Keuzevak Criminologie voor juristen
HC 1 – Criminaliteit & Criminologie
Criminaliteit als probleem
Criminaliteit is een veelvoorkomend probleem tegen personen, goederen, overheid en
samenleving of slachtofferloze criminaliteit.
Materiële schade: voor burgers, bedrijven en overheid en kosten voor
criminaliteitsbestrijding.
Immateriële schade: leed slachtoffers, angst, vermijdingsgedrag, morele verontwaardiging
ontwrichting samenleving, bedreiging rechtsorde, ondermijning legitimiteit democratische
rechtsstaat.
Sociaal probleem maatschappelijk probleem
• Veel betrokken actoren (particuliere organisaties, bedrijven, maatschappelijke
instellingen)
• Maatschappelijke oorzaken van criminaliteit
• Verschillende en tegenstrijdige belangen bij aanpak
• Veel discussies en aandacht voor criminaliteit in publieke debat en media
• Spanningen tussen wensen burgers (vrijheid en veiligheid) en rol overheid
Politiek probleem maatschappelijk probleem
• Zorgen voor veiligheid is basisfunctie van de overheid
• Veiligheid is collectief goed
• Veiligheid staat hoog op publieke en politieke agenda
• Politieke partijen en groeperingen verschillen in voorkeuren aanpak criminaliteit
Criminaliteit – De Definitie
1. Menselijk gedrag
2. Andere personen worden uitgebuit of schade toegebracht
3. Sociale regels schendt
4. In rechtsnormen (door de overheid vastgestelde regels/wetten) aangegeven dat het niet
mag
5. Overheid de wetten ook handhaaft
Gebruiken, normen en wetten
In elke samenleving zijn gedragingen die meer of minder gewenst worden.
• Gebruiken = minder gewenst & geen/lichte sancties.
• Normen = niet gewenst & (niet wettelijke) sancties.
• Rechtsnormen = niet gewenst & wettelijke sancties wetten & jurisprudentie.
Er is een onderscheid tussen verboden gedrag (Mala Prohibita) en slecht gedrag (Mala in Se).
Verklaringen van definities
• Technologische context
• Maatschappelijk context
• Normen van de samenleving (consensus model)
, • Normen en belangen van machthebbers (conflict model)
• Politieke besluitvorming (pluralisme model)
Definities verschillen tussen groepen personen, perioden of verschillen tussen landen
• Criminalisering = het strafbaar worden van bepaald gedrag.
NL: slavernij, verkeersdelicten, computer & internet fraude, geweld binnen
relaties/huwelijk, illegaal verblijf in NL, milieuovertreding, dierenleed.
• Decriminalisering = strafbare gedragingen worden uit het strafrecht gehaald (en daarmee
niet langer verboden)
NL: maken en verkopen van voorbehoedsmiddelen, overspel, homoseksualiteit,
echtbreuk, abortus, produceren & verkopen van porno, prostitutie, softdrugs (bezit
gedoogd).
Verschillen vaak bij slachtofferloze delicten drugsgebruik & handel, overspel, euthanasie,
homoseksualiteit, gokken, omkoping, zwartrijen, economische delicten, belastingfraude.
Verschillen tussen landen in: (soft) drugsgebruik & bezit, prostitutie, homoseksualiteit,
overspel, wapenbezit.
Criminologie – De Discipline
1. Wat wordt (waarom) verstaan onder criminaliteit?
2. Wat is aard, omvang en ontwikkeling van criminaliteit?
3. Wat zijn de achtergronden/verklaringen voor (verschillen in) criminaliteit?
4. Wat is de wijze waarop de overheid en de rest van de maatschappij op criminaliteit
reageert?
Criminologie is een object wetenschap criminaliteit en de reacties erop.
Basisdisciplines van de criminologie
Multidisciplinaire benadering basisdisciplines van criminologie:
• Maatschappij wetenschappen (sociologie, economie, geografie, antropologie)
• Mens wetenschappen (psychologie, biologie, bio-psychologie, medische)
• Natuurwetenschappen (criminalistiek, natuurkunde, scheikunde)
• Juridische wetenschappen (strafrecht en civiel recht)
Sub-disciplines
• Criminografie = beschrijvende studie van de aard, omvang en ontwikkeling van
criminaliteit.
• Etiologie = de verklarende studie van de oorzaken van criminaliteit.
• Penologie = studie van de formele (straffen) en informele reacties op criminaliteit.
• Victomologie = studie van slachtoffers van criminaliteit.
Nederlandse Criminologie – Geschiedenis
• 1700: Theologische benadering
1700 – 1800: Filosofische benadering (Beccarria, Bentham, Montesqieu)
1800 – 1900: Wetenschappelijke benadering (Quetelet, Lombroso, Durkheim, Bonger)
1900 – nu: Modern Wetenschappelijke benadering
,Criminologie – De Werkwijze
Beschrijvingsvragen: “hoeveel criminaliteit / in hoeverre gestegen/gedaald / hoeveel
minder?”
Verklaringsvragen: “Waarom … ?”
