Hoorcollege 1 - Polarisation, Discontent and Governance in Advanced
Democracies
Political science gaat over de politiek. Public administration gaat over hoe de overheid werkt,
wanneer de overheid bepaald beleid implementeert. Hoe de relatie tussen political science
en public administration werkt:
Political science gaat over de input, dat de overheid uiteindelijk gaat uitvoeren en
implementeren. Rutte en zijn kabinet denken na over wat de overheid zou moeten doen =
input on policy decisions. Policy decisions moeten worden uitgevoerd door mensen die
werken bij ministeries, universiteiten, etc. (mensen die worden betaald door de overheid) =
throughput. Waardoor er uiteindelijk een bepaalde uitkomst oftewel output is, waar dit vak
voornamelijk over gaat.
Democratie & Europa
Ongeveer de helft van de democratieën van de wereld bevinden zich in Europa. Heel veel
mensen op de wereld leven niet in een democratie. Na de Tweede Wereldoorlog kwam er
een grote toename van democratieën in de wereld. Echter was er na de Tweede
Wereldoorlog ook een flinke toename van het aantal autocratieën in de wereld =
regeringsvorm waarbij de ongelimiteerde macht wordt uitgeoefend door één persoon, het
tegenovergestelde van een democratie. Daarnaast bestaat er ook een anocratie =
semi-democratie; deels democratie en deels dictatuur.
Het is bijzonder dat de helft van alle democratieën zich bevindt in Europa omdat in de jaren
70 de helft van Europa (Oost-Europa) nog werd bestuurd door een communistisch regime
en dus door dictators. Dit maakt duidelijk dat het hebben van zoveel democratieën in Europa
niet vanzelfsprekend is, en dat op een bepaald moment ook alles weer kan veranderen. 50
jaar geleden was het namelijk nog heel anders gesteld met Europa.
Een liberale democratie is een vereiste wanneer een land zich aan wil sluiten bij de
Europese Unie = macht van de overheid wordt beperkt door grondwettelijke regels die
worden gehandhaafd door een onafhankelijk rechtssysteem. Deze liberale democratieën in
,Europa worden in de huidige tijd flink uitgedaagd. Een democratie wordt in de overheid
vertaald als een wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.
Populisme
De trias politica en de constitutionele orde wordt onder andere uitgedaagd door populisme.
Populisten framen de elite en de traditionele instituties (Europese Unie) namelijk als
‘vijanden van de mensen’. De logica van populisme:
- Anti-establishment → ze zijn tegen de partijen die vaak iets te zeggen hebben binnen
de regering, en tegen de mensen die die partijen leiden. Zo daagt bijvoorbeeld
Wilders altijd Rutte uit, omdat Rutte al heel lang de leider is van Nederland en het al
lang voor het zeggen heeft. Een populist wil niet dat de mensen die het voor het
zeggen hebben, het voor het zeggen blijven hebben.
- Anti-experts/intellectualism → dit is goed te zien in de corona debatten. In Nederland
ligt er een focus op het boerenverstand/common sense. Populisten doen alsof de
ingewikkelde sociale problemen die er zijn, simpele problemen zijn die vragen om
simpele oplossingen. Het perspectief van experts op deze ingewikkelde problemen is
volgens populisten niet nodig.
- Pro ‘common sense’ → gaan af op common sense (zoals hierboven beschreven).
- Simple (and immediate) solutions → het verkiezingsprogramma van de PVV bestaat
altijd maar uit 1 of 2 pagina’s, terwijl de verkiezingsprogramma’s van andere partijen
wel uit 100 pagina’s bestaan. De sociale problemen worden beschreven als simpel,
die makkelijk op te lossen zijn.
- Out-group derogation → een strijd tussen ‘wij’ en ‘zij’. Dit veroorzaakt sociale
polarisatie = de tegenstellingen tussen twee groepen worden alsmaar groter. De
vijanden worden gezien en geframed als ‘vijanden van de mensen’. Dit is een
dreiging voor de democratische waarden en praktijken. Het doel van een democratie
is namelijk naar oplossingen zoeken met partijen die het niet met elkaar eens zijn,
maar wanneer steeds de focus wordt gelegd op ‘wij’ en ‘zij’, en ‘zij’ steeds worden
gezien als de vijand, wordt dit steeds lastiger om te onderhandelen en tot een
oplossing te komen.
