Forensische Psychiatrie (Master)
Week 1 - introductie forensische psychiatrie
Hoorcollege 1 - Introductie vak, psychische stoornissen, diagnostiek en behandeling
Relevantie van het vak
● Waarom hebben we het over psychiatrie bij criminologie?
● Van alle delinquenten heeft 60% een psychische stoornis, 60% een verslaving, 80%
een uitkering/geen werk, 57% schulden en 35% een LVB
● Hoe verder in de strafrechtsketen, hoe meer mensen met een stoornis percentueel
→ Bij een zwaarder delict pas onderzoek naar stoornis
→ Iemand zonder vast adres kan je geen taakstraf geven dus dan maar
gevangenisstraf
→ Mensen die gevaarlijk worden gevonden (dus stoornis) krijgen een hogere straf
→ maar mensen met psychische stoornis hebben een even grote kans op
geweld
● Verband tussen stoornis en delictgedrag / gevaar?
Meldingen verwarde personen
● Politie krijgt steeds meer meldingen van verward gedrag → kost veel tijd → is dit wel
de taak van de politie? → Geen getrainde gedragskundige maar mogen wel ‘zorg’
verlenen door iemand in de auto mee te nemen naar bureau of instantie → vaak gaat
het dan nog slechter met de persoon
Verklaringen:
● Minder tolerantie in de maatschappij → zegt vooral iets over de melders
● Mensen denken sneller dat ze de politie moeten bellen
● Te weinig plek in de GGZ → ambulantisering → zou kunnen leiden tot meer mensen
in strafrecht met psychische problematiek
● Aantal mensen met psychische problemen neemt toe → stijging pandemie maar ook
überhaupt meer mensen in Nederland → toch redelijk constant gebleven
● Stijging door complexiteit van de samenleving → wordt steeds lastiger om te
overleven in deze maatschappij, je wordt minder snel opgemerkt
● Meeste meldingen gaan eigenlijk over middelenmisbruik
● Er kunnen ook 15 telefoontjes over 1 persoon gaan
● Er is een klein groepje die voor enorm veel overlast zorgt door hun stoornis
Relevantie
● En het strafrecht gaat anders om met personen met een psychische stoornis
● Als verdachte kwetsbaar en als dader minder verantwoordelijk - gedragskundigen
helpen daarbij
● En er zijn speciale sancties, zoals TBS (maar ook behandeling als bijz voorwaarde)
● Daarvoor is naast een psychische stoornis een ernstig delict en gevaar voor
herhaling vereist
● Ook een gedragskundig advies (ook voor jeugd)
,Opbouw hoorcolleges
● College 1-2 (Historie) Psychiatrische diagnostiek
● College 3-5 Forensisch psychiatrische diagnostiek (5 jeugd)
● College 5-8 Forensische zorg en behandeling (TBS)
Opbouw college 1
● Begripsbepaling
● Geschiedenis van de psychiatrische classificatie
● Classificatie, diagnose, behandeling
● Geschiedenis van de persoonlijkheidsleer
● Psychische stoornissen deel 1
Begripsbepaling
● Psychiatrie - neurologie (neurosciences) → was vroeger gewoon zenuwarts
- Neurologie: Gaat over de hardware van het zenuwstelsel
- Psychiatrie: Geestelijk component van het zenuwstelsel, zie je niet per se aan
de hardware → meer over de software → dokter van de geest
● Psychiatrie - psychologie
- Psychologie: Geestelijk component van het zenuwstelsel, zie je niet per se
aan de hardware te zien → meer sociale wetenschap ipv dokter
● Forensische psychiatrie
- Forensisch: in dienst van het recht
● (Psycho)pathologie: studie van de ziekte van de geest
● (Psycho)diagnostiek: onderscheiden van de ziektes van de geest
● Nosologie: naam geven aan een bepaald type gedrag (bv. schizofrenie)
● Ziekte= meer geneeskunde, stoornis= destigmatiserend, afwijking= meer sociaal
● Stoornissen in (hersen)functies
● Denken, voelen, willen, handelen, eigenschappen
● Symptoom - functiestoornis/beperking
● Syndroom - classificatie → vaste verzameling van symptomen (griep is ook een
syndroom) → lastiger in de psychiatrie
Functiestoornissen / symptomen
Cognitieve functies
- Bewustzijn
- Intellectuele vermogens
- Oordeelsvermogen
- Waarneming
- Denken
Affectieve functies
- Stemming
- Affect (emotie)
Conatieve/voluntatieve functies
- Executieve functies → bijv. planning
- Psychomotoriek
,Verschil psychiatrische, psychologische diagnostiek
● Normaalverdeling
● Persoonlijkheidsstoornis? vs. Psychopathie?
