Wetenschappelijke verantwoording Eindopdracht Victimologie (cijfer: 8,3)

Wetenschappelijke verantwoording – Systematisch literatuuronderzoek

Naam:
Studentnummer:

Titel van de factsheet

CGT als Sleutel tot Herstel.

Ondertitel van de factsheet

De effectiviteit van cognitieve gedragstherapie voor seksueel misbruik slachtoffers met
PTSS.

Onderzoeksvraag

In hoeverre kan cognitieve gedragstherapie bijdragen aan de behandeling van PTSS bij
slachtoffers van seksueel misbruik?

Doelgroep van de factsheet

De doelgroep van de factsheet betreft zowel slachtoffers van seksueel misbruik met een
Posttraumatische Stress Stoornis (PTSS) als professionals die bij hun werk gebruik kunnen
maken van Cognitieve Gedragstherapie (CGT) om het herstel van de desbetreffende
slachtoffers te bevorderen.

Doel van de factsheet

Het doel van de factsheet is om de doelgroep te voorzien van op onderzoek gebaseerde
informatie over de effectiviteit van CGT als behandelmethode voor PTSS bij slachtoffers van
seksueel misbruik. Zo kunnen zowel slachtoffers van seksueel misbruik met PTSS als
professionals een weloverwogen keuze maken om wel of niet gebruik te maken van deze
behandelinterventie.

Beschrijf het probleem

Traumatische klachten zijn één van de grootste problemen waar slachtoffers van seksueel
misbruik tegenaan lopen (Neumann et al., 1996). Wanneer deze klachten bij het slachtoffer
blijven voortbestaan, kan deze persoon een Posttraumatische Stress Stoornis (PTSS)
ontwikkelen. Deze psychische aandoening heeft een groot aantal symptomen en bovendien is
de kans om PTSS te ontwikkelen als gevolg van seksueel misbruik relatief groot. Daarbij
komt dat de stoornis een grote invloed kan hebben op iemands psychologische functioneren.
Zo kan het samengaan met depressies, angst, gedragsproblemen, sociale problemen,
schoolproblemen en zelfmoordpogingen (Giaconia et al., 1995). Het vinden van een
effectieve behandeling kan daarom voor zowel slachtoffers als hulpverlening van belang zijn.
Een methode die vaak wordt aangeboden bij de behandeling van PTSS is Cognitieve
gedragstherapie (CGT). Deze methode bestaat uit drie componenten: psycho-educatie,
exposure en cognitieve herstructuering. Daarbij wordt er vanuit gegaan dat de traumatische
klachten worden beïnvloed en in stand worden gehouden door de gedachten en het gedrag



1

, van het slachtoffer. Door de gedachten en het gedrag van het slachtoffer te onderzoeken,
bespreken en veranderen, zouden de psychische klachten afnemen (Olatunji et al., 2010).
Door middel van systematisch literatuuronderzoek kan onderzocht worden in
hoeverre deze behandelmethode effectief is voor slachtoffers van seksueel misbruik. Een
positief antwoord zou een verhoging van het gebruik van deze methode kunnen betekenen,
terwijl een negatief antwoord juist de focus zou kunnen verleggen naar andere
behandelinterventies.

Methodologie

In de periode van 12 februari tot en met 16 maart 2024 is er een systematisch
literatuuronderzoek uitgevoerd middels de zoekmachine van Web of Science. Daarbij is
gepoogd om een antwoord te vinden op de onderzoeksvraag van dit onderzoek. De
desbetreffende onderzoeksvraag was in eerste instantie ‘In hoeverre kan cognitieve
gedragstherapie bijdragen aan de behandeling van PTSS bij slachtoffers van seksueel
kindermisbruik?’ In Web of Science is vervolgens de volgende zoekopdracht uitgevoerd,
waarbij gebruik werd gemaakt van Boleaanse operatoren:
1. ("Cognitive behavioural therapy" OR "Cognitive behavioral therapy") AND (PTSD)
AND (victim*) AND ("sexual abuse" OR molestation OR rape) AND (child OR children)
AND (treatment OR therapy)

Al snel werd duidelijk dat de zoekresultaten zeer beperkt waren, wat zou kunnen resulteren in
een tekort aan relevante artikelen. Naar aanleiding hiervan is besloten om de
onderzoeksvraag enigszins te herformuleren en de focus te verleggen van seksueel
kindermisbruik naar seksueel misbruik in het algemeen. De onderzoeksvraag werd daarmee
‘In hoeverre kan cognitieve gedragstherapie bijdragen aan de behandeling van PTSS bij
slachtoffers van seksueel misbruik?’ Met deze onderzoeksvraag in het achterhoofd zijn
vervolgens verschillende zoekopdrachten uitgevoerd, waarbij de zoekopdracht tot twee keer
toe is uitgebreid. De zoekopdrachten waren als volgt:
2. ("Cognitive behavioural therapy" OR "Cognitive behavioral therapy") AND (PTSD)
AND (victim*) AND ("sexual abuse" OR molestation OR rape) AND (treatment OR
therapy)
3. ("Cognitive behavioural therapy" OR "Cognitive behavioral therapy") AND (PTSD)
AND (victim* OR survivor*) AND ("sexual abuse" OR molestation OR rape) AND
(treatment OR therapy)
4. ("Cognitive behavioural therapy" OR "Cognitive behavioral therapy") AND (PTSD OR
"post-traumatic stress disorder") AND (victim* OR survivor*) AND ("sexual abuse" OR
molestation OR rape) AND (treatment OR therapy)

Gezamenlijk leverden deze zoekopdrachten 236 relevante hits op. Doordat het steeds om een
uitbreiding van de zoekopdracht ging, bestond een groot deel hiervan uit dubbele resultaten.
Na het verwijderen van deze dubbel resultaten bleven er uiteindelijk 91 unieke hits over.
Deze artikelen zijn vervolgens beoordeeld op hun relevantie. De inclusiecriteria daarbij
waren: ‘Engelstalige’, ‘collegiaal-getoetste’, ‘wetenschappelijke artikelen’ over ‘het effect
van cognitieve gedragstherapie op PTSS’ bij ‘slachtoffers van seksueel misbruik’. De
exclusiecriteria waren: ‘meta-analyses’, ‘casestudies’ en ‘systematische
literatuuronderzoeken’.
Artikelen werden eerst beoordeeld op basis van de titel, vervolgens op basis van de
samenvatting en tot slotte is van 23 artikelen de volledige tekst beoordeeld. Gedurende de



2