De traditionele politiek is vervangen: conservatieven worden tegenwoordig meer gezien als
populistische/rechtse partijen.
Wanneer er een scheiding wordt gecreëerd tussen ‘wij’ en ‘zij’, veroorzaakt dit sociale
polarisatie. Het politieke ‘midden’ (moderate centre) wordt hierdoor uitgedaagd. Na de tijd
van de oorlogen was er een algemene overeenstemming: het kapitalisme had gewonnen,
oftewel men was voor de vrije markt + men was voor regionale integratie (Europese Unie). In
de jaren 90 was er in Nederland een paars kabinet = bestaande uit hele verschillende
politieke partijen. Deze waren allemaal voor meer vrije markt beleid. Hier was veel kritiek op
omdat de burger hierdoor niet echt meer een stem had. Op welke partij de burger ook
stemde, elke partij was voor meer vrije markt. Deze algemene overeenstemming werd ook
wel een ‘party cartel’ genoemd. Door toegenomen polarisatie is dit niet meer het geval in de
huidige tijd, er is geen duidelijke ‘party cartel’ meer en de overeenstemming tussen de
partijen is veel kleiner geworden. De meningen over bepaalde issues zoals migratie
verschillen heel erg en er is een record aantal aan partijen in Nederland.
,Oorzaken van populisme:
➔ Economische crisis van 2008, waardoor de mondiale economische orde werd
uitgedaagd.
➔ Toegenomen ongelijkheid in landen en tussen landen door de ingevoerde vrije markt
en de economische crisis.
➔ Bijkomende anti-immigrant sentimenten: immigranten de schuld geven van de
ellende.
In Nederland zag je duidelijk dat de ongelijkheid veroorzaakt door de economische crisis
zorgde voor een toename van populisme omdat bij de volgende verkiezingen er veel
gestemd werd op populistische partijen. Hierdoor werd het vrije marktprincipe weer aan de
kaak gesteld, wat nog niet gebeurd was sinds de oorlogen waren afgelopen.
Van ongelijkheid naar verzorgingsstaten
Verzorgingsstaten zouden de problemen die ongelijkheid met zich meebrengt, moeten
oplossen. Europese democratieën worden gekenmerkt door sterke verzorgingsstaten = land
met economische herverdeling, waarbij de bevolking uitgebreide sociale bescherming, zoals
pensioenen en werkloosheidsuitkeringen, worden aangeboden. Economische herverdeling =
de overheid neemt geld af van bepaalde mensen, en geeft het aan andere mensen. De
verzorgingsstaat verslechterde na de economische crisis van 2008 door bezuinigingen.
Doordat de economische herverdeling minder werd, nam de ongelijkheid weer toe.
Populisme kan hierdoor ook als iets positiefs gezien worden, namelijk als een push-back
tegen het niet langer willen van grote overeenstemming (over de vrije markt, wat uiteindelijk
voor grote ongelijkheid heeft gezorgd) en tegen de toegenomen onzekerheid (door de
verslechterde verzorgingsstaat) → toen het niet goed ging kwam het populisme op, kan ook
worden gezien als positief.
Hoorcollege 2 - Capitalism, crises, governance: Why social problems
demand governance action
Kapitalisme
Kapitalisme is niet gewoon kapitalisme. Er zijn verschillende soorten kapitalisme:
Amerikaans/Europees. De verzorgingsstaat is een bepalende factor voor een bepaald model
van kapitalisme. Er zijn verschillende vormen van kapitalisme die afhangen van hoe de
verzorgingsstaat is ingericht. De verschillende modellen van kapitalisme:
1. Anglo-Saxon (Verenigd Koninkrijk)
2. Continental (Duitsland/Nederland)
3. Nordic (Noorwegen)
4. Mediterranean (Italië)
Een verzorgingsstaat vraagt van bedrijven een bepaalde verantwoordelijkheid tegenover
hun werknemers. Dit is om individuele rechten en stabiliteit te verzekeren (determinanten).
