Samenvatting boek: creativiteit als uitdaging in sociaal werk
Hoofdstuk 1: Creativiteit een oriëntatie
1.1 Creativiteit en sociaal werk, waarom?
Het menselijk ‘materiaal’ waar de sociaal werker mee werkt, laat zich niet zo eenvoudig
manipuleren. Zo heeft ieder mens een eigen wil en belevingswereld waar die betekenis aan
hecht. Hier moet je als sociaal werker rekening mee houden. Dit vraagt wat anders van de
sociaal werker dan manipulatie en het hanteren van standaarden.
1.2 Creativiteit; een algemene omschrijving
Creativiteit heeft vanuit de etymologie van het woord een heldere betekenis, namelijk:
scheppen. Iemand die creatief is, schept iets; hij brengt iets tot stand wat er voorheen nog
niet was. Vaak wordt er nog een aanvullende eis gesteld om iets creatief te noemen: het
moet waardevol zijn. Dat wat gecreëerd is moet van waarde zijn, zoals een oplossing voor
een probleem, iets om van te genieten, een uitvinding die nieuwe mogelijkheden geeft om
bijvoorbeeld te communiceren.
1.3 Creativiteit; wanneer wel en wanneer niet?
Creativiteit is relevant voor vragen waarvoor standaardwegen ontbreken, tekortschieten,
ongewenst of onbekend zijn voor de probleemeigenaar. Creativiteit is aan de orde wanneer
mensen worden uitgedaagd of gevraagd om tot een uniek antwoord op een bepaalde vraag
of uitdaging te komen, waarbij geenstandaardweg beschikbaar is. Dit antwoord kan ook
bijvoorbeeld een product zijn(een schilderij, een tekening of wat dan ook).
Een kernaspect van de creativiteit van een sociaal werker is het zodanig destilleren en
formuleren van een vraag uit een complexe situatie, dat zij aanknopingspunten biedt voor
nieuwe alternatieven.
1.4 Creativiteit; de vier aspecten (PPPC)
Creativiteit is het tot stand brengen van iets wat nieuw is en waardevol.
Creativiteit is de interactie tussen bekwaamheid, proces en omgeving die leidt tot een
waarneembaar product dat nieuw en waardevol is binnen een sociale context.
De vier aspecten vormen met elkaar de hoofdthema’s van onderzoek naar creativiteit.
1. Product: Er is sprake van iets dat tot stand wordt gebracht.
2. Proces: Er is sprake van iets tot stand brengen. De weg waarlangs iets tot stand wordt
gebracht, wordt ook wel proces genoemd. Het zijn de stappen die nodigzijn om tot iets
nieuws te komen.
3. Persoon: Er is sprake van een creatief persoon of groep personen
4. Context: Er is sprake van een situatie waarbinnen iets gezien wordt als nieuw en/of
waardevol.
, 1.4.1 Het product
Er zijn drie hoofdvormen van creativiteit onderscheiden: probleemoplossende, vormgevende
en speelse creativiteit.
Probleemoplossende creativiteit wordt relevant als zich een probleem voordoet waarvoor
geen standaardoplossing voorhanden is.
Vormgevende creativiteit leidt tot een waarneembaar product. Kunstwerken en design-
producten zijn voorbeelden hiervan.
Bij speels creativiteit staat niet het streven naar een oplossing of vorm centraal, maar het
proces zelf: genieten van eigen gekozen manieren van omgaan met dingen of mensen. Een
eventueel eindproduct kan ontstaan zonder dat het streven daarnaar het hoofddoel was.
Wel heeft speelse creativiteit haar nut voor de ontwikkeling van (de creativiteit van)
kinderen en als fase binnen een probleemoplossend of vormgevend creatief proces.
De criteria: Nieuw en waardevol
Bij het beoordelen van de mate van creativiteit van een product keren twee criteria steeds
terug, namelijk nieuw en waardevol. Naarmate een creatief product nieuwer en
waardevoller is, kan het creatiever genoemd worden. Nieuwheid (of originaliteit) gaat over
de vraag: in hoeverre wijkt het product af van bestaande producten? Waardevolheid gaat
over de betekenis die iets heeft.
1.4.2 Het proces
Een creatief proces is in de eerste plaats het zoeken naar en het vinden van andere
manieren van omgaan met de werkelijkheid dan de manieren die standaard in ons
gewoontenrepertoire zitten. Bij speelse creativiteit is deze omgang het doel in zichzelf.
Bij probleemoplossende of vormgevende creativiteit staat het proces in dienst van het
vinden van nieuwe uitdagingen, oplossingen of vormen.
In het kader van vormgevende en probleemoplossende creativiteit is een passende definitie
van een creatief proces:
Een creatief proces is de afgelegde weg naar een nieuw en waardevol (eind)-product.
Een creatief proces is te beschrijven aan de hand van de stappen/fases die gezet worden op
weg naar het product.
