Inhoudsopgave
De kern van participatief actieonderzoek....................................................................................................... 2
Inleiding................................................................................................................................................................2
Deel 1Profiel van PAO...........................................................................................................................................2
1. Kenmerken van PAO.....................................................................................................................................2
2. Geschiedenis van PAO..................................................................................................................................3
3. PAO en ander onderzoek..............................................................................................................................3
4. Kwaliteit van PAO.........................................................................................................................................7
5. Profiel van een participatief actieonderzoeker............................................................................................8
6. Kiezen voor PAO...........................................................................................................................................8
Deel 2 Processen in PAO.......................................................................................................................................9
7. Handelen subjecten en situaties als onderzoeksobjecten in PAO...............................................................9
8. Samenwerken en participeren...................................................................................................................10
9. Onderzoeken..............................................................................................................................................12
10. Reflecteren en leren.................................................................................................................................13
11. Veranderen...............................................................................................................................................14
Deel 3 Uitvoeren en begeleiden van participatief actieonderzoek.....................................................................18
12. PAO doen in zes fasen..............................................................................................................................18
13. Aanleiding en aanloopfase.......................................................................................................................19
14. De oriëntatiefase......................................................................................................................................20
15. Diagnostische fase....................................................................................................................................20
16. Ontwikkelfase...........................................................................................................................................20
,De kern van participatief actieonderzoek
Inleiding
PAO1: een onderzoeksmethode die is ontstaan vanuit de wens naar dienstbaar onderzoek
voor maatschappij en beroepspraktijk. PAO: een onderzoek waarbij het gaat om de
participatieve creatie van kennis en actie. Deelnemers (onderzochten) en onderzoekers
werken samen aan het onderzoek, waarbij ze zich tot elkaar verhouden als subject-subject.
Deelnemers worden uitgenodigd om als medeonderzoekers te participeren. Binnen het PAO
gaat het om kennis om de werkelijkheid te veranderen. De kennis die in PAO wordt
verzameld is bestemd voor de deelnemers. Deelnemers beschikken door het PAO over
inzicht in hun doen en laten in de onderzochte situaties en tegelijkertijd over kennis voor het
verbeteren van hun handelen. PAO leidt tot verandering en empowerment van de
deelnemers.
Deel 1Profiel van PAO
1. Kenmerken van PAO
10 kenmerken
1: PAO is gericht op praktische problemen, vragen of wensen
2: PAO is participatief onderzoek
3: Verbeteren, veranderen, vernieuwen veranderen is de situatie hier en nu van een
individu of groep wijzigen in de richting van een voor betrokken betere, meer bevredigende
situatie of een adequate handelen. Goede PAO leidt niet alleen tot nieuw handelen of
nieuwe praktijken, individuele en maatschappelijke bewustwording, maar ook tot
empowerment van betrokkenen en onderzoekers.
4: PAO bevat altijd een onderzoeksdeel en een actiedeel. Daarbij lopen betrokken vijf fasen:
- oriënteren: aanleiding en verkenning situatie en handelen)
- diagnosticeren: analyse van vragen, idee, probleem, droom inzake handelen en situatie
- ontwikkelen: richting bepalen, plan van aanpak maken
- actie: uitvoering van plan, oefenen met nieuwe handelen
- evalueren: het nieuwe handelen waarnemen, kritisch bekijken en waarderen
5: Wetenschappelijke methoden en technieken. PAO is niet gebonden aan een bepaalde
methode of dataverzamelingstechniek. Zowel kwantitatief (vragenlijstonderzoek) als
kwalitatief (open interview), participerende observatie en focusgroepen) kunnen gebruikt
worden.
6: De wetenschappelijke m & t2 worden aangevuld met ervaringsgerichte m&t
7: Niet alleen kennis om de werkelijkheid te begrijpen ook kennis om de werkelijkheid te
veranderen.
8: PAO is een meervoudig proces. Participatief onderzoek, interactie & communicatie,
samenwerken, participeren, reflecteren, leren en veranderen.
9: De kennis wordt teruggekoppeld naar de deelnemers (member check), de bewerkingen
gebeuren samen met de betrokkenen, en er zijn in het proces controle- en reflectieve
momenten ingebouwd. PAO kent ook bronnen-en methodentriangulatie, en externe
controle op de inhoud, zoals het consulteren van crititcal friends en onafhankelijke experts.
1
Participatief actieonderzoek
2
Methoden en technieken
, Het gezamelijke zoekproces, de samenhangende interactie tussen OZ 3 & DN4, en de
ingebouwde reflectie maakt dat PAO bruikbare of nuttige kennis wordt ontwikkeld.
10: De kennis is meestal lokaal van aard en is bestemd voor deelnemers. Die beschikken
door het PAO over meer inzicht in hun doen en laten in de onderzochte situatie
(beschrijvende en verklarende kennis) en tegelijkertijd over kennis over het verbeteren van
hun concrete situatie (prescriptieve kennis).
