Samenvatting proefschrift ‘Variation in Spelling Ability in Children: Precursors,
Acquisition and Instruction’ – K.A.H. Cordewener
Hoofdstuk 1: Introductie
In tegenstelling tot gevorderde lezers, hebben zelfs gevorderde spellers soms nog moeite
met de spelling van een woord. Dit geeft aan hoe complex spelling kan zijn. Er is veel
minder (wetenschappelijke) aandacht voor spelling.
Ook in het schoolse leren zitten er grote verschillen tussen lezen en spellen. Het is voor
kinderen veel moeilijker om te leren spellen, wat resulteert in grote verschillen tussen de
kinderen. Dit proefschrift richt zich op de verschillen tussen kinderen in spelling, en de
relatie tot effectieve instructie.
Verwerven van spellingsvaardigheden
Voor de leeftijd van 4-6 jaar, maken kinderen al kennis met geschreven taal. Wanneer ze
naar de basisschool gaan, leren ze schrijven. Ze leren dat elk woord verschillende
fonemen heeft, en dat elk foneem gekoppeld kan worden aan een corresponderende
letter/grafeem. In het vroege stadium van leren spellen, verwerft het kind de vaardigheid
om een woord op te delen in fonemen. Woorden die inconsistent zijn in hun foneem-
naar-grafeem relatie, zijn moelijker (bijv. dream). Na een tijdje leren kinderen dat een
groot aantal fonemen kan worden weergegeven door twee of meer verschillende
grafemen. De EA in DREAM kan bijvoorbeeld ook worden gespeld als EE of IE. Deze
inconsistente woorden kunnen alleen correct worden gespeld wanneer:
1. Fonologische, morfologische en/of orthografische regels worden
gebruikt: door het leren toepassen van spellingsregels, kunnen kinderen niet
alleen geoefende woorden correct schrijven, maar deze kennis ook gebruiken voor
de toepassing van nieuwe woorden binnen die categorie. Als een speller
bijvoorbeeld de orthografische regel heeft gekregen dat de E in HOPE de O lang
maakt, kan hij of zij deze kennis overdragen voor het spellen van het woord
HOME. Een spellingsregel legt de onderliggende regelmatigheden van de
spelling uit
2. Woorden worden gespeld naar analogie van andere woorden
3. Woorden uit het hoofd bekend zijn: pure memorisatie kan effectief zijn voor
woorden waarvoor er geen spellingsregels zijn waaraan ze gehoorzamen of er zijn
geen andere woorden die analoog aan deze woorden zijn gespeld. Er zijn
verschillende manieren om nieuwe woorden te onthouden. Het lijkt het meest
effectief om eerst het woord te bestuderen en daarna het hele woord uit het hoofd
te schrijven. Nadeel: het is onmogelijk om alle woorden uit het hoofd te leren.
Fonologische en morfologische regels zijn gebaseerd op de fonologie van de taal en
kunnen relatief gemakkelijk te leren zijn. Om een orthografische spellingsregel toe te
passen, moet de speller kennis hebben van hoe grafemen samengaan volgens de
typische structuur van een bepaalde taal. Een orthografische regel is niet gevoelig voor
de fonologische context, maar voor de orthografische context.
Samenvattend: nadat een kind de vaardigheid heeft verworven om woorden in fonemen
te segmenteren en elk foneem te verbinden met het bijbehorende grafeem, kan het
woorden schrijven die consistent zijn in hun foneem-tot-grafeem-relaties. Om ook
inconsequente woorden van foneem tot grafeem te kunnen spellen, moeten fonologische,
morfologische en/of orthografische regels worden toegepast.
