KUNSTWERELDEN IN MONDIAAL PERSPECTIEF NOTITIES
Kunstwerelden Lisa aantekeningen
Lisa Timmerman
, Kunstwerelden Lisa aantekeningen
Kunstwerelden : kunstgeschiedenis in mondiaal perspectief
College 1 : Inleiding
4-11-2024
Waarom willen we een mondiaal perspectief?
o Interesse en nieuwsgierigheid
o Openheid andere culturen
o Inclusiviteit
o Dekolonisatie van de kunstgeschiedenis (de ‘zuivering’ van koloniaal gedachtegoed)
De kunstgeschiedenis is zwaar beïnvloed door de koloniale blik op de rest van de wereld. Alles wordt in een ander land overgenomen omdat
het niet correct is in de koloniale tijd (bestuur, handel, rechtspraak). Er zit dus een vorm van hiërarchie hierin, primitief tegen beschaafd en
innovatief tegen stilstaand, wat ons het recht zou geven de landen over te nemen. Wij zitten hier omdat jij het niet kan. Er zit in de Europese
wereld drie groepen :
1. Europese kunstwerken met andere volken als motief (zoals oriëntalisme, waanbeelden, fantasieën)
2. Kunstwerken met elementen van andere culturen erin (Motieven zoals tapijten, inspiraties uit Japan)
3. Kunstwerken en architectuur uit andere culturen (letterlijk dingen uit andere landen)
Het kunsthistorische verhaal : hoe schrijf je de kunstgeschiedenis van de HELE wereld? Aantal discussies
De kernvraag is waar gaat de interesse naar uit? Naar kunst van Europese gronden of de kunst buiten Europa. Je kiest tussen Europese cultuur
die in aanraking kwam met andere culturen zoals in reizen of kolonies, of niet-Europese kunst die met haar eigen geschiedenis en ideeën over
schoonheid, betekenis, maatschappelijke relevantie en spiritualiteit. Beide proberen we aan bod te laten komen.
Voordelen van kunst vanuit Europa
o Kleine stap buiten eigen cultuur
o Opereren binnen vertrouwd gebied
o Zonder aanpassingen te gebruiken voor Europa
o Beschikken over beschreven bronnen
o Relatief veel kunsthistorici zijn ermee bezig
o Engels overheersende taal
Nadelen van deze optie:
o We zijn opnieuw vooral met Europa bezig
o We banderen culturen vanuit onze kaders en maatstaven
Voordelen van kunst bekijken buiten Europa met haar eigen geschiedenis
o We begeven ons buiten onze comfort zone
o Leren concepten van kunst en cultuur buiten onze
o We weten hier heel weinig van dus de kans dat andere mensen mee kunnen doen is groter
Nadelen van deze optie:
o Taal barrière
o Onbekend referentiekader
o Weinig literatuur
o Voormalige kolonie : koloniale vooroordelen
Termen die je kennen moet?
o Global world art history
o Cross cultural
o Eurocentrisme
o Culturele influence of transfer
o Cultural exchange
o Cultural encounters
o Transnationaal perspectives
o North Atlantis art history
o Circulations
o Center en periphery (hoge en lage kunst idee)
o Westers en niet-Westers
, Kunstwerelden Lisa aantekeningen
Kunstwerelden : kunstgeschiedenis in mondiaal perspectief
College 2 : Exportkunst
8-11-2024
Abraham de Swaan, ‘Het museum van het kwade geweten’ 26 oktober 2017
“Culturele instellingen met een koloniaal verleden ondervinden deze tijd van twee kanten tegenstand. Aan de einder is een dreiging te
ontwaren: de landen die eens wingewest waren eisen teruggave van de kunstschatten die indertijd naar het moederland zijn ‘meegenomen’. In
musea staat op de bijschriften in de vitrines te lezen dat dit schitterende schild, of die prachtvolle prauw, een ‘geschenk’ is van de met naam
genoemde gever, maar hoe die eraan gekomen is blijft onvermeld. De overdracht, dat mag worden verondersteld, geschiedde onder zeer
ongelijke machtsverhoudingen”
Sinds deze opmerking is er meer onderzoek gedaan naar herkomst- en verwervingsgeschiedenis, en staat kunst en
kunstnijverheid van buiten Europa aanwezig in Nederlandse collecties meer in de belangstelling.
