Bijeenkomst 1, introductie gezondheidspsychologie
Lezen hoofdstuk 5 “Modellen voor het voorspellen van gezondheidsgedrag” uit het boek
Gezondheidspsychologie
Casus
Meneer de Jong is 53 jaar oud ,weegt 110 kilo en is 1.84m lang. Meneer woont in Den Haag
samen met zijn vrouw en een dochter van 26 jaar, zijn dochter heeft een lichte
verstandelijke beperking. Meneer de Jong werkt als koerier voor een bakkersbedrijf,
hiervoor draait hij standaard nacht diensten aangezien het brood op tijd bij de bakkers
aangeleverd moet worden. Door de huidige situatie heeft meneer de Jong ’s nachts weinig
slaaprust. Hij staat op om 01:00 uur ’s nachts en werkt dan tot 06:00 uur ’s ochtends, na zijn
dienst gaat hij slapen en wordt dan vervolgens wakker om 10:00 uur. Na zijn tweede
slaaprust ontbijt meneer de Jong pas. Meneer de Jong is overdag vaak vermoeid, door deze
vermoeidheid is het voor meneer lastig om een actieve leefstijl toe te passen. In de middag
zit meneer vaak thuis en drinkt hij standaard een biertje. Vaak eet meneer een makkelijke
snack als avondmaaltijd, zijn vrouw is namelijk werkzaam als buschauffeuse hierdoor is zij
vaak niet in de gelegenheid om aanwezig te zijn bij het avondmaal. De dochter van meneer
de Jong heeft behoefte aan extra zorg aangezien zij een verstandelijke beperking heeft.
Overdag gaat zij naar de dagbesteding waar zij taken kan uitvoeren zoals het maken van
schilderijen etc. Hiervoor krijgt zij een kleine vergoeding van de organisatie zelf, meneer de
Jong en zijn vrouw zijn trots op hun dochter en vinden het fijn dat zij op haar plek is bij de
dagbesteding. Meneer de Jong heeft drie jaar geleden een herseninfarct gehad mede door
zijn overgewicht en een ongezonde leefstijl. De mentale toestand van meneer de Jong is
soms, zoals hij zelf zegt, beroerd. Doordat hij vaak alleen is en overdag weinig activiteiten
verricht kan hij zich alleen voelen. Meneer wilt graag hulp en is in staat drie maal per week
te gaan sporten, wat betreft zijn voeding zou hij graag gezonder willen eten maar hij weet
niet wat voor gezonde alternatieven er zijn.
• Welke aspecten kunnen van invloed zijn op de mentale gesteldheid van de heer De
Jong?
• Zal iemand anders in dezelfde situatie als de heer De Jong hetzelfde reageren op de
omstandigheden?
• Wat maakt dat dit wel/niet het geval is?
• Zal iedereen in een vergelijkbare situatie hulp zoeken?
• Wat maakt dat dit wel/niet het geval is?
Preventie van (chronische) ziektes
• Vb: Interventies gericht op stoppen met roken (STIVORO)
• Bewegen
• Voeding
• Ontspanning en stressreductie
Gezondheidspsychologische vragen?
• Welke interventie past bij welk persoonlijkheidstype? Hoe werkt negatieve publiciteit
in de hersenen? Waarom geeft iemand gezond eetgedrag op?
,Behandeling en omgaan met (chronische) ziekte
Voorbeeld?
• Vb: Interventies gericht op mensen met diabetes (zowel lichamelijke als
psychologische interventies), bijvoorbeeld Suikerplein
Gezondheidspsychologische vragen?
• Wat is de invloed van Sociale Steun? Hoe verwerken mensen informatie? Hoe gaan
verschillende persoonlijkheidstypen om met een (chronische) aandoening? Hoe kan
je iemand optimaal begeleiden in een proces van gedragsverandering?
Verbeteren systemen voor gezondheidszorg
Voorbeeld?
• Kennis over gedrag van mensen toepassen in bijvoorbeeld ziekenhuizen of in jouw
coach-ruimte
• Invloed van omgeving op gedrag en innerlijk leven van mensen; invloed van inrichting
en muziek op angst niveau van patiënten
Gezondheidspsychologische vragen?
• Wat helpt mensen om beter om te kunnen gaan met hun ziekte? Wanneer voelen
mensen zich veilig bij jou in de coach-ruimte? Hoe krijgen mensen een positief
gevoel?
Biomedisch model / Diagnose-recept model
• De opvatting dat ziekten en symptomen een achterliggende fysiologische/biologische
verklaring hebben
• Voorbeeld chronische rugpijn
• Welk cijfer geef jij je eigen gezondheid? 1-10
• Welke factoren spelen hierbij een rol?
• wat maakt dat je je gezond voelt?