Voorspellers
Er zijn een aantal kleuterschoolvaardigheden die de spellingsverwerving kan voorspellen:
fonologisch bewustzijn (het vermogen om woorden in hun fonemen op te delen=
voorwaarde voor spellen), letterkennis, werkgeheugen (kinderen moeten de
koppeling van fonemen aan grafemen in de juiste volgorde bijhouden om woorden
Acquisition and Instruction’ – K.A.H. Cordewener
Hoofdstuk 1: Introductie
In tegenstelling tot gevorderde lezers, hebben zelfs gevorderde spellers soms nog moeite
met de spelling van een woord. Dit geeft aan hoe complex spelling kan zijn. Er is veel
minder (wetenschappelijke) aandacht voor spelling.
Ook in het schoolse leren zitten er grote verschillen tussen lezen en spellen. Het is voor
kinderen veel moeilijker om te leren spellen, wat resulteert in grote verschillen tussen de
kinderen. Dit proefschrift richt zich op de verschillen tussen kinderen in spelling, en de
relatie tot effectieve instructie.
Verwerven van spellingsvaardigheden
Voor de leeftijd van 4-6 jaar, maken kinderen al kennis met geschreven taal. Wanneer ze
naar de basisschool gaan, leren ze schrijven. Ze leren dat elk woord verschillende
fonemen heeft, en dat elk foneem gekoppeld kan worden aan een corresponderende
letter/grafeem. In het vroege stadium van leren spellen, verwerft het kind de vaardigheid
om een woord op te delen in fonemen. Woorden die inconsistent zijn in hun foneem-
naar-grafeem relatie, zijn moelijker (bijv. dream). Na een tijdje leren kinderen dat een
groot aantal fonemen kan worden weergegeven door twee of meer verschillende
grafemen. De EA in DREAM kan bijvoorbeeld ook worden gespeld als EE of IE. Deze
inconsistente woorden kunnen alleen correct worden gespeld wanneer:
1. Fonologische, morfologische en/of orthografische regels worden
gebruikt: door het leren toepassen van spellingsregels, kunnen kinderen niet
alleen geoefende woorden correct schrijven, maar deze kennis ook gebruiken voor
de toepassing van nieuwe woorden binnen die categorie. Als een speller
bijvoorbeeld de orthografische regel heeft gekregen dat de E in HOPE de O lang
maakt, kan hij of zij deze kennis overdragen voor het spellen van het woord
HOME. Een spellingsregel legt de onderliggende regelmatigheden van de
spelling uit
2. Woorden worden gespeld naar analogie van andere woorden
3. Woorden uit het hoofd bekend zijn: pure memorisatie kan effectief zijn voor
woorden waarvoor er geen spellingsregels zijn waaraan ze gehoorzamen of er zijn
geen andere woorden die analoog aan deze woorden zijn gespeld. Er zijn
verschillende manieren om nieuwe woorden te onthouden. Het lijkt het meest
effectief om eerst het woord te bestuderen en daarna het hele woord uit het hoofd
te schrijven. Nadeel: het is onmogelijk om alle woorden uit het hoofd te leren.
Fonologische en morfologische regels zijn gebaseerd op de fonologie van de taal en
kunnen relatief gemakkelijk te leren zijn. Om een orthografische spellingsregel toe te
passen, moet de speller kennis hebben van hoe grafemen samengaan volgens de
typische structuur van een bepaalde taal. Een orthografische regel is niet gevoelig voor
de fonologische context, maar voor de orthografische context.
Samenvattend: nadat een kind de vaardigheid heeft verworven om woorden in fonemen
te segmenteren en elk foneem te verbinden met het bijbehorende grafeem, kan het
woorden schrijven die consistent zijn in hun foneem-tot-grafeem-relaties. Om ook
inconsequente woorden van foneem tot grafeem te kunnen spellen, moeten fonologische,
morfologische en/of orthografische regels worden toegepast.
Voorspellers
Er zijn een aantal kleuterschoolvaardigheden die de spellingsverwerving kan voorspellen:
fonologisch bewustzijn (het vermogen om woorden in hun fonemen op te delen=
voorwaarde voor spellen), letterkennis, werkgeheugen (kinderen moeten de
koppeling van fonemen aan grafemen in de juiste volgorde bijhouden om woorden