Toetsingsvragen: “In hoeverre klopt de hypothese/verwachting dat … ?”
Beleidsvragen: “Hoe kan het probleem opgelost worden?”
Vragen mbt verschillende eenheden
• Normen, regels, wetten
• Onwenselijk gedrag/delicten
• Daders
• Slachtoffers
• Meso-macro eenheden (buurten, steden, landen, jaren)
• Actoren bij preventie
• Actoren in Strafrechtpleging
Criminologisch onderzoek gebeurt in volgorde van empirische cyclus:
• Probleemstellingen formuleren / vragen stellen
• Theorieën / verklaringen bedenken
• Onderzoek doen in empirie (beschrijven en toetsen)
• Beleid ondersteunen
Wetenschappelijke benadering
Criminologie is moderne empirisch wetenschappelijk discipline, waarin centraal staan:
• Feiten (versus indrukken)
• Verklarende theorieën (versus normatieve theorieën)
• Patronen (versus casussen)
• Beleid op basis van wetenschappelijke inzichten (versus ‘politieke processen’)
Fundamenteel toegepast onderzoek
Criminologie streeft naar fundamenteel toegepast onderzoek Pasteur-quadrant
, Interviews en Enquêtes
Veelgebruikte onderzoeksmethode in criminologie is interviewen van personen.
• Semi- en ongestructureerde kleinscahlige(re) studies
• Diepte interviews
• Studies met focusgroepen
• Interviews met sleutelfiguren
• Life Histories
• Gestructureerde – Grootschalige enquêtes
• Slachtoffer-enquêtes
• Dader-enquêtes
Longitudinaal onderzoek = onderzoek met meerdere meetmomenten.
Interviews kunnen schriftelijk en mondeling.
Slachtofferenquêtes
Slachtofferenquêtes zijn grootschalige onderzoeken waarbij een groep burgers (de
populatie) op gestructureerde wijze gevraagd wordt naar:
• Slachtofferschap van (bepaalde vormen van) criminaliteit
• Prevalentie
• Frequentie
• Ervaringen bij delict
• Contact met actoren in strafrechtsketen
• Kenmerken
• Persoonskenmerken
• Preventie maatregelen
Daderenquêtes / ”Zelfrapportage”
Zelfrapportage-enquêtes zijn grootschalige onderzoeken waarbij een groep burgers (de
populatie) op gestructureerde wijze gevraagd wordt naar:
• Daderschap (prevalentie en frequentie) van (bepaalde vormen van) criminaliteit?
• Ervaringen bij delict
HC 1 – Criminaliteit & Criminologie
Criminaliteit als probleem
Criminaliteit is een veelvoorkomend probleem tegen personen, goederen, overheid en
samenleving of slachtofferloze criminaliteit.
Materiële schade: voor burgers, bedrijven en overheid en kosten voor
criminaliteitsbestrijding.
Immateriële schade: leed slachtoffers, angst, vermijdingsgedrag, morele verontwaardiging
ontwrichting samenleving, bedreiging rechtsorde, ondermijning legitimiteit democratische
rechtsstaat.
Sociaal probleem maatschappelijk probleem
• Veel betrokken actoren (particuliere organisaties, bedrijven, maatschappelijke
instellingen)
• Maatschappelijke oorzaken van criminaliteit
• Verschillende en tegenstrijdige belangen bij aanpak
• Veel discussies en aandacht voor criminaliteit in publieke debat en media
• Spanningen tussen wensen burgers (vrijheid en veiligheid) en rol overheid
Politiek probleem maatschappelijk probleem
• Zorgen voor veiligheid is basisfunctie van de overheid
• Veiligheid is collectief goed
• Veiligheid staat hoog op publieke en politieke agenda
• Politieke partijen en groeperingen verschillen in voorkeuren aanpak criminaliteit
Criminaliteit – De Definitie
1. Menselijk gedrag
2. Andere personen worden uitgebuit of schade toegebracht
3. Sociale regels schendt
4. In rechtsnormen (door de overheid vastgestelde regels/wetten) aangegeven dat het niet
mag
5. Overheid de wetten ook handhaaft
Gebruiken, normen en wetten
In elke samenleving zijn gedragingen die meer of minder gewenst worden.
• Gebruiken = minder gewenst & geen/lichte sancties.
• Normen = niet gewenst & (niet wettelijke) sancties.
• Rechtsnormen = niet gewenst & wettelijke sancties wetten & jurisprudentie.
Er is een onderscheid tussen verboden gedrag (Mala Prohibita) en slecht gedrag (Mala in Se).
Verklaringen van definities
• Technologische context
• Maatschappelijk context
• Normen van de samenleving (consensus model)
, • Normen en belangen van machthebbers (conflict model)
• Politieke besluitvorming (pluralisme model)
Definities verschillen tussen groepen personen, perioden of verschillen tussen landen
• Criminalisering = het strafbaar worden van bepaald gedrag.
NL: slavernij, verkeersdelicten, computer & internet fraude, geweld binnen
relaties/huwelijk, illegaal verblijf in NL, milieuovertreding, dierenleed.
