Examen mensenrechten
Deel I : begrip, kenmerken en soorten mensenrechten
Les 1
Juridisch begrip mensenrechten
Syllabus is ook leerstof
Waarom is het mensenrechtenconcept succesvol? :
o Mensenrechten hoeven niet in elke maatschappij in rechten zijn geformuleerd
o De term mensenrechten is een uitvinding vd 17de-18de eeuw (vrij recent
concept)
Tegen de bestaande klassieke orde strijd tegen absolutisme
Mensenrechten is een emanciperend concept
Je kan met mensenrechten niet alle problemen oplossen zijn beperkingen aan
gekoppeld
Altijd vertegenwoordigers van staten die de mensenrechten opstellen
Mensen die mensenrechten inroepen, ageren vaak tegen tradities daarom veel
kritiek op mensenrechten
Mensenrechten = geheel v rechten die tot doel hebben vw te creëren opdat personen
ongeacht geslacht, ras, … op vrije wijze kunnen functioneren
Twee theorieën inzake mensenrechten :
o Vrijheidstheorie : individu moet vrij zijn van willekeurige inmenging vd staat
o Rechten-gebaseerde theorie : personen hebben inherente rechten die de
staat moet respecteren
Proliferatie/inflatie mensenrechten :
o Wnr alle rechten mensenrechten worden, dreigt het mensenrechtenbegrip
aan belang te verliezen
o Democratisch tekort stijgt want bewegingsruimte vd wetgever ingeperkt
o Dierenrechten : elk dierenrecht wordt gecombineerd met een plicht vd mens
om dat recht te verzekeren
o Rechten vd natuur : GW van Ecuador is eerste GW die natuur bepaalde
rechten heeft toegekend
Basisbeginselen als grondslag v mensenrechten :
o Gelijkheid
o Menselijke waardigheid : inherente gelijke waarde v personen en plicht v
derden om de waarde v deze personen te respecteren
Wat zijn mensenrechten en hun kenmerken?
Mensenrechten kan je op 2 manieren interpreteren
o Vanuit filosofisch oogpunt
, o Vanuit juridisch oogpunt
Mensenrechten = rechten van mensen die zijn opgenomen in bronnen van recht
o Internationaal gewoonterecht kan een bron van mensenrechten zijn
Kenmerken (Hunt)
1) Mensenrechten zijn inherente rechten gelinkt aan mensen :
o Wordt vaak gelinkt aan een filosofische stroming : natuurrecht
o Inherent : overheden kunnen u geen rechten cadeau geven, je hebt die al
louter omdat je een natuurlijk persoon bent
o Onvervreemdbaar, kan ze in principe niet verliezen en kan er geen afstand van
doen
o Belangrijkste kenmerk want de twee volgende kenmerken vloeien voort uit dit
kenmerk
o 1ste nuance : politieke partijen, bedrijven, … kunnen ook mensenrechten
hebben niet alle rechten want bedrijven kunnen niet vermoord worden of
gefolterd worden dus kunnen zich niet beroepen op deze rechten
Bedrijven kunnen zich wel beroepen op het recht op privéleven
o 2 nuance : basisrechten van dieren
de
Argentinië heeft gezegd dat bepaalde dieren bepaalde rechten kunnen
hebben bv. recht op vrijheid
Hoogste rechter in India heeft dit ook al erkend
Bepaalde economisch belangrijke regio’s kunnen rechten worden
toegekend moeten vertegenwoordigd worden
Equador is het eerste land dat de rechten vd natuur in zijn grondwet
heeft opgeschreven naast rechten van dieren dus ook rechten van
ecosystemen
Via de GW, via de wet of via de rechter kan je iemand rechten geven
o Hebt ook een basisrecht om op vakantie te gaan, te spelen, … dit is voor
velen te ver
o Als je mensenrechten niet evolutief interpreteert, zal het belang van die
rechten verwateren
2) Gelden voor iedereen (gelijkheid) : ongeacht status, jong en oud, mooi of lelijk,
minderjarig of meerderjarig
o Impliceert niet dat bepaalde kwetsbare groepen geen bijkomende rechten
zouden kunnen krijgen bv. kinderen kunnen beroep doen op het VN-
Kinderrechtenverdrag
o Europa heeft nog geen bijkomende rechten voor ouderen
3) Universeel karakter : iedereen moet op elk moment en op elke plaats ervan
kunnen genieten
o Na WOII is de universele verklaring aangenomen
o Je kan geen afstand doen van mensenrechten onvervreemdbaar
, o Absolute mensenrechten kunnen niet beperkt worden relatieve kunnen
wel beperkt worden maar onder vw
o Kan afstand doen van bepaalde (niet alle!) rechten bv. recht op eerlijk proces
Welke soorten mensenrechten zijn er en wat is het belang vh
onderscheid?
