Schiphol op de weegschaal
Het evenwicht tussen de economische effecten en de
gevolgen voor milieu en omgeving.
, Samenvatting
In dit onderzoek is gekeken naar het evenwicht tussen de economische effecten en
de gevolgen op milieu en omgeving van Schiphol in Nederland. De hoofdvraag luidt:
Wat is het evenwicht tussen de economische effecten en de gevolgen op milieu en
omgeving in Nederland van luchthaven Schiphol? Om antwoord te geven op deze
vraag is een hypothese opgesteld: Schiphol heeft zowel economische voordelen als
nadelen voor milieu en omgeving in Nederland. Om deze hypothese te onderzoeken
is gebruik gemaakt van een literatuuronderzoek, met daaraan verbonden een diepte-
interview en een schriftelijk interview.
De resultaten op economisch gebied laten zien dat Schiphol verantwoordelijk is voor
113.900 banen (94.100 FTE) en voor 9 miljard euro bijdraagt aan het Bruto
Binnenlands Product (BBP) in Nederland (ongeveer 0,8% van het totale BBP). De
resultaten op gebied van milieu en omgeving laten echter ook zien dat Schiphol in
Nederland voor veel uitstoot en overlast zorgt. Zo stoot Schiphol per jaar 7,6
megaton CO2 uit (4% van de totale uitstoot in Nederland) en zorgen de vliegtuigen
voor overlast voor ruim 1.5 miljoen mensen, waarvan er ruim 200.000 ernstige hinder
ondervinden en 23.000 slaapproblemen hebben door het vliegtuiggeluid. Ook zijn er
problemen met uitstoot van ultrafijnstof, wat risico's met zich meebrengt voor
ongeveer 20.000 werknemers op de luchthaven, waarvan voornamelijk
grondpersoneel (bagage-afhandelaren, vliegtuigtankers etc.) dat werkzaam is op de
luchthaven.
Het is daarom moeilijk om exact te zijn over het evenwicht tussen de economische
gevolgen, en de effecten op milieu en omgeving van luchthaven Schiphol, omdat dit
afhankelijk is van verschillende factoren. In het algemeen is Schiphol een belangrijke
economische motor voor Nederland en biedt het werkgelegenheid voor veel mensen.
Tegelijkertijd kan het ook leiden tot negatieve milieueffecten, zoals geluidsoverlast en
luchtvervuiling, vooral voor mensen die in de directe omgeving van de luchthaven
wonen.
In de discussie van het onderzoek wordt verder ingegaan op de implicaties van deze
resultaten. Er wordt daarnaast ook gekeken naar manieren om het evenwicht tussen
economische effecten en milieueffecten te verbeteren. Ook wordt geconcludeerd dat,
hoewel Schiphol een belangrijke rol speelt in de Nederlandse economie, het
belangrijk is om zorgvuldig te overwegen wat de milieueffecten van de luchthaven
zijn en manieren te vinden om deze effecten te verminderen terwijl er toch ruimte is
voor economische groei. In het algemeen heeft dit onderzoek meer inzicht gegeven
in het evenwicht tussen de economische effecten en de sociale en milieueffecten van
luchthaven Schiphol in Nederland. Verder onderzoek zou gedaan kunnen worden om
manieren te vinden om deze effecten te verminderen en een duurzamer evenwicht te
vinden tussen economische groei en milieubescherming.
2
, Inhoudsopgave
Inhoud
1 Inleiding ............................................................................................................... 4
2 Theoretisch Kader ............................................................................................... 6
2.1 De opbouw van Schiphol .............................................................................. 6
2.1.1 Beginfase Schiphol ............................................................................... 7
2.1.2 Het interbellum ...................................................................................... 7
2.1.3 De Tweede Wereldoorlog...................................................................... 8
2.1.4 Wederopbouw en economische vordering ............................................ 8
2.1.5 Mainport Schiphol ............................................................................... 10
2.2 Groei en Economie..................................................................................... 10
2.3 Economische Meetmiddelen ...................................................................... 11
2.3.1 Soorten werkgelegenheid.................................................................... 11
2.3.2 Vestigingsklimaat ................................................................................ 12
2.4 Milieu en Omgeving.................................................................................... 12
2.4.1 Milieuregels ......................................................................................... 12
2.4.2 Geluidsregels omgeving ...................................................................... 13
3 Methodologie ..................................................................................................... 14
4 Wat zijn de economische effecten in Nederland van luchthaven Schiphol? ...... 15
4.1 Waarom is Schiphol een mainport?............................................................ 15
4.1.1 De ligging van Schiphol t.o.v. andere grote luchthavens of mainports in
de omgeving? .................................................................................................... 15
4.1.2 De grootte van Schiphol (schaalvoordelen) ........................................ 15
4.1.3 De infrastructuur in Nederland (Hoe bereikbaar is de rest van het land
vanaf Schiphol?) ................................................................................................ 16
4.2 Het belang van Schiphol als mainport in Nederland: .................................. 16
4.2.1 Werkgelegenheid ................................................................................ 16
4.2.2 Directe werkgelegenheid: .................................................................... 17
