Samenvatting artikel ‘Working memory in children with learning disabilities in
reading versus spelling: searching for overlapping and specific cognitive factors’
– J. Brandenburg, J. Klesczewski, A. Fischbach, K. Schuchardt, G. Büttneer & M.
Hasselhorn
Samenvatting
Kinderen met leesproblemen en kinderen met spellingproblemen verschillen van elkaar
op basis van verschillende werkgeheugen profielen. Bij onderzoek naar cognitieve
factoren van leerproblemen is het belangrijk om rekening te houden met zowel lezen als
spelling.
Inleiding
Ongeveer 14% van de kinderen op de basisschool hebben moeite met leren lezen en
spellen, ondanks hun normale intelligentie en adequate schoolontwikkeling. Er is veel
onderzoek gedaan bij Engelstalige kinderen, waaruit de vraag ontstond of deze resultaten
gegeneraliseerd kunnen worden naar andere talen. Uit onderzoek blijkt dat
leermoeilijkheden niet universeel is, maar afhangt van de specifieke kenmerken van
de spelling waarin de moeilijkheden zich voordoen. Als gevolg hiervan is het onderzoek
verschoven van een algemene naar een meer geavanceerde benadering om
leerstoornissen bij alfabetisering te onderzoeken. Het huidige artikel volgt deze
heroriëntatie in het veld door een specifiek kenmerk en een veel voorkomend fenomeen
aan te pakken dat wordt aangetroffen in transparante spellingen, namelijk de
dissociatie tussen lees- en spellingsvaardigheden bij de manifestatie van
leermoeilijkheden.
In de Engelse taal hangen lees- en spellingsvaardigheden sterk met elkaar
samen. Deze samenhang is veel minder aanwezig in transparante talen, zoals Duits. Dit
geeft aan dat de ontwikkelingstrajecten van lees- en spellingsvaardigheden
onafhankelijker zijn dan in niet-transparante talen. Geïsoleerde leerstoornissen in lezen
of spellen onder Duitse schoolkinderen komen inderdaad minstens even vaak voor als
een gecombineerde lees- en spellingsstoornis. In transparante talen zijn zwakke lezers
dus niet gelijk ook zwakke spellers.
Model van Baddely over het werkgeheugen:
Central executive: zodra nieuwe info in werkgeheugen komt, kiest deze functie
waar aandacht op gericht wordt. Ook wordt besloten welke info uit LTG opgehaald
moet worden
Fonologische lus: kan gezien worden als KTG (samen met kladblok). Info wordt
tijdelijk opgeslagen en herhaald. Verwerkt spraak en andere auditieve info
Visueel-ruimtelijk kladblok: houdt visuele en ruimtelijke info kort vast
Episodische buffer: proces waarbij de link wordt gelegd tussen info uit
fonologische lus, kladblok en aanwezige voorkennis uit LTG. Wordt gedaan onder
supervisie van central executive.
Uit onderzoek blijkt dat kinderen met alfabetiseringsproblemen (lees- en
spellingsproblemen) ernstige beperkingen vertonen in de centrale uitvoerende
macht en de fonologische lus, maar niet in het visueel-ruimtelijk kladblok. Hoewel deze
studies aantonen dat geletterdheid inderdaad geassocieerd is met specifieke beperkingen
van het werkgeheugen, geven ze geen informatie over de vraag of andere beperkingen
van het werkgeheugen verantwoordelijk zijn voor de spellingsproblemen van de kinderen
in tegenstelling tot hun leesproblemen. Uit ander onderzoek blijkt dat de fonologische
lus differentieel verstoord is bij kinderen met leerstoornissen in lezen versus
spelling. Aan dit onderzoek zaten beperkingen. Daarom is een doel van dit onderzoek
om eerder gedane bevindingen te repliceren en te verbreden door gebruik te maken van
een uitgebreide fonologische lusbeoordeling binnen dezelfde steekproef.
