Samenvatting inleiding in forensische psychologie (500868-B-6)

HC1: Inleiding in de forensische psychologie – introductiecollege


Klinische forensische psychologie = wetenschap die zich bezighoudt met afwijkend
(antisociaal) gedrag, persoonlijkheid, cognities, preventie en interventie, diagnostiek en
snijvlak met de andere takken van psychologie (medische, biologische, ontwikkelings,
sociale)
= Afwijkend gedrag bij mensen die een delict hebben gepleegd met een psychische stoornis
(persoonlijkheidsstoornissen, verslavingsproblematiek (bijvoorbeeld gerelateerd met een
psychose), verstandelijke beperking).
Het forensische werkveld
 Politiebureau en huis van bewaring (hier zit je in afwachting voor, wanneer je verdacht
wordt ergens van)
 Gevangenis en penitentiair psychiatrisch centrum (PPC) (Onderdeel binnen de
gevangenis waar mensen zitten die zo'n stoornis hebben en daar psychiatrische hulp krijgen)
 Pro-Justitia rapportage (NIFP: Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en
Psychologie)
 Zorginstellingen:
o Forensisch psychiatrische poliklinieken deeltijdbehandeling
o Forensische woonbegeleiding (F-RIBW) – niveau 1
o Forensisch psychiatrische afdelingen (FPA) – niveau 2
o Forensisch psychiatrische klinieken (FPK) – niveau 3
o Forensische verslavingszorgklinieken (FVK)
o Forensisch psychiatrische centra (FPC) = Tbs-kliniek – niveau 4

Verschillende vormen van instellingen
 Residentieel  intramuraal (zorg binnen de muren)
 Ambulant  extramuraal (zorg buiten de muren)
 Beide  transmuraal (zorg binnen en buiten de muren)
Criminele carrière start vaak op jonge leeftijd. Hoe eerder je de fout in gaat, hoe
hardnekkiger de problemen. Het is dan ook een blijvende problematiek, denk hierbij aan de
moeite om een baan te krijgen.
4 thema’s centraal in deze cursus
 Geschiedenis, wetgeving en organisatie
 Verklaringsmodellen
 Uitingen
 Risicotaxatie

,Geschiedenis forensische psychologie


Oorsprong van de ‘forensische psychologie’


Hippocrates
460-377 v. Christus




middeleeuwen
Ca. 500-1500 onder curatele van familie machtiging voor oplsuiting




Voor de Verlichting
Bezeten: heksenvervolging
15e eeuw: Dolhuizen Johannes Wier (1515-1588)
(m.n. 16e en 17e eeuw)




Hippocrates: was een medicus en werd betrokken bij een rechtszaak. Er werd in deze
rechtszaak een geestte zieke verdacht en misschien moet die een mindere straf krijgen door
die ‘ziekte’.
Middeleeuwen: in deze tijd werd er gesproken over de onnozele, die gingen ze onder
curatele stellen. De familie was dan verantwoordelijk voor die persoon en als die persoon
iets deed kreeg die familie een boete of straf voor die persoon. Dus je kreeg dan als familie
het recht om bijvoorbeeld je kind op te sluiten
Voor de verlichting: eerste (oprichting dolhuizen, voorloper forensische klinieken) tweede
(heksenvervolgingen, ze waren ervan overtuigd dat die mensen bezeten waren en genezen
moesten worden) derde (Johannes Wier: Nederlandse wetenschapper. Hij was de eerste die
dacht misschien is het iets natuurlijks, meer hersen gerelateerd)

Een ommekeer: de verlichting
De verlichting: iedereen van ons kan vanaf de geboorte beslissen tussen goed of kwaad, dus
iedereen krijgt dezelfde straf ongeacht welke leeftijd. Dus iedereen is gelijk voor de wet.
In Frankrijk ontwikkelde ze de code penal (= een wetboek). Dus er zijn regels gekomen waar
de rechter zich aan moest houden. Daarvoor lag alle recht bij de rechter en kon hij een straf
op leggen die hij wilde. De straffen uit de code penal waren wel extreem (denk aan de
doodstraf)
 18e eeuw  Franse revolutie  het verlichte denken
 1810  Code Pénal (FR)
 1809 in NL  Crimineel wetboek
1811  Code Pénal (NL)
 1886  invoering wetboek van strafrecht
 Meer aandacht psychische afwijkingen
o Natuurwetenschappelijke benadering
 Engeland: ‘moral treatment’
 Enkele wettelijke regelingen voor opsluiting psychisch gestoorden

