Hoofdstuk 11 – modernisering
H11.1 context: traditioneel of modern
De traditionele samenleving vertoont meer variatie in de omgang met
elkaar dan de moderne samenleving
- Rationalisering in de geschiedenis
o Sinds de late middeleeuwen is het proces te herkennen in
ontwikkelingen die tot diepgaande veranderingen hebben
geleid -> modernisering
Modernisering was een geleidelijk proces dat na de
industriële revolutie in een verdere stroomversnelling
kwam
- Rationalisering in de economie
o Te zien door een nauwkeurige boekhouding, vrijheid van
beroep en bedrijf
Rationalisering kenmerkte een overgang van een
traditionele naar een kapitalistische economie
- Rationalisering in sociale processen
o Sociale processen worden doelmatig (efficiënt) en doeltreffend
(effectief) georganiseerd en worden uitkomsten gemeten
- Rationalisering in wetenschap en kunst
o In de wetenschap en de natuurwetenschap zijn logische
redeneringen en experimentele bewijsvoering zeer belangrijk
De uitkomst in verhouding tot de investering werd
steeds meer van belang, ook steeds meer bezig met de
‘productie’ van wetenschappelijke artikelen
o Rationalisering heeft ook effect op de technieken die in de
kunst worden gebruikt. Deze werden geavanceerder en
ontwikkelden zich als professies
- Rationalisering in politiek en bestuur
o Processen van bureaucratisering waarbij protocollen en regels
werden vastgelegd en er gearchiveerd werd
o Door rationalisering zijn regels en wetten algemeen geldig
geworden en werden ze ‘zonder aanzien des persoons’
toegepast
- Rationalisering als onttovering van de wereld
o Onttovering van de wereld houdt in dat mensen door
rationalisering steeds meer geloven dat alles berekenbaar en
daardoor voorspelbaar is
Vanuit het conflict-paradigma wordt bij rationalisering de nadruk gelegd op
het ontstaan van sociale ongelijkheid door het proces van rationalisering
- Vervreemding duidt op het isolement van de individuele mens die
geen zeggenschap heeft over wat en hoe er geproduceerd wordt en
die in feite machteloos is
, Vanuit het rationele-actor-paradigma wordt benadrukt dat door de
rationalisering actoren in toenemende mate het proces kunnen beheersen
om de eigen doelen te bereiken
H11.2 analyse: de wording van de moderne westerse samenleving
Het begrip moderne samenleving duidt op een samenlevingstype dat
relatief recent is ontstaan waarbij de verlichting als beginpunt wordt
genomen
- Processen van rationalisering, staatsvorming, democratisering,
institutionalisering, individualisering en globalisering hebben
gezorgd voor ingrijpende sociale en politieke veranderingen in de
wereld
o Alle veranderingen die plaats hebben gevonden worden
modernisering genoemd
Algemene kenmerken van een moderne samenleving
- Hoge mate van differentiatie
o Veel verschillen tussen de leden van de samenleving
- Moderne mensen zijn sterk van elkaar afhankelijk
1. Politieke kenmerken van een moderne samenleving
o Politieke bindingen in moderne samenlevingen zijn ingebed in
bureaucratisch georganiseerde nationale staten
o Er is sprake van volkssoevereiniteit
De macht van de overheid is uiteindelijk afkomstig van
de burgers
o De macht van de overheid in een moderne samenleving wordt
beperkt door de in de rechtsstaat verankerde grondrechten
van de burgers
o De overheid garandeert de sociale grondrechten van burgers
via een verzorgingsstaat
2. Economische kenmerken van een moderne samenleving
o Hoge mate van rationalisering en arbeidsdeling
o Geglobaliseerde wereldmarkt
o Moderne economieën zijn gemengd
De overheid oefent veel invloed uit met regels en ook
qua economische activiteit
o Kenniseconomie
Economie gekenmerkt door vernieuwing, complexte
technologie en een hoog opleidingsniveau van de
werkende bevolking
3. Demografische kenmerken van een moderne samenleving
o Urbanisatie
o Heterogene samenstelling van de bevolking
4. Culturele en sociale kenmerken van een moderne samenleving
o Moderne samenlevingen zijn sterk afhankelijk van technisch-
wetenschappelijke kennis
o Secularisering
Het proces van verwereldlijking