4 categorieën en 3 generaties van grondrechten
Categorieën van mensenrechten
Burgerlijke rechten
Bescherming burger tegen staat
Lettre de chachet : vrijbrieven vd koning die hij ondertekende om iemand vast te
zetten (zonder proces) recht op vrijheid was heel essentieel
Afweerrechten : rechten die je beschermen tegen overheidsoptreden
o Recht op persoonlijke vrijheid, op gezinsleven
o Verbod op foltering, slavernij, …
Politieke rechten
Bedoeld om de burger te laten deelnemen aan het staatsgezag :
o Recht op vrije verkiezingen
o Vrijheid van vergadering
o Vrijheid van vereniging bv. politieke partijen, werkgeversorganisaties, …
o Vrijheid van meningsuiting
No taxation without representation
Sommige rechten zijn terug te vinden in verschillende soorten rechten
Burgerlijke en politieke rechten zijn de revolutionaire rechten
Economische, sociale en culturele rechten
Vw opdat de burger in waardigheid zou kunnen leven (geen rechten die de overheid
verplichten zich te onthouden van bepaalde handelingen)
Bv. vrijheid van handel, recht op behoorlijke huisvesting, …
In tegenstelling tot de 2 bovenste vindt deze categorie niet hun oorsprong bij de
Franse Revolutie
Solidariteitsrechten
Tav bepaalde groepen van personen een bepaalde globale toestand te waarborgen
Collectief karakter : rechten die de groep bezit
, Bv. recht op vrede, op ontwikkeling, op gezond leefmilieu, … vereist medewerking
vd volledige statengemeenschap
Generaties van mensenrechten (indeling volgens de periode waarin ze tot bloei
zijn gekomen)
Eerste generatie rechten : burgerlijke en politieke rechten
Reactie tegen het vorstelijk absolutisme van voor FR
Reactie tegen de eerste generatie rechten : socialisme
o Tegen burgerlijke rechten van niet-inmenging vonden dat dit onvoldoende
was : als je onderdak, onderwijs, … wilt heb je een actief optreden vd overheid
nodig
o Karl Marx (1818-1883) :
Recht op eigendom onbeperkt kapitalisme
Geen aandacht voor andere mensenrechten (inz gelijkheid)
o Nood aan inmenging : positief overheidshandelen
Tweede generatie rechten : economische, sociale en culturele rechten
Intrede aan begin vd 20ste eeuw
Derde generatie rechten : solidariteitsrechten
Gevolg vd drang naar verdere ontvoogding en emancipatie vd derdewereldlanden tav
de westerse industrielanden
o Verweten de industrielanden van intellectueel neokolonialisme want
probeerden westerse BUPO-rechten op te dringen
Behoefte aan 3de generatie van rechten = solidariteitsrechten want in het zuiden veel
armoede, conflicten, …
Landen vh westen en noorden leggen vaak de nadruk op het individueel karakter
daarna : nadruk op collectieve karakter van bepaalde rechten
Creatie van bepaalde globale toestand voor volkeren/burgers en vereisen
medewerking vd hele statengemeenschap : collectief karakter
o Recht op ontwikkeling (ontwikkeld door Afrikaan Mbaye en UNESCO) moet
uitgeoefend worden door een groep van mensen
o Recht op vrede
Vierde generatie rechten : communicatie- en informatierechten
Willen mss een 4de generatie erkennen
Pleiten voor vrijheid van informatie bv. recht op toegang tot internet
Bv. verbod op klonen van mensen, recht op intergenerationele justitie
Deel I : begrip, kenmerken en soorten mensenrechten
Les 1
Juridisch begrip mensenrechten
Syllabus is ook leerstof
Waarom is het mensenrechtenconcept succesvol? :
o Mensenrechten hoeven niet in elke maatschappij in rechten zijn geformuleerd
o De term mensenrechten is een uitvinding vd 17de-18de eeuw (vrij recent
concept)
Tegen de bestaande klassieke orde strijd tegen absolutisme
Mensenrechten is een emanciperend concept
Je kan met mensenrechten niet alle problemen oplossen zijn beperkingen aan