,19e eeuw
In parijs hadden we Pinel, een medicus die zei dat er een manie sans delire bestond. Vóór
pinel dachten mensen altijd dat als iemand een delict pleegde dat die een beperking had en
een laag IQ. Maar door Pinel zagen ze in dat dat niet zo was en dat het ook mensen kunnen
zijn met een normaal intellect.
 Pinel: ‘manie sans délire’ = gemoedstoestand zonder aantasting van het verstand
 Steeds meer rechtszaken waarin de dader niet gestraft werd op grond van de
geestelijke toestand
 1841  eerste krankzinnigenwet  toezicht en verbetering (die mensen zijn
ziek en moeten daarvoor toezicht krijgen (verbeteringsgesticht).
 1884  nieuwe krankzinnigenwet
 1993  Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen
(BOPZ)

Vier verklaringen van psychische stoornissen

 Erfelijkheid
o Psychologische kenmerken geërfd van voorouders
o Erfelijkheid van crimineel gedrag
o Cesare Lombroso  Immoreel gedrag af te leiden uit uiterlijke kenmerken
 Degeneratie = een achteruitgang van bepaalde kenmerken die worden overgeërfd.
Moraliteit is vooruitgang, immoraliteit is achteruitgang. Bepaalde kenmerken van de
mensen verslechteren wat leidt tot immoraliteit.
 Evolutie = men wordt moreel (moraliteit). Devolutie = men wordt meer immoreel
(immoraliteit)
 Neurologische verklaringen

Strafrecht jeugdigen in 19e/20e eeuw

 Eerder werd er geen onderscheid gemaakt tussen kind en volwassene.
 Tijdens Code Pénal: ‘zonder oordeel des onderscheids’  werd opgelegd aan
jongeren onder de 16 jaar. Worden minder bestraft, kinderen onder de 10 jaar
worden helemaal niet bestraft.
 1905  invoering kinderwetten (mensen onder 18 jaar zijn speciale wetten voor)
 Van straffen en wreking naar verbetering

Staat in het teken van verschuiving naar moderne strafrechtsschool: belang dader, niet de
daad:

 Gericht op herstel/verbetering om recidive te voorkomen.
 Rechtvaardige straf
 Mildere straffen, maar garantie veiligheid burgers?

, 20e eeuw

Voorstel Van Hamel

Lichtere vergrijpen zwaardere vergrijpen zeer zware gevallen

Maatregel of straf Behandeling en Terbeschikkingstelling
opleggen ter verpleging van lange van de regering (TBR);
afschrikking, niet te duur. behandeling van 10 jaar
heftig. en daarna verder
overweging.


 1928  “psychopatenwetten”  ogenomen in het strafrecht; TBS van de
Regering (TBR) en verpleging
 1933  stopwet  veel nieuwe instellingen

Ontwikkeling na de tweede wereldoorlog

 Commissie naoorlogs strafrecht  genuanceerde opvattingen
 Utrechtse school  belangrijke mensen: Baan, Pompe en Kempe, (Nu te linken aan:
Pieterbaan centrum, pompekliniek) internationaal toonaangevend.
 Betere zorg voor gevangenen en ook speciale zorg voor gedetineerden met een
psychische stoornis
 Jaren 60  toename duur tbs-maatregel
 Ca. 1995  introductie Longstay-afdelingen


Basiswetgeving TBS

ontstond een veranderde tijdsgeest met meer nadruk op Binnen enkele decennia
1971 zelfbeschikking en tolerantie van andere leefstijlen (antipsychiatrie) ontstond een groep
patiënten met ernstige
TBR --> TBS psychiatrische
1988
ziektebeelden waaraan
Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische ziekenhuizen (wet geen intensieve zorg en
1993 BOPZ) begeleiding werd gegeven
en die in sommige
gevallen overlast
veroorzaakten. BOPZ ingrijpen niet (lang genoeg) mogelijk.