Canton, Puzzelbal
o Uitgeholde bal
o Werd gemaakt voor de export
o Gekocht door een Nederlandse Chinofiel: Jan Theodor Rooier, gekocht van een Chinese handelaar
Het ‘Kanon van Kandy
o Sri-Lankees kanon
o Roofkunst
o Oorlogsbuit uit 1965
o Tot 2023 in handen van de staat, nu teruggegeven aan Sri Lanka
De reden voor de expedities naar het oosten en het westen was het verdienden van geld. Spanje
dreigt hierin een handelsmonopolie te vormen en zo de wereld te veroveren. Nederland is wel
succesvol als in dat het, het magazijn van de wereld wordt. Je kon alles in Nederland vinden.
Allegorie op de handel van Amsterdam, Gerard de Lairesse
o Chinees porselein
o Amerikaanse veren
o Oosterse stoffen
o Perzische stoffen
o Aziatische of Afrikaans ivoor
Willem Kalf, Stilleven met gemberpot
o Begon met dit soort stillevens rond 1650, het moment van de volle bloei van de Republiek
o Zien dit soort werken nu als Typisch Hollands, terwijl de elementen eigenlijk helemaal niet
Hollands zijn
Historiografie
Hieronder valt het verzamelen en gebruiken van objecten en boeken. Hieronder vinden we ook representatie
studies gepaard met uitwisselingstudies. De exportkunst past het best bij de vroegmoderne opinies over buiten-
Europese kunst. Joachim von Sandart schreef in 1675 over Chinese schilderkunst. Hij was door heel Europa heen
gerezen en is ook in Amsterdam geweest.
“Dus onder de andere barbaren in Azië zijn de Chinezen behoorlijk ervaren in schilderen en schilderen, net zoals ze
het meest subtiel zijn in andere kunsten (…). Ze presenteren alles eenvoudig, met alleen de omtrek zonder schaduwen, ze ronden niets af, maar
gaan heel lichtjes met kleuren over hun spullen heen. Ze weten niet hoe ze, in hun ware hoedanigheid, alles naar behoren moeten optillen, of
het nu voor of achter drijft, of hoe ze andere noodzakelijke natuurlijkheden moeten observeren, waar de Europese schilders met al hun ijver
naar kijken”
Hij spreekt over populieren figuren uit het hout gesneden. Maar hij spreekt ook over de Perzen die een beeldenverbod hebben, en daardoor
niet representatieve kunst maken. Hij zegt zelfs dat de perzen beter zijn dan de turken en de Chinezen door deze vorm van kunst. Ook zegt hij
dat onder de ‘barbaren’ in Azië de Chinezen het best zijn in de schilder en beeldhouwkunst. De chinezen zijn namelijk van de oude traditie en
daarom ervaren, ze gebruiken kunst in tempels waar ze afgodsbeelden vereren. Ze hebben daarnaast ook veel niet religieuze kunst voor
schoonheid en vermaak. Deze kunst heeft als afbeelding vaak hun alledaagse leven of handel. Chinezen hebben dus kunst voor vermaak en
schoonheid, zoals in het westen ook bekend is. Wat hij wel verafschuwt aan de Chinese kunst is dat hun zonder regels en olieverf werken, ze
werken namelijk in het laagwaardige materiaal gomverf. Ze werken ook niet op doek maar op zijde of perkament. Hun werk kent geen diepte
en oogt erg plat zonder schaduwen. Alle kleuren zijn hard en eentonig en er is totaal geen stofuitdrukking. Objecten hebben geen plek in de
ruimte waarin ze zich bevinden. Chinezen zijn slim en geleerd maar kennen geen perspectief en proportie. Zijn conclusie is dat het visueel
aanspreekt maar dat het dus eigenlijk niks voorstelt.