gekoppeld
Altijd vertegenwoordigers van staten die de mensenrechten opstellen
Mensen die mensenrechten inroepen, ageren vaak tegen tradities daarom veel
kritiek op mensenrechten
Mensenrechten = geheel v rechten die tot doel hebben vw te creëren opdat personen
ongeacht geslacht, ras, … op vrije wijze kunnen functioneren
Twee theorieën inzake mensenrechten :
o Vrijheidstheorie : individu moet vrij zijn van willekeurige inmenging vd staat
o Rechten-gebaseerde theorie : personen hebben inherente rechten die de
staat moet respecteren
Proliferatie/inflatie mensenrechten :
o Wnr alle rechten mensenrechten worden, dreigt het mensenrechtenbegrip
aan belang te verliezen
o Democratisch tekort stijgt want bewegingsruimte vd wetgever ingeperkt
o Dierenrechten : elk dierenrecht wordt gecombineerd met een plicht vd mens
om dat recht te verzekeren
o Rechten vd natuur : GW van Ecuador is eerste GW die natuur bepaalde
rechten heeft toegekend
Basisbeginselen als grondslag v mensenrechten :
o Gelijkheid
o Menselijke waardigheid : inherente gelijke waarde v personen en plicht v
derden om de waarde v deze personen te respecteren
Wat zijn mensenrechten en hun kenmerken?
Mensenrechten kan je op 2 manieren interpreteren
o Vanuit filosofisch oogpunt
, o Vanuit juridisch oogpunt
Mensenrechten = rechten van mensen die zijn opgenomen in bronnen van recht
o Internationaal gewoonterecht kan een bron van mensenrechten zijn
Kenmerken (Hunt)
1) Mensenrechten zijn inherente rechten gelinkt aan mensen :
o Wordt vaak gelinkt aan een filosofische stroming : natuurrecht
o Inherent : overheden kunnen u geen rechten cadeau geven, je hebt die al
louter omdat je een natuurlijk persoon bent
o Onvervreemdbaar, kan ze in principe niet verliezen en kan er geen afstand van
doen
o Belangrijkste kenmerk want de twee volgende kenmerken vloeien voort uit dit
kenmerk
o 1ste nuance : politieke partijen, bedrijven, … kunnen ook mensenrechten
hebben niet alle rechten want bedrijven kunnen niet vermoord worden of
gefolterd worden dus kunnen zich niet beroepen op deze rechten
Bedrijven kunnen zich wel beroepen op het recht op privéleven
o 2 nuance : basisrechten van dieren
de
Argentinië heeft gezegd dat bepaalde dieren bepaalde rechten kunnen
hebben bv. recht op vrijheid
Hoogste rechter in India heeft dit ook al erkend
Bepaalde economisch belangrijke regio’s kunnen rechten worden
toegekend moeten vertegenwoordigd worden
Equador is het eerste land dat de rechten vd natuur in zijn grondwet
heeft opgeschreven naast rechten van dieren dus ook rechten van
ecosystemen
Via de GW, via de wet of via de rechter kan je iemand rechten geven
o Hebt ook een basisrecht om op vakantie te gaan, te spelen, … dit is voor
velen te ver
o Als je mensenrechten niet evolutief interpreteert, zal het belang van die
rechten verwateren
2) Gelden voor iedereen (gelijkheid) : ongeacht status, jong en oud, mooi of lelijk,
minderjarig of meerderjarig
o Impliceert niet dat bepaalde kwetsbare groepen geen bijkomende rechten
zouden kunnen krijgen bv. kinderen kunnen beroep doen op het VN-
Kinderrechtenverdrag
o Europa heeft nog geen bijkomende rechten voor ouderen
3) Universeel karakter : iedereen moet op elk moment en op elke plaats ervan
kunnen genieten
o Na WOII is de universele verklaring aangenomen
o Je kan geen afstand doen van mensenrechten onvervreemdbaar
, o Absolute mensenrechten kunnen niet beperkt worden relatieve kunnen
wel beperkt worden maar onder vw
o Kan afstand doen van bepaalde (niet alle!) rechten bv. recht op eerlijk proces
Welke soorten mensenrechten zijn er en wat is het belang vh
onderscheid?