4.2.3 Indirecte achterwaartse werkgelegenheid (toeleveringseffecten):....... 17
4.2.4 Indirecte voorwaartse werkgelegenheid (uitstralingseffecten) ............. 18
4.2.5 Vestigingsplaatsfactor: ........................................................................ 18
5 Wat zijn de gevolgen voor het milieu en de omgeving in Nederland van
luchthaven Schiphol? ............................................................................................... 19
5.1 Ultrafijnstof ................................................................................................. 19
3
, 5.2 CO₂ Uitstoot ............................................................................................... 20
5.3 Overlast en hinder ...................................................................................... 21
5.4 Politiek/Bewoners ....................................................................................... 22
6 Hoe kan Schiphol in de toekomst een concurrerende en welvarende positie
behouden zonder dat het milieu, de omgeving en de inwoners van Nederland
daaronder leiden? ..................................................................................................... 23
6.1 Economisch ................................................................................................ 23
6.2 Milieugericht ............................................................................................... 24
6.2.1 Single European Sky ........................................................................... 24
6.2.2 Ultrafijnstof .......................................................................................... 25
6.2.3 Duurzame vliegtuigbrandstof............................................................... 26
6.2.4 Duurzaam taxiën ................................................................................. 26
6.2.5 Verdere innovaties .............................................................................. 27
6.2.6 Boeren uitkopen .................................................................................. 27
6.2.7 Klimaatdoelen ..................................................................................... 28
6.2.8 Oplossingen buiten Schiphol ............................................................... 28
6.3 Omgevingsgericht ...................................................................................... 29
6.3.1 Kwaliteit van de leefomgeving ............................................................. 29
6.3.2 Maatregelen voor de omgeving ........................................................... 30
6.3.3 Politiek/Bewoners................................................................................ 30
7 Conclusie........................................................................................................... 31
8 Discussie ........................................................................................................... 33
8.1.1 Interpretatie resultaten ........................................................................ 33
8.1.2 Beperkingen onderzoek ...................................................................... 33
8.1.3 Aanduidingen implicaties .................................................................... 34
8.1.4 Suggesties vervolgonderzoek ............................................................. 34
9 Literatuurlijst ...................................................................................................... 35
1 Inleiding
Luchthaven Schiphol (hierna te noemen: Schiphol) is een belangrijk onderdeel van
de Nederlandse economie. De luchthaven draagt bij aan de werkgelegenheid en het
4
Het evenwicht tussen de economische effecten en de
gevolgen voor milieu en omgeving.
, Samenvatting
In dit onderzoek is gekeken naar het evenwicht tussen de economische effecten en
de gevolgen op milieu en omgeving van Schiphol in Nederland. De hoofdvraag luidt:
Wat is het evenwicht tussen de economische effecten en de gevolgen op milieu en
omgeving in Nederland van luchthaven Schiphol? Om antwoord te geven op deze
vraag is een hypothese opgesteld: Schiphol heeft zowel economische voordelen als
nadelen voor milieu en omgeving in Nederland. Om deze hypothese te onderzoeken
is gebruik gemaakt van een literatuuronderzoek, met daaraan verbonden een diepte-
interview en een schriftelijk interview.
De resultaten op economisch gebied laten zien dat Schiphol verantwoordelijk is voor
113.900 banen (94.100 FTE) en voor 9 miljard euro bijdraagt aan het Bruto
Binnenlands Product (BBP) in Nederland (ongeveer 0,8% van het totale BBP). De
resultaten op gebied van milieu en omgeving laten echter ook zien dat Schiphol in
Nederland voor veel uitstoot en overlast zorgt. Zo stoot Schiphol per jaar 7,6
megaton CO2 uit (4% van de totale uitstoot in Nederland) en zorgen de vliegtuigen
voor overlast voor ruim 1.5 miljoen mensen, waarvan er ruim 200.000 ernstige hinder
ondervinden en 23.000 slaapproblemen hebben door het vliegtuiggeluid. Ook zijn er
problemen met uitstoot van ultrafijnstof, wat risico's met zich meebrengt voor
ongeveer 20.000 werknemers op de luchthaven, waarvan voornamelijk
grondpersoneel (bagage-afhandelaren, vliegtuigtankers etc.) dat werkzaam is op de
luchthaven.
Het is daarom moeilijk om exact te zijn over het evenwicht tussen de economische
gevolgen, en de effecten op milieu en omgeving van luchthaven Schiphol, omdat dit
afhankelijk is van verschillende factoren. In het algemeen is Schiphol een belangrijke
economische motor voor Nederland en biedt het werkgelegenheid voor veel mensen.
Tegelijkertijd kan het ook leiden tot negatieve milieueffecten, zoals geluidsoverlast en
luchtvervuiling, vooral voor mensen die in de directe omgeving van de luchthaven
wonen.