, Kunstwerelden Lisa aantekeningen
Sandrart beschrijft in zijn boek ook vijf prenten die in zijn bezit zijn. Hij noemt deze prenten geen kunst
maar een informatieve vondst. Hij zegt dat Chinezen zeker westerse principes zouden kunnen leren als
ze dat willen. Hij vindt dus wel dat er een enorme scheiding is tussen Westers en Chinees.
Willem Jans Verstraeten, Schotel met Chinoiserie, delft blauw, 1650-1660
o Lijkt Chinees, maar is Nederlands, kopieert Chinese motieven
o Een mengvorm van Nederlands en Chinees, blijkbaar vonden
o Nederlanders Chinese beelden dus wel interessant
De vries schrijft in 1682 ook een boek over Aziatische en Amerikaanse kunst. Hij schreef voornamelijk
over buiten Europese kunst terwijl hij er zelf nooit geweest is. hij verzamelde brieven, boeken en kaarten
als bronnen voor zijn boeken. Zijn uitgangspunt is dat schilderkunst een zichtbare wereld weer moet
geven, functie is documentatie, memorie, herinnering en vermaak. Kunst is universeel en een taal van
alle volkeren. Hij noemt specifiek ook de Zuid Amerikaanse veerkunst waarin kunst werd gemaakt door
middel van gekleurde vogelveren. Dit is iets, wat volgens de
Vries, ondenkbaar was voor de Europeanen in een positieve zin,
wij hadden het nooit bedacht.
Samuel van Hoogstraten schrijft hier ook over: hij zegt dat goede
meesters de Indianen wel konden na bootsen. De veerwerken
zouden enorme helderheid hebben, waar de westerse schilderijen
niet tegen op konden. Veren waren wel erg duur in het Westen.
Samuel beschrijft ook Aziatische kunst. Hij noemt het Chinese
werk levenloos maar de nijverheid ervan kan hij wel waarderen.
De porselein schilderingen houden de Chinezen geheim, ze zijn
hier enorm vaardig in, dus hier kent de Westerse wereld enorm
veel waardering voor. De Vries vind dat Japanse kunst geen kunst
mag worden genoemd, hij vind het kladwerk. In Japan kennen
deze penschilderkunstenaars hoge status. Zo is Sesshu de
Japanse Rembrandt. Je moet namelijk wel enorm veel kennis van
inkt hebben om de beelden te maken. Hij meet dus alles af aan
Europese normen voor de kunst.
In 1672 schrijft Dapper over Perzische tapijten ondanks nooit in
dit land te zijn geweest. Hij vind dat de perzen in de
schilderkunst laag zitten met onkundige regels ondanks de dure
materialen valt er geen leven te zien. Ondanks Dapper zijn
mening werd Perzische kunst wel enorm gewaardeerd zoals door
Rembrandt. De kunstnijverheid van de objecten zijn namelijk
fantastisch, ze produceren ze maar op drie plekken in Perzië. Hij
noemt de tapijten alleen handel en niet kunst in zijn boek. Hij
ziet het dus als handelsproduct en niet als kunstobject.
Conclusie: niet-Europese kunst wordt niet gewaardeerd, behalve
de veren kunst uit Zuid-Amerika. De kunstnijverheid wordt wel
gewaardeerd. Waarde van modellen van de Europese kunst
verschillen te veel van die van niet-Europese kunst.
Exportkunst: Afrikaans ivoorsnijwerk, Ceylonees Kabinet
Zoutvat met Madonna en kind, 1490-1550
o Geïmporteerd uit Afrika, via Portugal
o Afrikaanse ivoren producten die uit opdracht naar Europa
komen zijn vaak lepels, zoutvaten, en hoorns. Komen
meestal uit het gebied waar nu Nigeria ligt
o Pyx is een doosje waar je een hostie in bewaard
Ceylonese ivoren kabinetten
De Vries schrijft dat de inwoners van Ceylon vervaardigd zijn in
allerlei metalen en ivoren kunstvormen
Deze handel werd door Nederland overgenomen van de
Portugezen
Kostbare stukken, maar werden in serie gemaakt
Chinees porselein
Kunstwerelden Lisa aantekeningen
Lisa Timmerman
, Kunstwerelden Lisa aantekeningen
Kunstwerelden : kunstgeschiedenis in mondiaal perspectief
College 1 : Inleiding
4-11-2024
Waarom willen we een mondiaal perspectief?