H11.1 context: traditioneel of modern
De traditionele samenleving vertoont meer variatie in de omgang met
elkaar dan de moderne samenleving
- Rationalisering in de geschiedenis
o Sinds de late middeleeuwen is het proces te herkennen in
ontwikkelingen die tot diepgaande veranderingen hebben
geleid -> modernisering
Modernisering was een geleidelijk proces dat na de
industriële revolutie in een verdere stroomversnelling
kwam
- Rationalisering in de economie
o Te zien door een nauwkeurige boekhouding, vrijheid van
beroep en bedrijf
Rationalisering kenmerkte een overgang van een
traditionele naar een kapitalistische economie
- Rationalisering in sociale processen
o Sociale processen worden doelmatig (efficiënt) en doeltreffend
(effectief) georganiseerd en worden uitkomsten gemeten
- Rationalisering in wetenschap en kunst
o In de wetenschap en de natuurwetenschap zijn logische
redeneringen en experimentele bewijsvoering zeer belangrijk
De uitkomst in verhouding tot de investering werd
steeds meer van belang, ook steeds meer bezig met de
‘productie’ van wetenschappelijke artikelen
o Rationalisering heeft ook effect op de technieken die in de
kunst worden gebruikt. Deze werden geavanceerder en
ontwikkelden zich als professies
- Rationalisering in politiek en bestuur
o Processen van bureaucratisering waarbij protocollen en regels
werden vastgelegd en er gearchiveerd werd
o Door rationalisering zijn regels en wetten algemeen geldig
geworden en werden ze ‘zonder aanzien des persoons’
toegepast
- Rationalisering als onttovering van de wereld
o Onttovering van de wereld houdt in dat mensen door
rationalisering steeds meer geloven dat alles berekenbaar en
daardoor voorspelbaar is
Vanuit het conflict-paradigma wordt bij rationalisering de nadruk gelegd op
het ontstaan van sociale ongelijkheid door het proces van rationalisering
- Vervreemding duidt op het isolement van de individuele mens die
geen zeggenschap heeft over wat en hoe er geproduceerd wordt en
die in feite machteloos is
, Vanuit het rationele-actor-paradigma wordt benadrukt dat door de
rationalisering actoren in toenemende mate het proces kunnen beheersen
om de eigen doelen te bereiken
H11.2 analyse: de wording van de moderne westerse samenleving
Het begrip moderne samenleving duidt op een samenlevingstype dat
relatief recent is ontstaan waarbij de verlichting als beginpunt wordt
genomen
- Processen van rationalisering, staatsvorming, democratisering,
institutionalisering, individualisering en globalisering hebben
gezorgd voor ingrijpende sociale en politieke veranderingen in de
wereld
o Alle veranderingen die plaats hebben gevonden worden
modernisering genoemd
Algemene kenmerken van een moderne samenleving
- Hoge mate van differentiatie
o Veel verschillen tussen de leden van de samenleving
- Moderne mensen zijn sterk van elkaar afhankelijk
1. Politieke kenmerken van een moderne samenleving
o Politieke bindingen in moderne samenlevingen zijn ingebed in
bureaucratisch georganiseerde nationale staten
o Er is sprake van volkssoevereiniteit
De macht van de overheid is uiteindelijk afkomstig van
de burgers
o De macht van de overheid in een moderne samenleving wordt
beperkt door de in de rechtsstaat verankerde grondrechten
van de burgers
o De overheid garandeert de sociale grondrechten van burgers
via een verzorgingsstaat
2. Economische kenmerken van een moderne samenleving
o Hoge mate van rationalisering en arbeidsdeling
o Geglobaliseerde wereldmarkt
o Moderne economieën zijn gemengd
De overheid oefent veel invloed uit met regels en ook
qua economische activiteit
o Kenniseconomie
Economie gekenmerkt door vernieuwing, complexte
technologie en een hoog opleidingsniveau van de
werkende bevolking
3. Demografische kenmerken van een moderne samenleving
o Urbanisatie
o Heterogene samenstelling van de bevolking
4. Culturele en sociale kenmerken van een moderne samenleving
o Moderne samenlevingen zijn sterk afhankelijk van technisch-
wetenschappelijke kennis
o Secularisering
Het proces van verwereldlijking