, Het soort kapitalisme wordt niet alleen bepaald door de inrichting van de verzorgingsstaat.
Er zijn ook andere factoren die het soort kapitalisme bepalen:
● Market
De manier waarop de markt werkt hangt af van vraag & aanbod.
Hoe interacteert de overheid met markten? (verschilt per land) → doet de overheid
zelf iets in de markt of laten ze de markt volledig los.
● Tax base
Hoe en waar heft de overheid belasting over? → over sommige dingen wordt
belasting geheven en over sommige dingen niet. Waar het meeste belastinggeld
vandaan wordt gehaald.
● Industrial relations
Hoe zijn de relaties tussen werknemers en werkgevers georganiseerd? → in
sommige gevallen hebben werknemers meer te zeggen dan in andere gevallen
(bijvoorbeeld door vakbonden op te richten). Wat is de rol van de overheid in de
organisatie? → worden vakbonden wel/niet aangemoedigd? In Nederland zijn er
bijvoorbeeld samen met de overheid CAO’s opgesteld, maar niet alle landen hebben
dit. Ook kan het in sommige landen zo zijn dat de werkgever een deel van de
WW-uitkering moet betalen als een werknemer wordt ontslagen, in plaats van dat de
overheid dit allemaal betaalt.
● Welfare system (state)
Hoe zijn de zekerheden voor burgers georganiseerd? Zijn er überhaupt zekerheden?
● Economic function
Hoe wordt er geld verdiend? Wat houdt de economie draaiende?
De volgende tabel laat zien hoe de verschillende soorten kapitalistische modellen
gerelateerd zijn aan de factoren.
Market:
Ongereguleerd = overheid grijpt niet in.
Staatsinterventie = overheid grijpt in wanneer nodig.
Staat als watchman = tussen ongereguleerd en staatsinterventie in, de staat houdt een
oogje in het zeil.
Tax base:
Corporate tax = de belasting die bedrijven moeten betalen (de verantwoordelijkheid die
bedrijven hebben).
Democracies
Political science gaat over de politiek. Public administration gaat over hoe de overheid werkt,
wanneer de overheid bepaald beleid implementeert. Hoe de relatie tussen political science
en public administration werkt:
Political science gaat over de input, dat de overheid uiteindelijk gaat uitvoeren en
implementeren. Rutte en zijn kabinet denken na over wat de overheid zou moeten doen =
input on policy decisions. Policy decisions moeten worden uitgevoerd door mensen die
werken bij ministeries, universiteiten, etc. (mensen die worden betaald door de overheid) =
throughput. Waardoor er uiteindelijk een bepaalde uitkomst oftewel output is, waar dit vak
voornamelijk over gaat.
Democratie & Europa
Ongeveer de helft van de democratieën van de wereld bevinden zich in Europa. Heel veel
mensen op de wereld leven niet in een democratie. Na de Tweede Wereldoorlog kwam er
een grote toename van democratieën in de wereld. Echter was er na de Tweede
Wereldoorlog ook een flinke toename van het aantal autocratieën in de wereld =
regeringsvorm waarbij de ongelimiteerde macht wordt uitgeoefend door één persoon, het
tegenovergestelde van een democratie. Daarnaast bestaat er ook een anocratie =
semi-democratie; deels democratie en deels dictatuur.
Het is bijzonder dat de helft van alle democratieën zich bevindt in Europa omdat in de jaren
70 de helft van Europa (Oost-Europa) nog werd bestuurd door een communistisch regime
en dus door dictators. Dit maakt duidelijk dat het hebben van zoveel democratieën in Europa
niet vanzelfsprekend is, en dat op een bepaald moment ook alles weer kan veranderen. 50
jaar geleden was het namelijk nog heel anders gesteld met Europa.
Een liberale democratie is een vereiste wanneer een land zich aan wil sluiten bij de
Europese Unie = macht van de overheid wordt beperkt door grondwettelijke regels die
worden gehandhaafd door een onafhankelijk rechtssysteem. Deze liberale democratieën in
,Europa worden in de huidige tijd flink uitgedaagd. Een democratie wordt in de overheid
vertaald als een wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.