o Interesse en nieuwsgierigheid
o Openheid andere culturen
o Inclusiviteit
o Dekolonisatie van de kunstgeschiedenis (de ‘zuivering’ van koloniaal gedachtegoed)
De kunstgeschiedenis is zwaar beïnvloed door de koloniale blik op de rest van de wereld. Alles wordt in een ander land overgenomen omdat
het niet correct is in de koloniale tijd (bestuur, handel, rechtspraak). Er zit dus een vorm van hiërarchie hierin, primitief tegen beschaafd en
innovatief tegen stilstaand, wat ons het recht zou geven de landen over te nemen. Wij zitten hier omdat jij het niet kan. Er zit in de Europese
wereld drie groepen :
1. Europese kunstwerken met andere volken als motief (zoals oriëntalisme, waanbeelden, fantasieën)
2. Kunstwerken met elementen van andere culturen erin (Motieven zoals tapijten, inspiraties uit Japan)
3. Kunstwerken en architectuur uit andere culturen (letterlijk dingen uit andere landen)
Het kunsthistorische verhaal : hoe schrijf je de kunstgeschiedenis van de HELE wereld? Aantal discussies
De kernvraag is waar gaat de interesse naar uit? Naar kunst van Europese gronden of de kunst buiten Europa. Je kiest tussen Europese cultuur
die in aanraking kwam met andere culturen zoals in reizen of kolonies, of niet-Europese kunst die met haar eigen geschiedenis en ideeën over
schoonheid, betekenis, maatschappelijke relevantie en spiritualiteit. Beide proberen we aan bod te laten komen.
Voordelen van kunst vanuit Europa
o Kleine stap buiten eigen cultuur
o Opereren binnen vertrouwd gebied
o Zonder aanpassingen te gebruiken voor Europa
o Beschikken over beschreven bronnen
o Relatief veel kunsthistorici zijn ermee bezig
o Engels overheersende taal
Nadelen van deze optie:
o We zijn opnieuw vooral met Europa bezig
o We banderen culturen vanuit onze kaders en maatstaven
Voordelen van kunst bekijken buiten Europa met haar eigen geschiedenis
o We begeven ons buiten onze comfort zone
o Leren concepten van kunst en cultuur buiten onze
o We weten hier heel weinig van dus de kans dat andere mensen mee kunnen doen is groter
Nadelen van deze optie:
o Taal barrière
o Onbekend referentiekader
o Weinig literatuur
o Voormalige kolonie : koloniale vooroordelen
Termen die je kennen moet?
o Global world art history
o Cross cultural
o Eurocentrisme
o Culturele influence of transfer
o Cultural exchange
o Cultural encounters
o Transnationaal perspectives
o North Atlantis art history
o Circulations
o Center en periphery (hoge en lage kunst idee)
o Westers en niet-Westers
, Kunstwerelden Lisa aantekeningen
Kunstwerelden : kunstgeschiedenis in mondiaal perspectief
College 2 : Exportkunst
8-11-2024
Abraham de Swaan, ‘Het museum van het kwade geweten’ 26 oktober 2017
“Culturele instellingen met een koloniaal verleden ondervinden deze tijd van twee kanten tegenstand. Aan de einder is een dreiging te
ontwaren: de landen die eens wingewest waren eisen teruggave van de kunstschatten die indertijd naar het moederland zijn ‘meegenomen’. In
musea staat op de bijschriften in de vitrines te lezen dat dit schitterende schild, of die prachtvolle prauw, een ‘geschenk’ is van de met naam
genoemde gever, maar hoe die eraan gekomen is blijft onvermeld. De overdracht, dat mag worden verondersteld, geschiedde onder zeer
ongelijke machtsverhoudingen”
Sinds deze opmerking is er meer onderzoek gedaan naar herkomst- en verwervingsgeschiedenis, en staat kunst en
kunstnijverheid van buiten Europa aanwezig in Nederlandse collecties meer in de belangstelling.
