Klinische Psychologie
Les 1 : Inleiding in de KLP ………………………………………………………...
DEEL 1: Inleiding KLP en Psychopathologie
Waar of onwaar
Het aantal mensen dat ooit met een psychische stoornis te maken krijgt is eerder klein → Onwaar
Psychische problemen zoals depressie kunnen door mensen uit verschillende culturen verschillend worden beleefd → Waar
Onderzoek toont aan dat mannen en vrouwen vatbaar zijn voor het ontwikkelen van angststoornissen en depressie → Onwaar
1. Definiëring
1.1 De term klinisch
● De klinische psychologie = een subdiscipline
● Andere subdisciplines
○ arbeids- en organisatie psychologie
○ school- en pedagogische psychologie
1.2 Definitie
Klinische psychologie = de tak van de psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving,
de oorzaken en de behandeling van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te
bevorderen.
➔ We houden ons bezig met afwijkend, slecht aangepast gedrag
➔ Kern van klinische psychologie = psychische problemen en stoornissen
➔ Wat met problemen op somatisch vlak? (discussies over)
◆ gezondheidsproblemen = klinische psychologie
◆ gezondheidsproblemen = gezondheidspsychologie
➔ Probleem: Met welk afwijkend gedrag houden we ons bezig?
Psychische problemen en stoornissen verhouden zich continuum tegenover elkaar,
ze liggen in elkaars verlengde.
2. Normaal - Abnormaal
2.1 Onderscheid
Wat is afwijkend?
❖ 3 gevalsbeschrijvingen dat het heel verschillend kan zijn
❖ Terrein van de psychopathologie
❖ Wie komt ermee in aanraking? → Ooit in het leven: 42.7%, In het afgelopen jaar 18%
1
, ❖ Wanneer is iets afwijkend?
■ opsomming van symptomen
■ diagnostische criteria: een officieel kenmerk van een stoornis
Nevid: 6 factoren
1. Uitzonderlijk : opvallend en onconventioneel gedrag
2. Sociaal afwijkend : het overtreden van morele normen
3. Foute perceptie/interpretatie : irrationeel/onbegrijpelijk gedrag
4. Aanzienlijk emotioneel lijden
5. Ongepast of contraproductief gedrag
6. Gevaarlijk gedrag
2.2 Definitie psychische stoornis
Het gaat altijd om een combinatie van factoren, waarbij…
1) Veroorzaakt lijden
2) Tast functioneren aan
3) Risico op dood, pijn, verlies vrijheid
4) Duurt langere tijd en past niet meer in een normale reactie binnen een bepaalde context
Definitie psychische stoornis - DSM 5
“ Een psychische stoornis is een syndroom, gekenmerkt door klinisch significante
symptomen op het gebied van cognitieve functies, de emotieregulatie en het gedrag van een
persoon, dat een uiting is van disfuncties in psychologische, biologische of
ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen aan het psychisch functioneren.”
⇒ ze gaan gepaard met een significant lijdensdruk en beperkingen in het functioneren
Uitsluitende omstandigheden
1) Een te verwachten en cultureel aanvaarde reactie op een bepaalde gebeurtenis
2) Langdurig deviant gedrag van politieke, religieuze of seksuele minderheden
3) Uitvloeisel van conflict tussen individu en maatschappij
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
● Abnormaal gedrag en psychische stoornissen kunnen in verschillende culturen
anders geuit worden
○ bv. angst in westerse vs. afrikaanse cultuur
● Mogelijks andere termen of andere invulling van psychische stoornissen
○ depressie wordt westers meer intrapsychisch ingevuld & oosterse cultuur
worden meer somatisch ingevuld
2
, ■ bv. depressie in westerse versus oosterse cultuur
● Symptomen zijn soms erg gelijkend, ondanks culturele verschillen
○ bv. schizofrenie
2.3 Modellen:
- Verschillende invalshoeken om naar afwijkend gedrag te kijken
- Waar ligt de grens? hoe kunnen we beslissen?
- Controversies: masturbatie? & Homoseksualiteit? → wordt in andere culturele als
een stoornis gezien
1. Statistisch model
● Normaalverdeling van menselijke eigenschappen
● Abnormaliteit = extreem hoge of lage scores
● Continuum = gemiddelde en standaarddeviaties
Problemen:
- grens?