• hoe speelt perceptie (waarneming) hierbij een rol?
,Waarom wordt iemand depressief?
1. biologische factoren:
erfelijkheid, stress bij moeder tijdens zwangerschap, lichamelijke ziekten, voeding,
algehele conditie
2. psychologische factoren:
perfectionisme, onzekerheid, behoefte aan bevestiging van buitenaf, trauma’s,
kortom iemands persoonlijkheid & ervaring
3. sociale factoren:
moeilijkheden op het werk, emotionele verwaarlozing tijdens de jeugd, conflicten
met anderen, eenzaamheid enzovoorts
Hoe werken deze drie op elkaar in?
Biopsychosociaal ziektemodel
• Ziekten en symptomen kunnen worden verklaard door een combinatie van
lichamelijke, sociale, culturele en psychologische factoren.
• Toegepast bij gezondheidspsychologie om gezondheid van patiënten beschrijven
• “Geen splitsing meer tussen lichaam en geest” (Bracken & Thomas, 2002)
Holisme!
Het gaat niet alleen om de ziekte die
de patiënt ervaart maar ook om de
patiënt die de ziekte ervaart.
?Onze medische wereld = heb je pijn maar is
er niks te zien dan is er niks aan de hand.?
Biologische factoren
• Erfelijkheid (vb bij iemand met obesitas?)
• Voeding
• Algehele conditie
• Slaap
• Handicap of ziekte
, Psychologische factoren
• Persoonlijkheid
Nauwgezet
(bijvoorbeeld
therapietrouw)
• Gevoelens
Onzekerheid
Eenzaamheid
• Omgaan met ziekte
Copingstrategie
Zelfmanagement
Hoe doe jij dit?
Welke dingen zijn aangeleerd?
Welke invloed heeft de geest op het lichaam?
Ziekte
• Wat wordt verstaan onder ziekte?
• Raadplegen arts
• Ziekteattributies (vb straf van God)
• Individualisme (vb meeroken een probleem?)
vb: Ayurveda (holistisch, preventief, collectivistisch)
Definitie gezondheid volgens WHO
• ‘een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet alleen de
afwezigheid van ziekte of invaliditeit’ (WHO, 1974)
Nieuwe omschrijving (Huber, Van Vliet et al., 2011)?
• ‘het vermogen zich aan te passen en eigen regie te voeren, bij de lichamelijke,
psychische en sociale uitdagingen van het leven’
veerkracht en zelfmanagement
Lezen hoofdstuk 5 “Modellen voor het voorspellen van gezondheidsgedrag” uit het boek
Gezondheidspsychologie
Casus
Meneer de Jong is 53 jaar oud ,weegt 110 kilo en is 1.84m lang. Meneer woont in Den Haag
samen met zijn vrouw en een dochter van 26 jaar, zijn dochter heeft een lichte
verstandelijke beperking. Meneer de Jong werkt als koerier voor een bakkersbedrijf,
hiervoor draait hij standaard nacht diensten aangezien het brood op tijd bij de bakkers
aangeleverd moet worden. Door de huidige situatie heeft meneer de Jong ’s nachts weinig
slaaprust. Hij staat op om 01:00 uur ’s nachts en werkt dan tot 06:00 uur ’s ochtends, na zijn
dienst gaat hij slapen en wordt dan vervolgens wakker om 10:00 uur. Na zijn tweede
slaaprust ontbijt meneer de Jong pas. Meneer de Jong is overdag vaak vermoeid, door deze
vermoeidheid is het voor meneer lastig om een actieve leefstijl toe te passen. In de middag
zit meneer vaak thuis en drinkt hij standaard een biertje. Vaak eet meneer een makkelijke
snack als avondmaaltijd, zijn vrouw is namelijk werkzaam als buschauffeuse hierdoor is zij
vaak niet in de gelegenheid om aanwezig te zijn bij het avondmaal. De dochter van meneer
de Jong heeft behoefte aan extra zorg aangezien zij een verstandelijke beperking heeft.
Overdag gaat zij naar de dagbesteding waar zij taken kan uitvoeren zoals het maken van
schilderijen etc. Hiervoor krijgt zij een kleine vergoeding van de organisatie zelf, meneer de
Jong en zijn vrouw zijn trots op hun dochter en vinden het fijn dat zij op haar plek is bij de
dagbesteding. Meneer de Jong heeft drie jaar geleden een herseninfarct gehad mede door
zijn overgewicht en een ongezonde leefstijl. De mentale toestand van meneer de Jong is
soms, zoals hij zelf zegt, beroerd. Doordat hij vaak alleen is en overdag weinig activiteiten
verricht kan hij zich alleen voelen. Meneer wilt graag hulp en is in staat drie maal per week
te gaan sporten, wat betreft zijn voeding zou hij graag gezonder willen eten maar hij weet
niet wat voor gezonde alternatieven er zijn.