In de discussie van het onderzoek wordt verder ingegaan op de implicaties van deze
resultaten. Er wordt daarnaast ook gekeken naar manieren om het evenwicht tussen
economische effecten en milieueffecten te verbeteren. Ook wordt geconcludeerd dat,
hoewel Schiphol een belangrijke rol speelt in de Nederlandse economie, het
belangrijk is om zorgvuldig te overwegen wat de milieueffecten van de luchthaven
zijn en manieren te vinden om deze effecten te verminderen terwijl er toch ruimte is
voor economische groei. In het algemeen heeft dit onderzoek meer inzicht gegeven
in het evenwicht tussen de economische effecten en de sociale en milieueffecten van
luchthaven Schiphol in Nederland. Verder onderzoek zou gedaan kunnen worden om
manieren te vinden om deze effecten te verminderen en een duurzamer evenwicht te
vinden tussen economische groei en milieubescherming.
2
, Inhoudsopgave
Inhoud
1 Inleiding ............................................................................................................... 4
2 Theoretisch Kader ............................................................................................... 6
2.1 De opbouw van Schiphol .............................................................................. 6
2.1.1 Beginfase Schiphol ............................................................................... 7
2.1.2 Het interbellum ...................................................................................... 7
2.1.3 De Tweede Wereldoorlog...................................................................... 8
2.1.4 Wederopbouw en economische vordering ............................................ 8
2.1.5 Mainport Schiphol ............................................................................... 10
2.2 Groei en Economie..................................................................................... 10
2.3 Economische Meetmiddelen ...................................................................... 11
2.3.1 Soorten werkgelegenheid.................................................................... 11
2.3.2 Vestigingsklimaat ................................................................................ 12
2.4 Milieu en Omgeving.................................................................................... 12
2.4.1 Milieuregels ......................................................................................... 12
2.4.2 Geluidsregels omgeving ...................................................................... 13
3 Methodologie ..................................................................................................... 14
4 Wat zijn de economische effecten in Nederland van luchthaven Schiphol? ...... 15
4.1 Waarom is Schiphol een mainport?............................................................ 15
4.1.1 De ligging van Schiphol t.o.v. andere grote luchthavens of mainports in
de omgeving? .................................................................................................... 15
4.1.2 De grootte van Schiphol (schaalvoordelen) ........................................ 15
4.1.3 De infrastructuur in Nederland (Hoe bereikbaar is de rest van het land
vanaf Schiphol?) ................................................................................................ 16
4.2 Het belang van Schiphol als mainport in Nederland: .................................. 16
4.2.1 Werkgelegenheid ................................................................................ 16
4.2.2 Directe werkgelegenheid: .................................................................... 17
4.2.3 Indirecte achterwaartse werkgelegenheid (toeleveringseffecten):....... 17
4.2.4 Indirecte voorwaartse werkgelegenheid (uitstralingseffecten) ............. 18
4.2.5 Vestigingsplaatsfactor: ........................................................................ 18
5 Wat zijn de gevolgen voor het milieu en de omgeving in Nederland van
luchthaven Schiphol? ............................................................................................... 19
5.1 Ultrafijnstof ................................................................................................. 19
3
, 5.2 CO₂ Uitstoot ............................................................................................... 20
5.3 Overlast en hinder ...................................................................................... 21
5.4 Politiek/Bewoners ....................................................................................... 22
6 Hoe kan Schiphol in de toekomst een concurrerende en welvarende positie
behouden zonder dat het milieu, de omgeving en de inwoners van Nederland
daaronder leiden? ..................................................................................................... 23
6.1 Economisch ................................................................................................ 23
6.2 Milieugericht ............................................................................................... 24
6.2.1 Single European Sky ........................................................................... 24
6.2.2 Ultrafijnstof .......................................................................................... 25
6.2.3 Duurzame vliegtuigbrandstof............................................................... 26
6.2.4 Duurzaam taxiën ................................................................................. 26
6.2.5 Verdere innovaties .............................................................................. 27
6.2.6 Boeren uitkopen .................................................................................. 27
6.2.7 Klimaatdoelen ..................................................................................... 28
6.2.8 Oplossingen buiten Schiphol ............................................................... 28
6.3 Omgevingsgericht ...................................................................................... 29
6.3.1 Kwaliteit van de leefomgeving ............................................................. 29
6.3.2 Maatregelen voor de omgeving ........................................................... 30
6.3.3 Politiek/Bewoners................................................................................ 30
7 Conclusie........................................................................................................... 31
8 Discussie ........................................................................................................... 33
8.1.1 Interpretatie resultaten ........................................................................ 33
8.1.2 Beperkingen onderzoek ...................................................................... 33
8.1.3 Aanduidingen implicaties .................................................................... 34
8.1.4 Suggesties vervolgonderzoek ............................................................. 34
9 Literatuurlijst ...................................................................................................... 35
1 Inleiding
Luchthaven Schiphol (hierna te noemen: Schiphol) is een belangrijk onderdeel van
de Nederlandse economie. De luchthaven draagt bij aan de werkgelegenheid en het
4
