Samenvatting + tips prof les (15/20)Europese en Belgische privaatrechtsgeschiedenis

Examen Europese en Belgische
privaatrechtsgeschiedenis
Extern recht
Inleiding
Commentaar 1

Inleiding
Wat?
 Recht
 Rechtsgeschiedenis = studie vh recht doorheen de eeuw
 (1) Want recht ≠ logica  mensen gaan maar zoveel regels volgen als ze die ook
logisch vinden (geen geschiedenis voor nodig) MAAR ook heel veel regels die niet
logisch zijn  daarvoor heb je wél de geschiedenis nodig om te begrijpen :
o Voorbeeld : EOT (echtscheiding onderlinge toestemming) = mensen die uit
elkaar gaan, zonder ruzie  toch naar rechtbank!
 kan enkel begrepen worden adhv geschiedenis : vroeger mocht men
niet scheiden, nadien mocht men wel apart wonen maar nog steeds
getrouwd (van tafel en bed scheiden)  indien je dit wou, moest je
naar de rechtbank (dit idee is blijven hangen)
o Voorbeeld : art. 1674 B.W. van 1804
 Als je voor meer dan 7/12de benadeeld bent, heb je het recht om de
vernietiging vd koop van een onroerend goed vragen  bedoelen met
7/12de eigenlijk ‘als je minder dan de helft vd waarde gekregen hebt’
 Om deze wet te snappen, moet je dus ook kijken naar de geschiedenis
 (2) Want logica is soms schijn  sommige dingen lijken logisch te zijn, maar zijn het
niet
o Voorbeeld : art. 1382 B.W. van 1804 (!! wordt later art. 6.6)
 Onrechtmatige daad  schade vergoeden (oorzakelijk verband) = op
eerste zicht logisch, maar is het niet
 Bv. motorrijder die je kind doodrijdt : dit artikel is van toepassing,
maar is totaal niet je eerste reactie om schadevergoeding te vragen
wanneer dit gebeurt  wel wraak
 moderne maatschappij wil niet dat er wraak genomen wordt (was
vroeger wel zo)  vandaar artikel 1382 BW van 1804
o = dus ingedoctrineerd door maatschappij (opnieuw geschiedenis)  lijkt
logisch, is het niet

,  Door deze twee redenen (2 want’en) is rechtsgeschiedenis nodig
 Opgelet :
o BW van 1804 = “Oud Burgerlijk Wetboek”
o BBW (< Belgisch Burgerlijk Wetboek) = Burgerlijk Wetboek
 Overzicht :
o Recht
o Rechtsgeschiedenis
 Extern
 Intern
o Rechtsgeschiedenis
 Publiek
 Privaat

Intern recht vs extern recht
Intern recht = belangrijkste deel
 Gaat om de rechtsregels zelf
 Inhoudelijk
 MAAR valt enkel te begrijpen door het externe recht te kennen  hoe zijn die regels
vh interne recht er gekomen?  rechtsgeschiedenis  bronnen vh recht

Extern recht
 Materiële bronnen van recht :
o Spreken vooral van materiële bronnen vh recht
o Recht ontstaat door maatschappelijke veranderingen ( = materiële bronnen
van recht)
o = maatschappelijke achtergronden vh recht  doel : organisatie maatschappij
o  rechtsregels die ontstaan door maatschappelijke veranderingen (vb. auto
w uitgevonden  rechtsregels moeten gemaakt w)
o Diegene die recht effectief verandert  formele bronnen
 Formele bronnen van recht : de door daartoe bevoegde overheid
o = factoren die vorm & uitzicht bepalen
o Materiële bron zorgt ervoor dat er iets moet veranderen in het recht 
diegene die die verandering doet, is de formele bron van recht
o Verschillende formele bronnen : wetgeving, rechtspraak, rechtsleer, …
o Wetgeving door machthebbers (door de daartoe bevoegde overheid)
 Algemene bindende afdwingbare voorschriften
o Rechtspraak door rechters :
 Via een uitspraak in een rechtszaak creëert de rechter ook recht
 ! * we gaan er vandaag vanuit dat rechters professionals zijn, in
speciale rechtsgebouwen zetelen, …  maar vroeger totaal geen