• Decriminalisering = strafbare gedragingen worden uit het strafrecht gehaald (en daarmee
niet langer verboden)
NL: maken en verkopen van voorbehoedsmiddelen, overspel, homoseksualiteit,
echtbreuk, abortus, produceren & verkopen van porno, prostitutie, softdrugs (bezit
gedoogd).
Verschillen vaak bij slachtofferloze delicten drugsgebruik & handel, overspel, euthanasie,
homoseksualiteit, gokken, omkoping, zwartrijen, economische delicten, belastingfraude.
Verschillen tussen landen in: (soft) drugsgebruik & bezit, prostitutie, homoseksualiteit,
overspel, wapenbezit.
Criminologie – De Discipline
1. Wat wordt (waarom) verstaan onder criminaliteit?
2. Wat is aard, omvang en ontwikkeling van criminaliteit?
3. Wat zijn de achtergronden/verklaringen voor (verschillen in) criminaliteit?
4. Wat is de wijze waarop de overheid en de rest van de maatschappij op criminaliteit
reageert?
Criminologie is een object wetenschap criminaliteit en de reacties erop.
Basisdisciplines van de criminologie
Multidisciplinaire benadering basisdisciplines van criminologie:
• Maatschappij wetenschappen (sociologie, economie, geografie, antropologie)
• Mens wetenschappen (psychologie, biologie, bio-psychologie, medische)
• Natuurwetenschappen (criminalistiek, natuurkunde, scheikunde)
• Juridische wetenschappen (strafrecht en civiel recht)
Sub-disciplines
• Criminografie = beschrijvende studie van de aard, omvang en ontwikkeling van
criminaliteit.
• Etiologie = de verklarende studie van de oorzaken van criminaliteit.
• Penologie = studie van de formele (straffen) en informele reacties op criminaliteit.
• Victomologie = studie van slachtoffers van criminaliteit.
Nederlandse Criminologie – Geschiedenis
• 1700: Theologische benadering
1700 – 1800: Filosofische benadering (Beccarria, Bentham, Montesqieu)
1800 – 1900: Wetenschappelijke benadering (Quetelet, Lombroso, Durkheim, Bonger)
1900 – nu: Modern Wetenschappelijke benadering
,Criminologie – De Werkwijze
Beschrijvingsvragen: “hoeveel criminaliteit / in hoeverre gestegen/gedaald / hoeveel
minder?”
Verklaringsvragen: “Waarom … ?”
Toetsingsvragen: “In hoeverre klopt de hypothese/verwachting dat … ?”
Beleidsvragen: “Hoe kan het probleem opgelost worden?”
Vragen mbt verschillende eenheden
• Normen, regels, wetten
• Onwenselijk gedrag/delicten
• Daders
• Slachtoffers
• Meso-macro eenheden (buurten, steden, landen, jaren)
• Actoren bij preventie
• Actoren in Strafrechtpleging
Criminologisch onderzoek gebeurt in volgorde van empirische cyclus:
• Probleemstellingen formuleren / vragen stellen
• Theorieën / verklaringen bedenken
• Onderzoek doen in empirie (beschrijven en toetsen)
• Beleid ondersteunen
Wetenschappelijke benadering
Criminologie is moderne empirisch wetenschappelijk discipline, waarin centraal staan:
• Feiten (versus indrukken)
• Verklarende theorieën (versus normatieve theorieën)
• Patronen (versus casussen)
• Beleid op basis van wetenschappelijke inzichten (versus ‘politieke processen’)
Fundamenteel toegepast onderzoek
Criminologie streeft naar fundamenteel toegepast onderzoek Pasteur-quadrant
, Interviews en Enquêtes
Veelgebruikte onderzoeksmethode in criminologie is interviewen van personen.
• Semi- en ongestructureerde kleinscahlige(re) studies
• Diepte interviews
• Studies met focusgroepen
• Interviews met sleutelfiguren
• Life Histories
• Gestructureerde – Grootschalige enquêtes
• Slachtoffer-enquêtes
• Dader-enquêtes
Longitudinaal onderzoek = onderzoek met meerdere meetmomenten.
Interviews kunnen schriftelijk en mondeling.
Slachtofferenquêtes
Slachtofferenquêtes zijn grootschalige onderzoeken waarbij een groep burgers (de
populatie) op gestructureerde wijze gevraagd wordt naar:
• Slachtofferschap van (bepaalde vormen van) criminaliteit
• Prevalentie
• Frequentie
• Ervaringen bij delict
• Contact met actoren in strafrechtsketen
• Kenmerken
• Persoonskenmerken
• Preventie maatregelen
Daderenquêtes / ”Zelfrapportage”
Zelfrapportage-enquêtes zijn grootschalige onderzoeken waarbij een groep burgers (de
populatie) op gestructureerde wijze gevraagd wordt naar:
• Daderschap (prevalentie en frequentie) van (bepaalde vormen van) criminaliteit?
• Ervaringen bij delict