Centraal discussiepunt: de vraag of stoornissen domein-algemeen of domein-specifiek
zijn. Fonologische bewerkingsbeperkingshypothese: lage fonologische verwerkings-
reading versus spelling: searching for overlapping and specific cognitive factors’
– J. Brandenburg, J. Klesczewski, A. Fischbach, K. Schuchardt, G. Büttneer & M.
Hasselhorn
Samenvatting
Kinderen met leesproblemen en kinderen met spellingproblemen verschillen van elkaar
op basis van verschillende werkgeheugen profielen. Bij onderzoek naar cognitieve
factoren van leerproblemen is het belangrijk om rekening te houden met zowel lezen als
spelling.
Inleiding
Ongeveer 14% van de kinderen op de basisschool hebben moeite met leren lezen en
spellen, ondanks hun normale intelligentie en adequate schoolontwikkeling. Er is veel
onderzoek gedaan bij Engelstalige kinderen, waaruit de vraag ontstond of deze resultaten
gegeneraliseerd kunnen worden naar andere talen. Uit onderzoek blijkt dat
leermoeilijkheden niet universeel is, maar afhangt van de specifieke kenmerken van
de spelling waarin de moeilijkheden zich voordoen. Als gevolg hiervan is het onderzoek
verschoven van een algemene naar een meer geavanceerde benadering om
leerstoornissen bij alfabetisering te onderzoeken. Het huidige artikel volgt deze
heroriëntatie in het veld door een specifiek kenmerk en een veel voorkomend fenomeen
aan te pakken dat wordt aangetroffen in transparante spellingen, namelijk de
dissociatie tussen lees- en spellingsvaardigheden bij de manifestatie van
leermoeilijkheden.
In de Engelse taal hangen lees- en spellingsvaardigheden sterk met elkaar
samen. Deze samenhang is veel minder aanwezig in transparante talen, zoals Duits. Dit
geeft aan dat de ontwikkelingstrajecten van lees- en spellingsvaardigheden
onafhankelijker zijn dan in niet-transparante talen. Geïsoleerde leerstoornissen in lezen
of spellen onder Duitse schoolkinderen komen inderdaad minstens even vaak voor als
een gecombineerde lees- en spellingsstoornis. In transparante talen zijn zwakke lezers
dus niet gelijk ook zwakke spellers.
Model van Baddely over het werkgeheugen:
Central executive: zodra nieuwe info in werkgeheugen komt, kiest deze functie
waar aandacht op gericht wordt. Ook wordt besloten welke info uit LTG opgehaald
moet worden
Fonologische lus: kan gezien worden als KTG (samen met kladblok). Info wordt
tijdelijk opgeslagen en herhaald. Verwerkt spraak en andere auditieve info
Visueel-ruimtelijk kladblok: houdt visuele en ruimtelijke info kort vast
Episodische buffer: proces waarbij de link wordt gelegd tussen info uit
fonologische lus, kladblok en aanwezige voorkennis uit LTG. Wordt gedaan onder
supervisie van central executive.
Uit onderzoek blijkt dat kinderen met alfabetiseringsproblemen (lees- en
spellingsproblemen) ernstige beperkingen vertonen in de centrale uitvoerende
macht en de fonologische lus, maar niet in het visueel-ruimtelijk kladblok. Hoewel deze
studies aantonen dat geletterdheid inderdaad geassocieerd is met specifieke beperkingen
van het werkgeheugen, geven ze geen informatie over de vraag of andere beperkingen
van het werkgeheugen verantwoordelijk zijn voor de spellingsproblemen van de kinderen
in tegenstelling tot hun leesproblemen. Uit ander onderzoek blijkt dat de fonologische
lus differentieel verstoord is bij kinderen met leerstoornissen in lezen versus
spelling. Aan dit onderzoek zaten beperkingen. Daarom is een doel van dit onderzoek
om eerder gedane bevindingen te repliceren en te verbreden door gebruik te maken van
een uitgebreide fonologische lusbeoordeling binnen dezelfde steekproef.
Centraal discussiepunt: de vraag of stoornissen domein-algemeen of domein-specifiek
zijn. Fonologische bewerkingsbeperkingshypothese: lage fonologische verwerkings-