, professionals, en al zeker geen gerechtsgebouwen (rechters zaten
toen gewoon op de grote markt in Rome)
o Rechtsleer door rechtsgeleerden :
 Meningen van personen die recht bestuderen
 ! * vandaag : professoren aan universiteiten  maar vroeger : ook
rechtsgeleerden die niet aan de universiteit hadden gestudeerd
o Gewoonte door de maatschappij :
 Meest spontane vorm van rechtscreatie
 Gewoonterecht
o * OPGELET : NIET ALTIJD ZO IN ROMEINS RECHT
o Dit zijn de meest voorkomende rechtsbronnen (maar kunnen nog andere zijn)
 Kenbronnen :
o = dingen die u informeren over inhoud vd rechtsregels
o Veel moeilijker vroeger : vaak niet opgeschreven, indien wel moest je dit nog
kunnen lezen  kan nu inhoud van een rechtsregel opzoeken op het internet

!! indien ‘bronnen’ worden gebruikt wordt er ‘formele bronnen’ bedoeld !!


Publiekrecht vs privaatrecht

 Begrippen :
o Wanneer overheid erin tss komt = publiekrecht
 Onderscheid is problematisch :
o Te simplistish  “privaatrecht = tussen private personen  publiekrecht :
overheid komt er tussen”
 Maar vandaag de dag komt de overheid bijna overal tussen?
 Werken voor een persoon = privaatrecht? Want tussen 2 private
personen?  NU : regels  arbeidsrecht (onderscheid publiek- en
privaatrecht is hiervoor te simplistisch)
 Vroeger : leenrecht (feodaliteit)  twee vrije personen (heer en
fazant) waarin fazant beloofd de heer te dienen en de fazant in ruil
bescherming krijgt
o Wat met strafrecht?
 = nu vooral publiekrecht (overheid die vervolgt, onderzoekt, …)
  vroeger : strafrecht = privaatrecht (overheid kwam niet tussen) 
wraak
 Geleidelijk aan minder privaatrecht  MAAR overblijfsel private
aspect = burgerlijke partijstelling
 Indeling is recent (kwam bij Romeinen wel al voor, maar was niet van belang)
o Onderscheid is pas belangrijk geworden bij de Franse Revolutie

,  Waarom gebruiken we het nu?  gemakkelijk om praktisch te leren, loopt namelijk
wel vloeiend in elkaar in realiteit


Wat gaan we behandelen?

 Externe privaatrechtsgeschiedenis : van Romeinen tot vandaag
o Nadruk op West-Europa (niet op Oost- en Centraal-Europa)
 Interne privaatrechtsgeschiedenis :
o Romeins, canoniek, costumier/gewoonterecht (opgelet alles loopt door
elkaar, onderscheid om het ons duidelijker te maken)
 De rechtsregels kunnen uit deze 3 blokken komen
 Canoniek recht nog belangrijk voor bv. huwelijk
o Gaan jongere terreinen niet bekijken (bv. intellectuele eigendomsrechten op
software  bekijken we niet want vroeger had men geen software  er is
dus geen geschiedenis over)
o Nadruk op België (vroeger Zuidelijke Nederlanden)
 Illustratie jongere delen van privaatrecht : verzekeringen
o Oorspronkelijk enkel zeeverzekering (igv schepen die buit gemaakt worden
door piraten of vergaan op zee, …)
o Andere verzekeringen pas veel later
o Zelf Napoleon had nog geen verzekeringen gemaakt te land (in België pas in
jaren 78 geregeld)  in België zijn in de jaren 90 de verzekeringen pas goed
geregeld
o Gevolg :
 Late regeling door wetgever
 Regeling vooral in voordeel verzekeringsmaatschappijen
 Opgelet : zeer lange periode van privaatsgeschiedenis (van Romeinen tot vandaag) 
hierdoor 2 problemen
o Taalprobleem : veel Latijn gebruikt (woordenlijst Ufora)
 Examen : Latijnse schrijffouten in principe niet erg, maar soms maakt 1
lettertje een groot verschil bv. concilium (raad in de zin van een groep
die iets beslist) en consilium (raad in de zin van advies)
o Voortdurend veranderingen


Waarom?
 Ons recht begrijpen : zie hoger, recht niet altijd logisch
o Wil je het recht vandaag kunnen begrijpen, heb je de geschiedenis nodig want
niet alles in het recht is logisch
 Ons recht relativeren : Belgisch recht vandaag ≠ universele waarheid (= fout die
juristen wereldwijd maken)