2. Geschiedenis van PAO
Kurt Lewin -> gebruikte als eerste onderzoek benadering. In vitro (laboratorium) In vivo
(leefwereld).
Jaren vijftig van vorige eeuw-> belang naar onderzoek voor sociale problemen rond wonen
en leven (community-ontwikkeling). Eerste onderzoeksinstrument in NL: community-self-
survey (plattelandsgebieden).
Fals Borda: grondlegger van Pariticpatroy (Action) Research (PAR). Zie PAR als een ocminatie
van onderzoek, volwassenenonderwijs en sociaalpolitieke actie.
Lokale bevolking: ‘commonsense knowlegde, pracitcal, vital, empirical knowledge which has
allowed them to survive, to interpret, to create, to produce and to work over centuries with
direct natrual means.’ PAR wordt ingezet om analyses en strategieën te ontwikkelen die
deze lokale kennis kunnen mobiliseren voor sociale verandering.
Paulo Freire: bevrijdingspedagoog. Kritische theorie en de problematiserende methodiek
van bewustwording. Denken en handelen zijn niet van elkaar te scheiden maar op elkaar
betrokken.
Magisch bewustzijn: instanties buiten mij (goden, instanties, anderen) bepalen mijn leven.
Hierdoor komen mensen niet snel in actie. Mensen met elkaar kunnen tot inzicht in de
werkelijkheid en tot kritische bewustzijn komen. De dialoog is een kernpunt in de methode
van Freire. Ontmoeting tussen mens en werelden.
Een van de meest invloedrijke stromingen in de jaren zestig van de vorige eeuw was de
kritische theorie van de Frankfurter Schule. Kwantitatieve of empirische-analytische
onderzoek
Kernelementen methodologie Moser:
De transparantie van onderzoeksdoelen, onderzoeksproces en onderzoeksmethoden
(moeten helder zijn voor betrokkenen)
Onderzoek mag niet manipulatief zijn
Onderzoek moet emancipatoir van karakter zijn
Congruentie (verband tussen nagestreefde doel en ingezette middelen)
(Verder de geschiedenis niet uitgewerkt vanwege onzin)
3. PAO en ander onderzoek
PAO is praktijkgericht onderzoek en heeft dus praktische problemen. In vivo. Is gericht op
het verbeteren van concrete praktijksituaties. Lokale of contextafhankelijke kennis.
3
Onderzoek(ers)
4
Deelnemers
De kern van participatief actieonderzoek....................................................................................................... 2
Inleiding................................................................................................................................................................2
Deel 1Profiel van PAO...........................................................................................................................................2
1. Kenmerken van PAO.....................................................................................................................................2
2. Geschiedenis van PAO..................................................................................................................................3
3. PAO en ander onderzoek..............................................................................................................................3
4. Kwaliteit van PAO.........................................................................................................................................7
5. Profiel van een participatief actieonderzoeker............................................................................................8
6. Kiezen voor PAO...........................................................................................................................................8
Deel 2 Processen in PAO.......................................................................................................................................9
7. Handelen subjecten en situaties als onderzoeksobjecten in PAO...............................................................9
8. Samenwerken en participeren...................................................................................................................10
9. Onderzoeken..............................................................................................................................................12
10. Reflecteren en leren.................................................................................................................................13
11. Veranderen...............................................................................................................................................14
Deel 3 Uitvoeren en begeleiden van participatief actieonderzoek.....................................................................18
12. PAO doen in zes fasen..............................................................................................................................18
13. Aanleiding en aanloopfase.......................................................................................................................19
14. De oriëntatiefase......................................................................................................................................20
15. Diagnostische fase....................................................................................................................................20
16. Ontwikkelfase...........................................................................................................................................20
,De kern van participatief actieonderzoek
Inleiding
PAO1: een onderzoeksmethode die is ontstaan vanuit de wens naar dienstbaar onderzoek
voor maatschappij en beroepspraktijk. PAO: een onderzoek waarbij het gaat om de
participatieve creatie van kennis en actie. Deelnemers (onderzochten) en onderzoekers
werken samen aan het onderzoek, waarbij ze zich tot elkaar verhouden als subject-subject.
Deelnemers worden uitgenodigd om als medeonderzoekers te participeren. Binnen het PAO
gaat het om kennis om de werkelijkheid te veranderen. De kennis die in PAO wordt
verzameld is bestemd voor de deelnemers. Deelnemers beschikken door het PAO over
inzicht in hun doen en laten in de onderzochte situaties en tegelijkertijd over kennis voor het
verbeteren van hun handelen. PAO leidt tot verandering en empowerment van de
deelnemers.