Populisme
De trias politica en de constitutionele orde wordt onder andere uitgedaagd door populisme.
Populisten framen de elite en de traditionele instituties (Europese Unie) namelijk als
‘vijanden van de mensen’. De logica van populisme:
- Anti-establishment → ze zijn tegen de partijen die vaak iets te zeggen hebben binnen
de regering, en tegen de mensen die die partijen leiden. Zo daagt bijvoorbeeld
Wilders altijd Rutte uit, omdat Rutte al heel lang de leider is van Nederland en het al
lang voor het zeggen heeft. Een populist wil niet dat de mensen die het voor het
zeggen hebben, het voor het zeggen blijven hebben.
- Anti-experts/intellectualism → dit is goed te zien in de corona debatten. In Nederland
ligt er een focus op het boerenverstand/common sense. Populisten doen alsof de
ingewikkelde sociale problemen die er zijn, simpele problemen zijn die vragen om
simpele oplossingen. Het perspectief van experts op deze ingewikkelde problemen is
volgens populisten niet nodig.
- Pro ‘common sense’ → gaan af op common sense (zoals hierboven beschreven).
- Simple (and immediate) solutions → het verkiezingsprogramma van de PVV bestaat
altijd maar uit 1 of 2 pagina’s, terwijl de verkiezingsprogramma’s van andere partijen
wel uit 100 pagina’s bestaan. De sociale problemen worden beschreven als simpel,
die makkelijk op te lossen zijn.
- Out-group derogation → een strijd tussen ‘wij’ en ‘zij’. Dit veroorzaakt sociale
polarisatie = de tegenstellingen tussen twee groepen worden alsmaar groter. De
vijanden worden gezien en geframed als ‘vijanden van de mensen’. Dit is een
dreiging voor de democratische waarden en praktijken. Het doel van een democratie
is namelijk naar oplossingen zoeken met partijen die het niet met elkaar eens zijn,
maar wanneer steeds de focus wordt gelegd op ‘wij’ en ‘zij’, en ‘zij’ steeds worden
gezien als de vijand, wordt dit steeds lastiger om te onderhandelen en tot een
oplossing te komen.
De traditionele politiek is vervangen: conservatieven worden tegenwoordig meer gezien als
populistische/rechtse partijen.
Wanneer er een scheiding wordt gecreëerd tussen ‘wij’ en ‘zij’, veroorzaakt dit sociale
polarisatie. Het politieke ‘midden’ (moderate centre) wordt hierdoor uitgedaagd. Na de tijd
van de oorlogen was er een algemene overeenstemming: het kapitalisme had gewonnen,
oftewel men was voor de vrije markt + men was voor regionale integratie (Europese Unie). In
de jaren 90 was er in Nederland een paars kabinet = bestaande uit hele verschillende
politieke partijen. Deze waren allemaal voor meer vrije markt beleid. Hier was veel kritiek op
omdat de burger hierdoor niet echt meer een stem had. Op welke partij de burger ook
stemde, elke partij was voor meer vrije markt. Deze algemene overeenstemming werd ook
wel een ‘party cartel’ genoemd. Door toegenomen polarisatie is dit niet meer het geval in de
huidige tijd, er is geen duidelijke ‘party cartel’ meer en de overeenstemming tussen de
partijen is veel kleiner geworden. De meningen over bepaalde issues zoals migratie
verschillen heel erg en er is een record aantal aan partijen in Nederland.
,Oorzaken van populisme:
➔ Economische crisis van 2008, waardoor de mondiale economische orde werd
uitgedaagd.
➔ Toegenomen ongelijkheid in landen en tussen landen door de ingevoerde vrije markt
en de economische crisis.
➔ Bijkomende anti-immigrant sentimenten: immigranten de schuld geven van de
ellende.
In Nederland zag je duidelijk dat de ongelijkheid veroorzaakt door de economische crisis
zorgde voor een toename van populisme omdat bij de volgende verkiezingen er veel
gestemd werd op populistische partijen. Hierdoor werd het vrije marktprincipe weer aan de
kaak gesteld, wat nog niet gebeurd was sinds de oorlogen waren afgelopen.