Canton, Puzzelbal
o Uitgeholde bal
o Werd gemaakt voor de export
o Gekocht door een Nederlandse Chinofiel: Jan Theodor Rooier, gekocht van een Chinese handelaar
Het ‘Kanon van Kandy
o Sri-Lankees kanon
o Roofkunst
o Oorlogsbuit uit 1965
o Tot 2023 in handen van de staat, nu teruggegeven aan Sri Lanka
De reden voor de expedities naar het oosten en het westen was het verdienden van geld. Spanje
dreigt hierin een handelsmonopolie te vormen en zo de wereld te veroveren. Nederland is wel
succesvol als in dat het, het magazijn van de wereld wordt. Je kon alles in Nederland vinden.
Allegorie op de handel van Amsterdam, Gerard de Lairesse
o Chinees porselein
o Amerikaanse veren
o Oosterse stoffen
o Perzische stoffen
o Aziatische of Afrikaans ivoor
Willem Kalf, Stilleven met gemberpot
o Begon met dit soort stillevens rond 1650, het moment van de volle bloei van de Republiek
o Zien dit soort werken nu als Typisch Hollands, terwijl de elementen eigenlijk helemaal niet
Hollands zijn
Historiografie
Hieronder valt het verzamelen en gebruiken van objecten en boeken. Hieronder vinden we ook representatie
studies gepaard met uitwisselingstudies. De exportkunst past het best bij de vroegmoderne opinies over buiten-
Europese kunst. Joachim von Sandart schreef in 1675 over Chinese schilderkunst. Hij was door heel Europa heen
gerezen en is ook in Amsterdam geweest.
“Dus onder de andere barbaren in Azië zijn de Chinezen behoorlijk ervaren in schilderen en schilderen, net zoals ze
het meest subtiel zijn in andere kunsten (…). Ze presenteren alles eenvoudig, met alleen de omtrek zonder schaduwen, ze ronden niets af, maar
gaan heel lichtjes met kleuren over hun spullen heen. Ze weten niet hoe ze, in hun ware hoedanigheid, alles naar behoren moeten optillen, of
het nu voor of achter drijft, of hoe ze andere noodzakelijke natuurlijkheden moeten observeren, waar de Europese schilders met al hun ijver
naar kijken”
Hij spreekt over populieren figuren uit het hout gesneden. Maar hij spreekt ook over de Perzen die een beeldenverbod hebben, en daardoor
niet representatieve kunst maken. Hij zegt zelfs dat de perzen beter zijn dan de turken en de Chinezen door deze vorm van kunst. Ook zegt hij
dat onder de ‘barbaren’ in Azië de Chinezen het best zijn in de schilder en beeldhouwkunst. De chinezen zijn namelijk van de oude traditie en
daarom ervaren, ze gebruiken kunst in tempels waar ze afgodsbeelden vereren. Ze hebben daarnaast ook veel niet religieuze kunst voor
schoonheid en vermaak. Deze kunst heeft als afbeelding vaak hun alledaagse leven of handel. Chinezen hebben dus kunst voor vermaak en
schoonheid, zoals in het westen ook bekend is. Wat hij wel verafschuwt aan de Chinese kunst is dat hun zonder regels en olieverf werken, ze
werken namelijk in het laagwaardige materiaal gomverf. Ze werken ook niet op doek maar op zijde of perkament. Hun werk kent geen diepte
en oogt erg plat zonder schaduwen. Alle kleuren zijn hard en eentonig en er is totaal geen stofuitdrukking. Objecten hebben geen plek in de
ruimte waarin ze zich bevinden. Chinezen zijn slim en geleerd maar kennen geen perspectief en proportie. Zijn conclusie is dat het visueel
aanspreekt maar dat het dus eigenlijk niks voorstelt.