Deel 1Profiel van PAO
1. Kenmerken van PAO
10 kenmerken
1: PAO is gericht op praktische problemen, vragen of wensen
2: PAO is participatief onderzoek
3: Verbeteren, veranderen, vernieuwen veranderen is de situatie hier en nu van een
individu of groep wijzigen in de richting van een voor betrokken betere, meer bevredigende
situatie of een adequate handelen. Goede PAO leidt niet alleen tot nieuw handelen of
nieuwe praktijken, individuele en maatschappelijke bewustwording, maar ook tot
empowerment van betrokkenen en onderzoekers.
4: PAO bevat altijd een onderzoeksdeel en een actiedeel. Daarbij lopen betrokken vijf fasen:
- oriënteren: aanleiding en verkenning situatie en handelen)
- diagnosticeren: analyse van vragen, idee, probleem, droom inzake handelen en situatie
- ontwikkelen: richting bepalen, plan van aanpak maken
- actie: uitvoering van plan, oefenen met nieuwe handelen
- evalueren: het nieuwe handelen waarnemen, kritisch bekijken en waarderen
5: Wetenschappelijke methoden en technieken. PAO is niet gebonden aan een bepaalde
methode of dataverzamelingstechniek. Zowel kwantitatief (vragenlijstonderzoek) als
kwalitatief (open interview), participerende observatie en focusgroepen) kunnen gebruikt
worden.
6: De wetenschappelijke m & t2 worden aangevuld met ervaringsgerichte m&t
7: Niet alleen kennis om de werkelijkheid te begrijpen ook kennis om de werkelijkheid te
veranderen.
8: PAO is een meervoudig proces. Participatief onderzoek, interactie & communicatie,
samenwerken, participeren, reflecteren, leren en veranderen.
9: De kennis wordt teruggekoppeld naar de deelnemers (member check), de bewerkingen
gebeuren samen met de betrokkenen, en er zijn in het proces controle- en reflectieve
momenten ingebouwd. PAO kent ook bronnen-en methodentriangulatie, en externe
controle op de inhoud, zoals het consulteren van crititcal friends en onafhankelijke experts.
1
Participatief actieonderzoek
2
Methoden en technieken
, Het gezamelijke zoekproces, de samenhangende interactie tussen OZ 3 & DN4, en de
ingebouwde reflectie maakt dat PAO bruikbare of nuttige kennis wordt ontwikkeld.
10: De kennis is meestal lokaal van aard en is bestemd voor deelnemers. Die beschikken
door het PAO over meer inzicht in hun doen en laten in de onderzochte situatie
(beschrijvende en verklarende kennis) en tegelijkertijd over kennis over het verbeteren van
hun concrete situatie (prescriptieve kennis).
2. Geschiedenis van PAO
Kurt Lewin -> gebruikte als eerste onderzoek benadering. In vitro (laboratorium) In vivo
(leefwereld).
Jaren vijftig van vorige eeuw-> belang naar onderzoek voor sociale problemen rond wonen
en leven (community-ontwikkeling). Eerste onderzoeksinstrument in NL: community-self-
survey (plattelandsgebieden).
Fals Borda: grondlegger van Pariticpatroy (Action) Research (PAR). Zie PAR als een ocminatie
van onderzoek, volwassenenonderwijs en sociaalpolitieke actie.
Lokale bevolking: ‘commonsense knowlegde, pracitcal, vital, empirical knowledge which has
allowed them to survive, to interpret, to create, to produce and to work over centuries with
direct natrual means.’ PAR wordt ingezet om analyses en strategieën te ontwikkelen die
deze lokale kennis kunnen mobiliseren voor sociale verandering.
Paulo Freire: bevrijdingspedagoog. Kritische theorie en de problematiserende methodiek
van bewustwording. Denken en handelen zijn niet van elkaar te scheiden maar op elkaar
betrokken.
Magisch bewustzijn: instanties buiten mij (goden, instanties, anderen) bepalen mijn leven.
Hierdoor komen mensen niet snel in actie. Mensen met elkaar kunnen tot inzicht in de
werkelijkheid en tot kritische bewustzijn komen. De dialoog is een kernpunt in de methode
van Freire. Ontmoeting tussen mens en werelden.
Een van de meest invloedrijke stromingen in de jaren zestig van de vorige eeuw was de
kritische theorie van de Frankfurter Schule. Kwantitatieve of empirische-analytische
onderzoek
Kernelementen methodologie Moser:
De transparantie van onderzoeksdoelen, onderzoeksproces en onderzoeksmethoden
(moeten helder zijn voor betrokkenen)
Onderzoek mag niet manipulatief zijn
Onderzoek moet emancipatoir van karakter zijn
Congruentie (verband tussen nagestreefde doel en ingezette middelen)
(Verder de geschiedenis niet uitgewerkt vanwege onzin)
3. PAO en ander onderzoek
PAO is praktijkgericht onderzoek en heeft dus praktische problemen. In vivo. Is gericht op
het verbeteren van concrete praktijksituaties. Lokale of contextafhankelijke kennis.
3
Onderzoek(ers)
4
Deelnemers