● Ziek vs gezond of meer kijken via een normaalverdeling
Zeven visies op psychiatrische stoornis:
● Pathofysiologische afwijking
- Medisch iets mis met hardware, somatische geneeskunde
● Verlies van betekenis
● Schadelijke disfunctie
● Sociaal construct
- iets wat wij hebben gemaakt om er mee om te kunnen gaan
● Onvermogen om het ‘goede leven’ te leiden
- de samenleving niet aan kunnen → nog steeds van belang voor politiek
● Leed
● Beperkingen waar mensen zelf niet mee kunnen omgaan
Kortom: afspraken → DSM = opsomming van classificaties
Geschiedenis van classificatie
● Emil Kraepelin (1856-1926)
● Kwam met voorloper van het DSM
● De eerste die vond dat er een richtlijn moest komen voor het onderzoeken van
prevalenties etc
DSM
- Nu bij de 5e editie (eerste uit 1952)
- Hoe we denken over psychische problemen verandert steeds daarom steeds nieuwe
edities
- Toen wel homofilie en geen ADHD bijv.
Psychische stoornis volgens DSM-5
● Klinische significantie symptomen in psych functies
● Disfunctie in psychologie, biologie, ontwikkeling
● Significante lijdensdruk, beperkingen in functioneren op sociaal of beroepsmatig
gebied
● Niet reactie op stressor of verlies, passend binnen cultuur
, ● Niet sociaal deviant gedrag (politiek, religieus, seksueel), conflict individu met
maatschappij ook niet, tenzij gevolg van individueel disfunctioneren
● Tenminste zoveel van deze symptomen
● Disclaimer voor juridisch gebruik → niet gebruiken voor insanity pleas! altijd een
psycholoog nodig
→ vooral een hulpmiddel om houvast te krijgen in psychische aandoeningen
Kritiek DSM
● Atheoretisch → alleen een beschrijvende lijst, verklaard niks → hierover wordt
niemand het eens dus laat maar zo → wel belangrijk voor behandeling
● reductionistisch → Je reduceert heel iemands zijn tot 1 woord (stempel)
● Schijn van validiteit → is dit instrument daadwerkelijk wel zo sterk? elke
psycholoog komt tot een andere diagnose?
● Grens normaliteit → wanneer is iets niet meer gezond maar ziek
● Grenzen onderling → voldoen aan meerdere classificaties tegelijk?
(NAO(niet anders omschreven) en tenzij beter verklaard door andere stoornis)
● Comorbiditeit → heb je dan ook echt 5 verschillende problemen of zijn het toevallig
5 verschillende vakjes waar je aan voldoet
● Cultuurgebondenheid
● Belangen? → verzekering, farmaceutische industrie
Verschil: classificatie en diagnose
Classificatie: beschrijft stoornis
- Op groepsniveau
- Bedoeld voor onderzoek
- Niet bepalend of behandeling is geïndiceerd
- Classificatie is onderdeel van diagnostiek
Diagnose:
- Op individueel niveau
- Omvat factoren van invloed op beloop en
behandeling
- Bepalend of behandeling is geïndiceerd
- Beschrijft stoornis en geeft mogelijke oorzakelijke
verklaring van een syndroom in bio-psycho-sociaal
perspectief
Diagnose: aangrijpingspunt behandeling
Factoren: Behandeling:
- Familiaire belasting - Medicatie
- Afhankelijke persst. - Psychotherapie
- Suikerziekte - Goed instellen
- Overlijden echtgenote - Verliesverwerking
- Werkloosheid - Activering
Week 1 - introductie forensische psychiatrie
Hoorcollege 1 - Introductie vak, psychische stoornissen, diagnostiek en behandeling
Relevantie van het vak
● Waarom hebben we het over psychiatrie bij criminologie?
