Samenvatting NOVA Scheikunde VWO 6 Hoofdstuk 10

10.1 Klassen van organische verbindingen
Anorganische verbindingen = zouten, water en zwaveldioxide
Organische verbindingen = moleculaire stoffen waarvan de moleculen zijn opgebouwd uit
voornamelijk koolstof- en waterstofatomen
-​ Organisch: gemaakt door organismen die ook voor een groot deel uit organische
verbindingen bestaan (eiwitten, DNA, vetten, suikers)
-​ Koolstof: kan veel stabiele bindingen vormen waardoor er een variëteit is aan verbindingen
en dus meer functies vervuld kunnen worden als bouwsteen of receptor (tetraëdrisch ->
driedimensionaal)
-​ Koolwaterstoffen = uitsluitend gebouwd uit C- en H-atomen
-​ Alkanen + alkenen + cycloalkanen
In fossiele brandstoffen zijn ze hydrofoob
-​ H-atomen zijn altijd te vervangen door een andere atoomgroep -> karakteristieke groep
-​ Dit heeft invloed op de oplosbaarheid en reactiviteit

Functionele groepen = vertakkingen en dubbele bindingen : hebben invloed op de eigenschappen
van de stof

Systematische naamgeving voor organische verbindingen (BINAS 66C + 66D)
1)​ Carbonzuren = koolwaterstoffen met een carboxygroep
-​ COOH
-​ -zuur
-​ Hoog kookpunt door waterstofbruggen die door carboxygroep gevormd kunnen
worden
-​ H-atoom kan worden afgestaan (zuur-basereactie) -> COO- (zuurrestgroep)
-​ Cyclische binding -> -carbonzuur
2)​ Alkaanzuur = H-atoom is vervangen door -COOh groep
-​ C-atoom van carboxygroep telt mee en is nummer 1
3)​ Aldehyde = koolstofverbinding met dubbelgebonden O-atoom dat niet vergezeld gaat van
een hydroxygroep (-OH)
-​ CHO
-​ -al
-​ O-atoom staat aan het uiteinde van de keten
4)​ Keton = koolstofverbinding met dubbelgebonden O-atoom dat niet gezelfd gaat van een
hydroxygroep (-OH)
-​ CO
-​ -on
-​ O-atoom staat middenin de keten
-​ Heeft geen zure eigenschappen
-​ Is minder hydrofiel dus vluchtiger
5)​ Ethers = klasse van koolstofverbindingen met een O-atoom dat zich tussen twee
koolstofatomen in bevindt
-​ O

, -​ Alkoxy-
-​ Vluchtig, brandbaar, chemisch stabiel
-​ Toegepast als zwak polair oplosmiddel in organische chemie
6)​ Esters = klasse van organische verbindingen
-​ COO
-​ -oaat
-​ H-atoom van carboxygroep is vervangen door alkylgroep (CH3)

Stappenplan systematische naamgeving
1)​ Stamnaam
-​ Aantal koolstofatomen van langste onvertakte koolstofketen waar alle functionele
groepen aan vastzitten
-​ Cyclische verbinding: ring is hoofdketen
-​ Cyclo- voor stam
-​ Ester: C-atoom waar dubbelgebonden O-atoom aan vastzit
-​ Benzeenring = ring die uit zes koolstofatomen bestaat
-​ Stamnaam = benzeen
-​ Karakteristieke groep -> fenyl
-​ Uitgang: eventuele dubbele / drievoudige bindingen
2)​ Achtervoegsel, voorvoegsels, numerieke voorvoegsels
-​ Achtervoegsel: karakteristieke groep met hoogste prioriteit
-​ Voorvoegsel: overige functionele groepen
-​ Numeriek voorvoegsels: groep komt meerdere keren voor
3)​ Nummering
-​ Functionele groep met hoogste prioriteit heeft laagste plaatsnummer
-​ Achtervoegsel -> dubbele binding -> drievoudige binding -> tak / halogeen
-​ Cyclische verbinding: kortste weg naar volgende functionele groep
-​ Als je meerdere groepen met dezelfde prioriteit hebt, kies dan de nummering die de
laagste plaatsnummers oplevert
4)​ Plaatsnummers
-​ Plaatsnummer(s) -> numerieke voorvoegsel-uitgang, achter- of voorvoegsel
5)​ Systematische naam
-​ Voorvoegsels (alfabetisch) - stamnaam - achtervoegsel