bij concertvioliste: https://www.youtube.com/watch?v=2qpPJTo8YOA
Van lokalisatie naar connectionisme
Verbindingen tussen neuronen basis van leren (en bewustzijn)
- Donald Hebb (1949): nieuwe of versterkte verbindingen vormen samen een
geheugen/representatie (cell assemblies)
- Plasticiteit!
1950s: informatieverwerking (computer modellen)→Interactieve, parallelle processen
Vanaf 1980s: neuroimaging→ Connectionisme:
- Lower-level functies (sensory/motor) sterk gelocaliseerd
- Higher-level functies (geheugen, taal) resultaat van connectie/interactie tussen
hersengebieden