● Van alle delinquenten heeft 60% een psychische stoornis, 60% een verslaving, 80%
een uitkering/geen werk, 57% schulden en 35% een LVB
● Hoe verder in de strafrechtsketen, hoe meer mensen met een stoornis percentueel
→ Bij een zwaarder delict pas onderzoek naar stoornis
→ Iemand zonder vast adres kan je geen taakstraf geven dus dan maar
gevangenisstraf
→ Mensen die gevaarlijk worden gevonden (dus stoornis) krijgen een hogere straf
→ maar mensen met psychische stoornis hebben een even grote kans op
geweld
● Verband tussen stoornis en delictgedrag / gevaar?
Meldingen verwarde personen
● Politie krijgt steeds meer meldingen van verward gedrag → kost veel tijd → is dit wel
de taak van de politie? → Geen getrainde gedragskundige maar mogen wel ‘zorg’
verlenen door iemand in de auto mee te nemen naar bureau of instantie → vaak gaat
het dan nog slechter met de persoon
Verklaringen:
● Minder tolerantie in de maatschappij → zegt vooral iets over de melders
● Mensen denken sneller dat ze de politie moeten bellen
● Te weinig plek in de GGZ → ambulantisering → zou kunnen leiden tot meer mensen
in strafrecht met psychische problematiek
● Aantal mensen met psychische problemen neemt toe → stijging pandemie maar ook
überhaupt meer mensen in Nederland → toch redelijk constant gebleven
● Stijging door complexiteit van de samenleving → wordt steeds lastiger om te
overleven in deze maatschappij, je wordt minder snel opgemerkt
● Meeste meldingen gaan eigenlijk over middelenmisbruik
● Er kunnen ook 15 telefoontjes over 1 persoon gaan
● Er is een klein groepje die voor enorm veel overlast zorgt door hun stoornis
Relevantie
● En het strafrecht gaat anders om met personen met een psychische stoornis
● Als verdachte kwetsbaar en als dader minder verantwoordelijk - gedragskundigen
helpen daarbij
● En er zijn speciale sancties, zoals TBS (maar ook behandeling als bijz voorwaarde)
● Daarvoor is naast een psychische stoornis een ernstig delict en gevaar voor
herhaling vereist
● Ook een gedragskundig advies (ook voor jeugd)
,Opbouw hoorcolleges
● College 1-2 (Historie) Psychiatrische diagnostiek
● College 3-5 Forensisch psychiatrische diagnostiek (5 jeugd)
● College 5-8 Forensische zorg en behandeling (TBS)
Opbouw college 1
● Begripsbepaling
● Geschiedenis van de psychiatrische classificatie
● Classificatie, diagnose, behandeling
● Geschiedenis van de persoonlijkheidsleer
● Psychische stoornissen deel 1
Begripsbepaling
● Psychiatrie - neurologie (neurosciences) → was vroeger gewoon zenuwarts
- Neurologie: Gaat over de hardware van het zenuwstelsel
- Psychiatrie: Geestelijk component van het zenuwstelsel, zie je niet per se aan
de hardware → meer over de software → dokter van de geest
● Psychiatrie - psychologie
- Psychologie: Geestelijk component van het zenuwstelsel, zie je niet per se
aan de hardware te zien → meer sociale wetenschap ipv dokter
● Forensische psychiatrie
- Forensisch: in dienst van het recht
● (Psycho)pathologie: studie van de ziekte van de geest
● (Psycho)diagnostiek: onderscheiden van de ziektes van de geest
● Nosologie: naam geven aan een bepaald type gedrag (bv. schizofrenie)
● Ziekte= meer geneeskunde, stoornis= destigmatiserend, afwijking= meer sociaal
● Stoornissen in (hersen)functies
● Denken, voelen, willen, handelen, eigenschappen
● Symptoom - functiestoornis/beperking
● Syndroom - classificatie → vaste verzameling van symptomen (griep is ook een
syndroom) → lastiger in de psychiatrie
Functiestoornissen / symptomen
Cognitieve functies
- Bewustzijn
- Intellectuele vermogens
- Oordeelsvermogen
- Waarneming
- Denken
Affectieve functies
- Stemming
- Affect (emotie)
Conatieve/voluntatieve functies
- Executieve functies → bijv. planning
- Psychomotoriek
,Verschil psychiatrische, psychologische diagnostiek
● Normaalverdeling
● Persoonlijkheidsstoornis? vs. Psychopathie?