, Kunstwerelden Lisa aantekeningen
Sandrart beschrijft in zijn boek ook vijf prenten die in zijn bezit zijn. Hij noemt deze prenten geen kunst
maar een informatieve vondst. Hij zegt dat Chinezen zeker westerse principes zouden kunnen leren als
ze dat willen. Hij vindt dus wel dat er een enorme scheiding is tussen Westers en Chinees.
Willem Jans Verstraeten, Schotel met Chinoiserie, delft blauw, 1650-1660
o Lijkt Chinees, maar is Nederlands, kopieert Chinese motieven
o Een mengvorm van Nederlands en Chinees, blijkbaar vonden
o Nederlanders Chinese beelden dus wel interessant
De vries schrijft in 1682 ook een boek over Aziatische en Amerikaanse kunst. Hij schreef voornamelijk
over buiten Europese kunst terwijl hij er zelf nooit geweest is. hij verzamelde brieven, boeken en kaarten
als bronnen voor zijn boeken. Zijn uitgangspunt is dat schilderkunst een zichtbare wereld weer moet
geven, functie is documentatie, memorie, herinnering en vermaak. Kunst is universeel en een taal van
alle volkeren. Hij noemt specifiek ook de Zuid Amerikaanse veerkunst waarin kunst werd gemaakt door
middel van gekleurde vogelveren. Dit is iets, wat volgens de
Vries, ondenkbaar was voor de Europeanen in een positieve zin,
wij hadden het nooit bedacht.
Samuel van Hoogstraten schrijft hier ook over: hij zegt dat goede
meesters de Indianen wel konden na bootsen. De veerwerken
zouden enorme helderheid hebben, waar de westerse schilderijen
niet tegen op konden. Veren waren wel erg duur in het Westen.
Samuel beschrijft ook Aziatische kunst. Hij noemt het Chinese
werk levenloos maar de nijverheid ervan kan hij wel waarderen.
De porselein schilderingen houden de Chinezen geheim, ze zijn
hier enorm vaardig in, dus hier kent de Westerse wereld enorm
veel waardering voor. De Vries vind dat Japanse kunst geen kunst
mag worden genoemd, hij vind het kladwerk. In Japan kennen
deze penschilderkunstenaars hoge status. Zo is Sesshu de
Japanse Rembrandt. Je moet namelijk wel enorm veel kennis van
inkt hebben om de beelden te maken. Hij meet dus alles af aan
Europese normen voor de kunst.
In 1672 schrijft Dapper over Perzische tapijten ondanks nooit in
dit land te zijn geweest. Hij vind dat de perzen in de
schilderkunst laag zitten met onkundige regels ondanks de dure
materialen valt er geen leven te zien. Ondanks Dapper zijn
mening werd Perzische kunst wel enorm gewaardeerd zoals door
Rembrandt. De kunstnijverheid van de objecten zijn namelijk
fantastisch, ze produceren ze maar op drie plekken in Perzië. Hij
noemt de tapijten alleen handel en niet kunst in zijn boek. Hij
ziet het dus als handelsproduct en niet als kunstobject.
Conclusie: niet-Europese kunst wordt niet gewaardeerd, behalve
de veren kunst uit Zuid-Amerika. De kunstnijverheid wordt wel
gewaardeerd. Waarde van modellen van de Europese kunst
verschillen te veel van die van niet-Europese kunst.
Exportkunst: Afrikaans ivoorsnijwerk, Ceylonees Kabinet
Zoutvat met Madonna en kind, 1490-1550
o Geïmporteerd uit Afrika, via Portugal
o Afrikaanse ivoren producten die uit opdracht naar Europa
komen zijn vaak lepels, zoutvaten, en hoorns. Komen
meestal uit het gebied waar nu Nigeria ligt
o Pyx is een doosje waar je een hostie in bewaard
Ceylonese ivoren kabinetten
De Vries schrijft dat de inwoners van Ceylon vervaardigd zijn in
allerlei metalen en ivoren kunstvormen
Deze handel werd door Nederland overgenomen van de
Portugezen
Kostbare stukken, maar werden in serie gemaakt
Chinees porselein
