Samenvatting Ontwikkelingspsychologie voor leerkrachten basisonderwijs H6

Ontwikkelingspsychologie voor
leerkrachten basisonderwijs
3e herziende druk. Hoofdstuk 6, zonder paragraaf 6.5
H6 Reflectie en portfolio met kinderen
6.1 Reflecteren

6.1.1 Competenties in beeld
In het opleiden van leerkrachten zijn competenties heel belangrijk. Maar een goede leerkracht heeft
ook persoonlijke kwaliteiten die bepalend zijn voor een goede leerkracht. Competenties kan je in
stukjes opdelen en kunnen geleerd worden, kwaliteiten zijn iets wat je al bezit.

6.1.2 Veranderende ideeën over evalueren
De opvattingen over opvoeding hebben gevolgen voor de visie op leren:
1. De objectivisten: kennis is objectief. Leren gebeurd door het overdragen van objectieve
kennis, vaak via voorgestructureerde methodes.
2. De subjectivisten: kennis wordt door mensen tot stand gebracht en verschilt dus per
individu. Nieuwe ervaringen in verband leggen met aanwezige kennis. Persoonlijke ervaring
en omgeving spelen een rol.
Veel problemen kunnen worden vermeden door leerlingen te laten doen wat ze kunnen, door ze
meer initiatief te gunnen en meer verantwoordelijkheid te laten dragen. De visie op leren verandert
van objectief naar subjectief. In de traditionele manier van evalueren werd er eerst instructie
gegeven en daarna evaluatie, maar met de nieuwe manier lopen oefening en evaluatie door elkaar.
De rol van de evaluatie verschuift van beoordelend naar begeleidend.

6.1.3 Wat is reflecteren en kunnen kinderen dat?
Reflecteren = het nadenken over eigen handelen. Het zorgt voor bewustwording voor, tijdens of na
het leerproces Het vergt een bewuste, mentale activiteit. Door leren reflecteren krijg je grip krijgen
op eigen leerproces.
Reflectievragen:
Inhoud Aanpak Beleving
Oriëntatie Wat wil ik leren? Hoe ga ik het doen? Denk ik dat het gaat lukken?
(voor) Wat heb ik ervoor nodig? Hoe vind ik het?
Met wie ga ik het doen?
Monitoring Wat ben ik aan het leren? Hoe pak ik het aan? Hoe beleef ik het leerproces
(tijdens) Hoe gaat het tot nu toe? Is dit de manier waarop ik tot nu toe?
Sluit dit aan bij wat ik me me het heb voorgenomen? Komen mijn verwachtingen
heb voorgenomen? uit? Waarom wel/niet?
Evaluatie Wat heb ik geleerd? Heeft de strategie Hoe heb ik het leerproces
(na) gewerkt? beleefd?
Waarom wel/niet?


Leerlingen kunnen op verschillende manieren gemotiveerd worden om reflectieve denkgewoontes te
ontwikkelen:
1. Betrek de leerlingen bij het formuleren van leerdoelen. Hierdoor zijn ze meer gemotiveerd.
2. Structuur in de aanpak. Ga de stappen na die je zet om een probleem op te lossen
3. De socratische dialoog, stel vragen als:

, 1. Wat bedoel je met …?
2. Kun je me een voorbeeld geven?
3. Hoe weet je dat zo precies?
4. Weet je ook nog een anderen manier om …?
5. Wat zou er gebeuren als …?

6.1.4 Vragen stellen bij reflecteren en betekenis voor kinderen
Valkuilen van reflecteren:
- De leerkracht dirigeert de gesprekken te veel
- Leerlingen geven sociaal gewenste antwoorden
- Kinderen verwachten een oordeel van de leerkracht

Doel: het kind laten nadenken. Open vragen stellen zonder je eigen mening te laten doorschemeren.
Voorbeeldvragen:
 Vragen ter concretisering van een probleem of situatie
o Wat heb je precies gedaan?
o Wanneer deed je dat en heb je er lang over gedaan?
o Stel je eens voor dat… Wat zou je dan kunnen doen?
 Vragen om tot alternatieven te komen
o Wat vind je er zelf van?
o Wat zou je verder nog kunnen doen om…?
 Vragen om tot plannen, actie of afspraken te komen
o Wat ga je doen?
o Wanneer ga je dat doen?

Tips voor reflectie
Wat je vooral niet moet doen is vragen naar de bekende weg, de rol van de leerkracht is heel
belangrijk. Tips:
 In de onderbouw schrijft de leerkracht de reflecties
 In de midden-en bovenbouw geeft de leerkracht feedback op de opgeschreven reflecties van
de leerling
 Hoe groter de betrokkenheid bij de werkjes, hoe groter vaak de kwaliteit van de reflectie

6.2 Praten met kinderen

Praten is een van de meest fundamentele elementen in de ontwikkeling van het kind:
 Beeld verwerven van zichzelf en de wereld om hem heen;
 Gedachten en gevoelens uiten;
 Communicatiemiddel;
 Structuur aanbrengen in de omgeving;
 Versterkt cognitieve ontwikkeling;
 Versterkt sociaal-emotionele ontwikkeling.
Een gesprek is de meest open en directe manier om informatie over kinderen te verzamelen. Dit
gesprek moet goed voorbereid worden en het verloop ervan hangt af van de gesprekleider (vb.
leraar). De volgende psychologen hebben hier over nagedacht:

Carl Rogers: voorwaarden voor een goed gesprek waarbij beide gesprekspartners tot hun recht
komen.
- Congruentie: de leraar is ‘echt’, hij doet en zegt geen dingen die hij niet meent. Er is
overeenstemming (congruentie) tussen wie hij is en wat hij zegt.
- Empathie: inleven in de belevingswereld van het kind.