1. Vraagfase: het vinden van een probleem of vonk
2. Verkenningsfase: het inwinnen van informatie over het probleem
3. Ideefase: het vinden van mogelijke ideeën
4. Realisatiefase: het vormgeven van een oplossing
Hoofdstuk 1: Creativiteit een oriëntatie
1.1 Creativiteit en sociaal werk, waarom?
Het menselijk ‘materiaal’ waar de sociaal werker mee werkt, laat zich niet zo eenvoudig
manipuleren. Zo heeft ieder mens een eigen wil en belevingswereld waar die betekenis aan
hecht. Hier moet je als sociaal werker rekening mee houden. Dit vraagt wat anders van de
sociaal werker dan manipulatie en het hanteren van standaarden.
1.2 Creativiteit; een algemene omschrijving
Creativiteit heeft vanuit de etymologie van het woord een heldere betekenis, namelijk:
scheppen. Iemand die creatief is, schept iets; hij brengt iets tot stand wat er voorheen nog
niet was. Vaak wordt er nog een aanvullende eis gesteld om iets creatief te noemen: het
moet waardevol zijn. Dat wat gecreëerd is moet van waarde zijn, zoals een oplossing voor
een probleem, iets om van te genieten, een uitvinding die nieuwe mogelijkheden geeft om
bijvoorbeeld te communiceren.
1.3 Creativiteit; wanneer wel en wanneer niet?
Creativiteit is relevant voor vragen waarvoor standaardwegen ontbreken, tekortschieten,
ongewenst of onbekend zijn voor de probleemeigenaar. Creativiteit is aan de orde wanneer
mensen worden uitgedaagd of gevraagd om tot een uniek antwoord op een bepaalde vraag
of uitdaging te komen, waarbij geenstandaardweg beschikbaar is. Dit antwoord kan ook
bijvoorbeeld een product zijn(een schilderij, een tekening of wat dan ook).
Een kernaspect van de creativiteit van een sociaal werker is het zodanig destilleren en
formuleren van een vraag uit een complexe situatie, dat zij aanknopingspunten biedt voor
nieuwe alternatieven.
1.4 Creativiteit; de vier aspecten (PPPC)
Creativiteit is het tot stand brengen van iets wat nieuw is en waardevol.
Creativiteit is de interactie tussen bekwaamheid, proces en omgeving die leidt tot een
waarneembaar product dat nieuw en waardevol is binnen een sociale context.
De vier aspecten vormen met elkaar de hoofdthema’s van onderzoek naar creativiteit.
1. Product: Er is sprake van iets dat tot stand wordt gebracht.
2. Proces: Er is sprake van iets tot stand brengen. De weg waarlangs iets tot stand wordt
gebracht, wordt ook wel proces genoemd. Het zijn de stappen die nodigzijn om tot iets
nieuws te komen.
3. Persoon: Er is sprake van een creatief persoon of groep personen
4. Context: Er is sprake van een situatie waarbinnen iets gezien wordt als nieuw en/of
waardevol.
, 1.4.1 Het product
Er zijn drie hoofdvormen van creativiteit onderscheiden: probleemoplossende, vormgevende
en speelse creativiteit.
Probleemoplossende creativiteit wordt relevant als zich een probleem voordoet waarvoor
geen standaardoplossing voorhanden is.
Vormgevende creativiteit leidt tot een waarneembaar product. Kunstwerken en design-
producten zijn voorbeelden hiervan.
Bij speels creativiteit staat niet het streven naar een oplossing of vorm centraal, maar het
proces zelf: genieten van eigen gekozen manieren van omgaan met dingen of mensen. Een
eventueel eindproduct kan ontstaan zonder dat het streven daarnaar het hoofddoel was.
Wel heeft speelse creativiteit haar nut voor de ontwikkeling van (de creativiteit van)
kinderen en als fase binnen een probleemoplossend of vormgevend creatief proces.
De criteria: Nieuw en waardevol
Bij het beoordelen van de mate van creativiteit van een product keren twee criteria steeds
terug, namelijk nieuw en waardevol. Naarmate een creatief product nieuwer en
waardevoller is, kan het creatiever genoemd worden. Nieuwheid (of originaliteit) gaat over
de vraag: in hoeverre wijkt het product af van bestaande producten? Waardevolheid gaat
over de betekenis die iets heeft.
1.4.2 Het proces
Een creatief proces is in de eerste plaats het zoeken naar en het vinden van andere
manieren van omgaan met de werkelijkheid dan de manieren die standaard in ons
gewoontenrepertoire zitten. Bij speelse creativiteit is deze omgang het doel in zichzelf.
Bij probleemoplossende of vormgevende creativiteit staat het proces in dienst van het
vinden van nieuwe uitdagingen, oplossingen of vormen.
In het kader van vormgevende en probleemoplossende creativiteit is een passende definitie
van een creatief proces:
Een creatief proces is de afgelegde weg naar een nieuw en waardevol (eind)-product.
Een creatief proces is te beschrijven aan de hand van de stappen/fases die gezet worden op
weg naar het product.
1. Vraagfase: het vinden van een probleem of vonk
2. Verkenningsfase: het inwinnen van informatie over het probleem
3. Ideefase: het vinden van mogelijke ideeën
4. Realisatiefase: het vormgeven van een oplossing