- niet alles is normaal verdeeld
- we maken geen onderscheid volgens wel - geen lijden
2. Medisch model
❖ Oorzaken van stoornissen:
➢ somatogeen of psychogeen
➢ medisch model zegt oorzaak somatogeen
❖ Onderliggende mechanismen bestrijden
❖ grens = aantoonbare ziekte of niet?
❖ Kritiek:
➢ patiënt passief
➢ vaak geen duidelijk onderliggend mechanisme
➢ stigmatisering
3. Leermodel
❖ stoornissen zonder duidelijke organische stoornis
❖ stoornissen ontstaan door verkeerd leerproces
❖ Schema:
➢ geen stigmatisering
➢ cliënt niet passief
➢ criterium = eigen verantwoordelijkheid
❖ Kritiek: niet altijd bruikbaar
3
, 3. Populatie
3.1 Epidemiologisch onderzoek
Populatie:
● kinderen, adolescenten, volwassenen, ouderen, gezinnen waarin abnormaal gedrag
voorkomt → niet enkel stoornissen maar ook chronisch, terugkerend disfunctioneren.
Onderzoek:
● gezondheidsenquête, België, 2018
Cijfers:
● 33% psychisch onwelbevinden → niet goed in je vel voelen
● 18% reële kans op psychische aandoening
Belangrijke conclusie: psycho-emotionele toestand afgelopen decennium minder goed in
vergelijking met 2001-2008
Gevolgen:
● sociale gezondheid: isolatie
● ziekteverzuim
● schadelijke gedragingen
● fysieke gezondheid: medische aandoeningen
● soms levensbedreigende door verslavingen of suicide
3.2 prevalentie van psychische stoornissen
Op ogenblik afname enquête:
- 10% depressieve klachten
- 11% angstklachten
- 7% mogelijks eetstoornis
- 16% psychotrope medicatie → antidepressiva
Zelfdoding:
● 14% ooit in 4% laatste jaar ernstig aan gedacht
● 4.3% ooit en 0.2% laatste jaar poging zelfdoding
⇒ cijfers niet vanbuiten kennen, gewoon een idee hebben!
4
Les 1 : Inleiding in de KLP ………………………………………………………...
DEEL 1: Inleiding KLP en Psychopathologie
Waar of onwaar
Het aantal mensen dat ooit met een psychische stoornis te maken krijgt is eerder klein → Onwaar
Psychische problemen zoals depressie kunnen door mensen uit verschillende culturen verschillend worden beleefd → Waar
Onderzoek toont aan dat mannen en vrouwen vatbaar zijn voor het ontwikkelen van angststoornissen en depressie → Onwaar
1. Definiëring
1.1 De term klinisch
● De klinische psychologie = een subdiscipline
● Andere subdisciplines
○ arbeids- en organisatie psychologie
○ school- en pedagogische psychologie
1.2 Definitie
Klinische psychologie = de tak van de psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving,
de oorzaken en de behandeling van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te
bevorderen.
➔ We houden ons bezig met afwijkend, slecht aangepast gedrag
➔ Kern van klinische psychologie = psychische problemen en stoornissen
➔ Wat met problemen op somatisch vlak? (discussies over)
◆ gezondheidsproblemen = klinische psychologie
◆ gezondheidsproblemen = gezondheidspsychologie
➔ Probleem: Met welk afwijkend gedrag houden we ons bezig?
Psychische problemen en stoornissen verhouden zich continuum tegenover elkaar,
ze liggen in elkaars verlengde.
2. Normaal - Abnormaal
2.1 Onderscheid
Wat is afwijkend?
❖ 3 gevalsbeschrijvingen dat het heel verschillend kan zijn
❖ Terrein van de psychopathologie
❖ Wie komt ermee in aanraking? → Ooit in het leven: 42.7%, In het afgelopen jaar 18%
1
, ❖ Wanneer is iets afwijkend?