Van ongelijkheid naar verzorgingsstaten
Verzorgingsstaten zouden de problemen die ongelijkheid met zich meebrengt, moeten
oplossen. Europese democratieën worden gekenmerkt door sterke verzorgingsstaten = land
met economische herverdeling, waarbij de bevolking uitgebreide sociale bescherming, zoals
pensioenen en werkloosheidsuitkeringen, worden aangeboden. Economische herverdeling =
de overheid neemt geld af van bepaalde mensen, en geeft het aan andere mensen. De
verzorgingsstaat verslechterde na de economische crisis van 2008 door bezuinigingen.
Doordat de economische herverdeling minder werd, nam de ongelijkheid weer toe.
Populisme kan hierdoor ook als iets positiefs gezien worden, namelijk als een push-back
tegen het niet langer willen van grote overeenstemming (over de vrije markt, wat uiteindelijk
voor grote ongelijkheid heeft gezorgd) en tegen de toegenomen onzekerheid (door de
verslechterde verzorgingsstaat) → toen het niet goed ging kwam het populisme op, kan ook
worden gezien als positief.
Hoorcollege 2 - Capitalism, crises, governance: Why social problems
demand governance action
Kapitalisme
Kapitalisme is niet gewoon kapitalisme. Er zijn verschillende soorten kapitalisme:
Amerikaans/Europees. De verzorgingsstaat is een bepalende factor voor een bepaald model
van kapitalisme. Er zijn verschillende vormen van kapitalisme die afhangen van hoe de
verzorgingsstaat is ingericht. De verschillende modellen van kapitalisme:
1. Anglo-Saxon (Verenigd Koninkrijk)
2. Continental (Duitsland/Nederland)
3. Nordic (Noorwegen)
4. Mediterranean (Italië)
Een verzorgingsstaat vraagt van bedrijven een bepaalde verantwoordelijkheid tegenover
hun werknemers. Dit is om individuele rechten en stabiliteit te verzekeren (determinanten).
, Het soort kapitalisme wordt niet alleen bepaald door de inrichting van de verzorgingsstaat.
Er zijn ook andere factoren die het soort kapitalisme bepalen:
● Market
De manier waarop de markt werkt hangt af van vraag & aanbod.
Hoe interacteert de overheid met markten? (verschilt per land) → doet de overheid
zelf iets in de markt of laten ze de markt volledig los.
● Tax base
Hoe en waar heft de overheid belasting over? → over sommige dingen wordt
belasting geheven en over sommige dingen niet. Waar het meeste belastinggeld
vandaan wordt gehaald.
● Industrial relations
Hoe zijn de relaties tussen werknemers en werkgevers georganiseerd? → in
sommige gevallen hebben werknemers meer te zeggen dan in andere gevallen
(bijvoorbeeld door vakbonden op te richten). Wat is de rol van de overheid in de
organisatie? → worden vakbonden wel/niet aangemoedigd? In Nederland zijn er
bijvoorbeeld samen met de overheid CAO’s opgesteld, maar niet alle landen hebben
dit. Ook kan het in sommige landen zo zijn dat de werkgever een deel van de
WW-uitkering moet betalen als een werknemer wordt ontslagen, in plaats van dat de
overheid dit allemaal betaalt.
● Welfare system (state)
Hoe zijn de zekerheden voor burgers georganiseerd? Zijn er überhaupt zekerheden?
● Economic function
Hoe wordt er geld verdiend? Wat houdt de economie draaiende?
De volgende tabel laat zien hoe de verschillende soorten kapitalistische modellen
gerelateerd zijn aan de factoren.
Market:
Ongereguleerd = overheid grijpt niet in.
Staatsinterventie = overheid grijpt in wanneer nodig.
Staat als watchman = tussen ongereguleerd en staatsinterventie in, de staat houdt een
oogje in het zeil.
Tax base:
Corporate tax = de belasting die bedrijven moeten betalen (de verantwoordelijkheid die
bedrijven hebben).