● Ziek vs gezond of meer kijken via een normaalverdeling
Zeven visies op psychiatrische stoornis:
● Pathofysiologische afwijking
- Medisch iets mis met hardware, somatische geneeskunde
● Verlies van betekenis
● Schadelijke disfunctie
● Sociaal construct
- iets wat wij hebben gemaakt om er mee om te kunnen gaan
● Onvermogen om het ‘goede leven’ te leiden
- de samenleving niet aan kunnen → nog steeds van belang voor politiek
● Leed
● Beperkingen waar mensen zelf niet mee kunnen omgaan
Kortom: afspraken → DSM = opsomming van classificaties
Geschiedenis van classificatie
● Emil Kraepelin (1856-1926)
● Kwam met voorloper van het DSM
● De eerste die vond dat er een richtlijn moest komen voor het onderzoeken van
prevalenties etc
DSM
- Nu bij de 5e editie (eerste uit 1952)
- Hoe we denken over psychische problemen verandert steeds daarom steeds nieuwe
edities
- Toen wel homofilie en geen ADHD bijv.
Psychische stoornis volgens DSM-5
● Klinische significantie symptomen in psych functies
● Disfunctie in psychologie, biologie, ontwikkeling
● Significante lijdensdruk, beperkingen in functioneren op sociaal of beroepsmatig
gebied
● Niet reactie op stressor of verlies, passend binnen cultuur
, ● Niet sociaal deviant gedrag (politiek, religieus, seksueel), conflict individu met
maatschappij ook niet, tenzij gevolg van individueel disfunctioneren
● Tenminste zoveel van deze symptomen
● Disclaimer voor juridisch gebruik → niet gebruiken voor insanity pleas! altijd een
psycholoog nodig
→ vooral een hulpmiddel om houvast te krijgen in psychische aandoeningen
Kritiek DSM
● Atheoretisch → alleen een beschrijvende lijst, verklaard niks → hierover wordt
niemand het eens dus laat maar zo → wel belangrijk voor behandeling
● reductionistisch → Je reduceert heel iemands zijn tot 1 woord (stempel)
● Schijn van validiteit → is dit instrument daadwerkelijk wel zo sterk? elke
psycholoog komt tot een andere diagnose?
● Grens normaliteit → wanneer is iets niet meer gezond maar ziek
● Grenzen onderling → voldoen aan meerdere classificaties tegelijk?
(NAO(niet anders omschreven) en tenzij beter verklaard door andere stoornis)
● Comorbiditeit → heb je dan ook echt 5 verschillende problemen of zijn het toevallig
5 verschillende vakjes waar je aan voldoet
● Cultuurgebondenheid
● Belangen? → verzekering, farmaceutische industrie
Verschil: classificatie en diagnose
Classificatie: beschrijft stoornis
- Op groepsniveau
- Bedoeld voor onderzoek
- Niet bepalend of behandeling is geïndiceerd
- Classificatie is onderdeel van diagnostiek
Diagnose:
- Op individueel niveau
- Omvat factoren van invloed op beloop en
behandeling
- Bepalend of behandeling is geïndiceerd
- Beschrijft stoornis en geeft mogelijke oorzakelijke
verklaring van een syndroom in bio-psycho-sociaal
perspectief
Diagnose: aangrijpingspunt behandeling
Factoren: Behandeling:
- Familiaire belasting - Medicatie
- Afhankelijke persst. - Psychotherapie
- Suikerziekte - Goed instellen
- Overlijden echtgenote - Verliesverwerking
- Werkloosheid - Activering