■ opsomming van symptomen
■ diagnostische criteria: een officieel kenmerk van een stoornis
Nevid: 6 factoren
1. Uitzonderlijk : opvallend en onconventioneel gedrag
2. Sociaal afwijkend : het overtreden van morele normen
3. Foute perceptie/interpretatie : irrationeel/onbegrijpelijk gedrag
4. Aanzienlijk emotioneel lijden
5. Ongepast of contraproductief gedrag
6. Gevaarlijk gedrag
2.2 Definitie psychische stoornis
Het gaat altijd om een combinatie van factoren, waarbij…
1) Veroorzaakt lijden
2) Tast functioneren aan
3) Risico op dood, pijn, verlies vrijheid
4) Duurt langere tijd en past niet meer in een normale reactie binnen een bepaalde context
Definitie psychische stoornis - DSM 5
“ Een psychische stoornis is een syndroom, gekenmerkt door klinisch significante
symptomen op het gebied van cognitieve functies, de emotieregulatie en het gedrag van een
persoon, dat een uiting is van disfuncties in psychologische, biologische of
ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen aan het psychisch functioneren.”
⇒ ze gaan gepaard met een significant lijdensdruk en beperkingen in het functioneren
Uitsluitende omstandigheden
1) Een te verwachten en cultureel aanvaarde reactie op een bepaalde gebeurtenis
2) Langdurig deviant gedrag van politieke, religieuze of seksuele minderheden
3) Uitvloeisel van conflict tussen individu en maatschappij
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
● Abnormaal gedrag en psychische stoornissen kunnen in verschillende culturen
anders geuit worden
○ bv. angst in westerse vs. afrikaanse cultuur
● Mogelijks andere termen of andere invulling van psychische stoornissen
○ depressie wordt westers meer intrapsychisch ingevuld & oosterse cultuur
worden meer somatisch ingevuld
2
, ■ bv. depressie in westerse versus oosterse cultuur
● Symptomen zijn soms erg gelijkend, ondanks culturele verschillen
○ bv. schizofrenie
2.3 Modellen:
- Verschillende invalshoeken om naar afwijkend gedrag te kijken
- Waar ligt de grens? hoe kunnen we beslissen?
- Controversies: masturbatie? & Homoseksualiteit? → wordt in andere culturele als
een stoornis gezien
1. Statistisch model
● Normaalverdeling van menselijke eigenschappen
● Abnormaliteit = extreem hoge of lage scores
● Continuum = gemiddelde en standaarddeviaties
Problemen:
- grens?
- niet alles is normaal verdeeld
- we maken geen onderscheid volgens wel - geen lijden
2. Medisch model
❖ Oorzaken van stoornissen:
➢ somatogeen of psychogeen
➢ medisch model zegt oorzaak somatogeen
❖ Onderliggende mechanismen bestrijden
❖ grens = aantoonbare ziekte of niet?
❖ Kritiek:
➢ patiënt passief
➢ vaak geen duidelijk onderliggend mechanisme
➢ stigmatisering
3. Leermodel
❖ stoornissen zonder duidelijke organische stoornis
❖ stoornissen ontstaan door verkeerd leerproces
❖ Schema:
➢ geen stigmatisering
➢ cliënt niet passief
➢ criterium = eigen verantwoordelijkheid
❖ Kritiek: niet altijd bruikbaar
3
, 3. Populatie
3.1 Epidemiologisch onderzoek
Populatie:
● kinderen, adolescenten, volwassenen, ouderen, gezinnen waarin abnormaal gedrag
voorkomt → niet enkel stoornissen maar ook chronisch, terugkerend disfunctioneren.
Onderzoek:
● gezondheidsenquête, België, 2018
Cijfers:
● 33% psychisch onwelbevinden → niet goed in je vel voelen
● 18% reële kans op psychische aandoening
Belangrijke conclusie: psycho-emotionele toestand afgelopen decennium minder goed in
vergelijking met 2001-2008
Gevolgen:
● sociale gezondheid: isolatie
● ziekteverzuim
● schadelijke gedragingen
● fysieke gezondheid: medische aandoeningen
● soms levensbedreigende door verslavingen of suicide
3.2 prevalentie van psychische stoornissen
Op ogenblik afname enquête:
- 10% depressieve klachten
- 11% angstklachten
- 7% mogelijks eetstoornis
- 16% psychotrope medicatie → antidepressiva
Zelfdoding:
● 14% ooit in 4% laatste jaar ernstig aan gedacht
● 4.3% ooit en 0.2% laatste jaar poging zelfdoding
⇒ cijfers niet vanbuiten kennen, gewoon een idee hebben!
4