4 categorieën en 3 generaties van grondrechten
Categorieën van mensenrechten
Burgerlijke rechten
Bescherming burger tegen staat
Lettre de chachet : vrijbrieven vd koning die hij ondertekende om iemand vast te
zetten (zonder proces) recht op vrijheid was heel essentieel
Afweerrechten : rechten die je beschermen tegen overheidsoptreden
o Recht op persoonlijke vrijheid, op gezinsleven
o Verbod op foltering, slavernij, …
Politieke rechten
Bedoeld om de burger te laten deelnemen aan het staatsgezag :
o Recht op vrije verkiezingen
o Vrijheid van vergadering
o Vrijheid van vereniging bv. politieke partijen, werkgeversorganisaties, …
o Vrijheid van meningsuiting
No taxation without representation
Sommige rechten zijn terug te vinden in verschillende soorten rechten
Burgerlijke en politieke rechten zijn de revolutionaire rechten
Economische, sociale en culturele rechten
Vw opdat de burger in waardigheid zou kunnen leven (geen rechten die de overheid
verplichten zich te onthouden van bepaalde handelingen)
Bv. vrijheid van handel, recht op behoorlijke huisvesting, …
In tegenstelling tot de 2 bovenste vindt deze categorie niet hun oorsprong bij de
Franse Revolutie
Solidariteitsrechten
Tav bepaalde groepen van personen een bepaalde globale toestand te waarborgen
Collectief karakter : rechten die de groep bezit
, Bv. recht op vrede, op ontwikkeling, op gezond leefmilieu, … vereist medewerking
vd volledige statengemeenschap
Generaties van mensenrechten (indeling volgens de periode waarin ze tot bloei
zijn gekomen)
Eerste generatie rechten : burgerlijke en politieke rechten
Reactie tegen het vorstelijk absolutisme van voor FR
Reactie tegen de eerste generatie rechten : socialisme
o Tegen burgerlijke rechten van niet-inmenging vonden dat dit onvoldoende
was : als je onderdak, onderwijs, … wilt heb je een actief optreden vd overheid
nodig
o Karl Marx (1818-1883) :
Recht op eigendom onbeperkt kapitalisme
Geen aandacht voor andere mensenrechten (inz gelijkheid)
o Nood aan inmenging : positief overheidshandelen
Tweede generatie rechten : economische, sociale en culturele rechten
Intrede aan begin vd 20ste eeuw
Derde generatie rechten : solidariteitsrechten
Gevolg vd drang naar verdere ontvoogding en emancipatie vd derdewereldlanden tav
de westerse industrielanden
o Verweten de industrielanden van intellectueel neokolonialisme want
probeerden westerse BUPO-rechten op te dringen
Behoefte aan 3de generatie van rechten = solidariteitsrechten want in het zuiden veel
armoede, conflicten, …
Landen vh westen en noorden leggen vaak de nadruk op het individueel karakter
daarna : nadruk op collectieve karakter van bepaalde rechten
Creatie van bepaalde globale toestand voor volkeren/burgers en vereisen
medewerking vd hele statengemeenschap : collectief karakter
o Recht op ontwikkeling (ontwikkeld door Afrikaan Mbaye en UNESCO) moet
uitgeoefend worden door een groep van mensen
o Recht op vrede
Vierde generatie rechten : communicatie- en informatierechten
Willen mss een 4de generatie erkennen
Pleiten voor vrijheid van informatie bv. recht op toegang tot internet
Bv. verbod op klonen van mensen, recht op intergenerationele justitie