• Welke aspecten kunnen van invloed zijn op de mentale gesteldheid van de heer De
Jong?
• Zal iemand anders in dezelfde situatie als de heer De Jong hetzelfde reageren op de
omstandigheden?
• Wat maakt dat dit wel/niet het geval is?
• Zal iedereen in een vergelijkbare situatie hulp zoeken?
• Wat maakt dat dit wel/niet het geval is?
Preventie van (chronische) ziektes
• Vb: Interventies gericht op stoppen met roken (STIVORO)
• Bewegen
• Voeding
• Ontspanning en stressreductie
Gezondheidspsychologische vragen?
• Welke interventie past bij welk persoonlijkheidstype? Hoe werkt negatieve publiciteit
in de hersenen? Waarom geeft iemand gezond eetgedrag op?
,Behandeling en omgaan met (chronische) ziekte
Voorbeeld?
• Vb: Interventies gericht op mensen met diabetes (zowel lichamelijke als
psychologische interventies), bijvoorbeeld Suikerplein
Gezondheidspsychologische vragen?
• Wat is de invloed van Sociale Steun? Hoe verwerken mensen informatie? Hoe gaan
verschillende persoonlijkheidstypen om met een (chronische) aandoening? Hoe kan
je iemand optimaal begeleiden in een proces van gedragsverandering?
Verbeteren systemen voor gezondheidszorg
Voorbeeld?
• Kennis over gedrag van mensen toepassen in bijvoorbeeld ziekenhuizen of in jouw
coach-ruimte
• Invloed van omgeving op gedrag en innerlijk leven van mensen; invloed van inrichting
en muziek op angst niveau van patiënten
Gezondheidspsychologische vragen?
• Wat helpt mensen om beter om te kunnen gaan met hun ziekte? Wanneer voelen
mensen zich veilig bij jou in de coach-ruimte? Hoe krijgen mensen een positief
gevoel?
Biomedisch model / Diagnose-recept model
• De opvatting dat ziekten en symptomen een achterliggende fysiologische/biologische
verklaring hebben
• Voorbeeld chronische rugpijn
• Welk cijfer geef jij je eigen gezondheid? 1-10
• Welke factoren spelen hierbij een rol?
• wat maakt dat je je gezond voelt?
• hoe speelt perceptie (waarneming) hierbij een rol?
,Waarom wordt iemand depressief?
1. biologische factoren:
erfelijkheid, stress bij moeder tijdens zwangerschap, lichamelijke ziekten, voeding,
algehele conditie
2. psychologische factoren:
perfectionisme, onzekerheid, behoefte aan bevestiging van buitenaf, trauma’s,
kortom iemands persoonlijkheid & ervaring
3. sociale factoren:
moeilijkheden op het werk, emotionele verwaarlozing tijdens de jeugd, conflicten
met anderen, eenzaamheid enzovoorts
Hoe werken deze drie op elkaar in?
Biopsychosociaal ziektemodel
• Ziekten en symptomen kunnen worden verklaard door een combinatie van
lichamelijke, sociale, culturele en psychologische factoren.
• Toegepast bij gezondheidspsychologie om gezondheid van patiënten beschrijven
• “Geen splitsing meer tussen lichaam en geest” (Bracken & Thomas, 2002)
Holisme!
Het gaat niet alleen om de ziekte die
de patiënt ervaart maar ook om de
patiënt die de ziekte ervaart.
?Onze medische wereld = heb je pijn maar is
er niks te zien dan is er niks aan de hand.?
Biologische factoren
• Erfelijkheid (vb bij iemand met obesitas?)
• Voeding
• Algehele conditie
• Slaap
• Handicap of ziekte
, Psychologische factoren
• Persoonlijkheid
Nauwgezet
(bijvoorbeeld
therapietrouw)
• Gevoelens
Onzekerheid
Eenzaamheid
• Omgaan met ziekte
Copingstrategie
Zelfmanagement
Hoe doe jij dit?
Welke dingen zijn aangeleerd?
Welke invloed heeft de geest op het lichaam?
Ziekte
• Wat wordt verstaan onder ziekte?
• Raadplegen arts
• Ziekteattributies (vb straf van God)
• Individualisme (vb meeroken een probleem?)
vb: Ayurveda (holistisch, preventief, collectivistisch)
Definitie gezondheid volgens WHO
• ‘een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet alleen de
afwezigheid van ziekte of invaliditeit’ (WHO, 1974)
Nieuwe omschrijving (Huber, Van Vliet et al., 2011)?
• ‘het vermogen zich aan te passen en eigen regie te voeren, bij de lichamelijke,
psychische en sociale uitdagingen van het leven’
veerkracht en zelfmanagement
