DISCUSSIEVRAAG 1: MOET DE PROCEDURE TOT
HERZIENING VAN DE GRONDWET WORDEN
VERSOEPELD?
BEGELEIDENDE VRAGEN
• Welke garanties biedt de huidige procedure/zou de huidige procedure moeten
bieden
• Worden die waarborgen ook in werkelijkheid gehaald?
• Knelpunten?
• Is een soepelere procedure vereist om die knelpunten op te lossen?
• Brengt een versoepeling een onevenredig verlies aan waarborgen mee?
• Conclusie?
PROCEDURE TOT HERZIENING VAN DE GRONDWET BESPREKEN
Art. 195 GW: herzieningsprocedure
o Fase 1: pre-constituante (federale wetgevende macht → Koning, Kamer en
Senaat) maakt
een lijst met artikels die voor herziening in aanmerking komen (gewone
meerderheid →
regering + meerderheid parlement)
o Fase 2: publicatie van deze lijst in Belgisch Staatsblad heeft ontbinding van
kamers
rechtswege en verkiezingen (binnen 40 dagen) tot gevolg
o Fase 3: constituante mag grondwet herzien, binnen de perken van de lijst,
met 2/3 quorum en 2/3 meerderheid in Kamer en Senaat
DOELSTELLINGEN
o Stabiele grondwet: niet voortdurend gewijzigd
o Instemming van de bevolking: door nieuwe verkiezingen
o Slechts punctueel aanpassen van grondwet
o Brede consensus in ruimte en tijd
ENKELE BIJKOMENDE REGELS
o Niet in tijden van oorlog of als kamers niet vrij kunnen samenkomen
(art. 195 GW)
o Als er tijdelijk geen Koning is → regels over statuut van de koning
niet aanpassen
o Art. 198 GW: grondwet gecoördineerd zonder formele
grondwetswijziging → wetgevende macht met 2/3 meerderheid
nummering van artikels en structuur aanpassen, terminologie
aanpassen en Nederlandse, Franse en Duitse versie in
overeenstemming brengen
Extra:
, Bijzondere meerderheidswetten → meerderheid in Nederlandse
taalgroep, meerderheid in Franse taalgroep en 2/3 beide taalgroepen
o Quasi-grondwettelijke regels
o Een vetorecht voor de Nederlandse en de Franse taalgroep
o Geen tussentijdse verkiezingen
IS HET MOEILIJK DE GRONDWET TE WIJZIGEN?
In vergelijking met andere landen is onze procedure gemiddeld rigide en gebeurt
ze frequent
WAAROM IS DE PROCEDURE RIGIDE? WORDEN DIE DOELSTELLINGEN BEREIKT?
Stabiliteit qua inhoud: diepgaande hervormingen zijn moeilijk maar niet
onmogelijk vb. Van eenheidsstaat naar federale staat, aansluiting bij de EU als
supranationale instelling (art. 34, tweede lid GW.) men zou ook art. 195 GW
kunnen opnemen, wat in 2024 werd gedaan om zo ook artikelen te wijzigen die
niet op de herzieningslijst stonden. Evt andere artikelen wijzigen zodat de
artikelen die niet op de lijst staan een andere betekenis zouden krijgen.
Brede consensus: vaak onderhandelen met oppositie die geen inspraak heeft in
de verdere uitwerking van die grondwettelijke regels, waardoor men vaak gaat
onderhandelen over details die dan in de Grondwet worden ingeschreven en men
zo het beginselkarakter van de grondwet wat verliest.
WAAROM ZOU RIGIDITEIT EEN PROBLEEM ZIJN?
Willen we staatshervormingen moeilijk of makkelijk maken?
- Staatshervormingen
Oorspronkelijke procedure van 1831 tot herziening niet
voorzien op staatshervormingen: vaak niet alle artikels
die nodig zijn voor een staatshervorming worden
opgenomen in de punctuele lijst tot herziening
Grondwetsbepalingen op impliciete wijze gewijzigd →
niet formeel herzien, maar kregen door herziening van
andere bepalingen een andere betekenis
, 2012: overgangsbepaling toegevoegd aan art. 195 →
grondwetsbepalingen wijzigen die niet op de lijst
stonden
o Scenario 1: opzettelijke freezing → Bart de Wever: staatshervormingn niet
in de frigo maar in de oven en we halen die er weer uit als de temperatuur
goed zit
o Scenario 2: onverwachte opening voor hervormingen na de verkiezingen →
grondwetswijziging om grondwet te kunnen wijzigen: art. 195 GW zelf voor
herziening vatbaar verklaren als uitweg om andere artikels te kunnen
wijzigen
o Noodzakelijk evenwicht tussen rigiditeit en flexibiliteit → moet politiek
systeem zich aanpassen aan procedure tot grondwetsherziening of moet
de procedure tot grondwetsherziening zich aanpassen aan de noden van
politiek systeem?
Willen we de grondwet snel kunnen aanpassen aan EU recht?
o Stemrecht voor niet-Belgen via grondwet of verdrag?
- Aansluiting bij internationale verdragen
Soms grondwetswijziging nodig om in
overeenstemming te zijn met internationale verdragen
Herziening weegt te licht door om tussentijdse
verkiezingen uit te schrijven en uitstel tot volgende
legislatuur is politiek niet haalbaar
Vb Verdrag van Maastricht → gemeentelijk kiesrecht
aan EU-burgers
- Federale structuur was lange tijd niet te zien in de grondwetsprocedure =>
nu inspraak door Senaat (= deelstatenkamer) , als men die zou afschaffen
verliest men inspraak van de deelstaten.
→ Versoepeling van herzieningsprocedure staat op de
agenda (meestal opteren voor afschaffing tussentijdse
verkiezingen, maar dan ook verzwaring meerderheid
nodig)
De-constitutionalisering van de grondwet: bijzondere meerderheden
• Inrichting gemeenschappen en gewesten
• Bevoegdheden gemeenschappen en gewesten
• Financiering gemeenschappen en gewesten
• Inrichting Grondwettelijk Hof
•…
CONCLUSIE
Grondwetsherziening niet versoepelen. = afschaffen verkiezingen en senaat=
belangrijke waarborgen verliezen, inspraak bevolking en deelstaten.
HERZIENING VAN DE GRONDWET WORDEN
VERSOEPELD?
BEGELEIDENDE VRAGEN
• Welke garanties biedt de huidige procedure/zou de huidige procedure moeten
bieden
• Worden die waarborgen ook in werkelijkheid gehaald?
• Knelpunten?
• Is een soepelere procedure vereist om die knelpunten op te lossen?
• Brengt een versoepeling een onevenredig verlies aan waarborgen mee?
• Conclusie?
PROCEDURE TOT HERZIENING VAN DE GRONDWET BESPREKEN
Art. 195 GW: herzieningsprocedure
o Fase 1: pre-constituante (federale wetgevende macht → Koning, Kamer en
Senaat) maakt
een lijst met artikels die voor herziening in aanmerking komen (gewone
meerderheid →
regering + meerderheid parlement)
o Fase 2: publicatie van deze lijst in Belgisch Staatsblad heeft ontbinding van
kamers
rechtswege en verkiezingen (binnen 40 dagen) tot gevolg
o Fase 3: constituante mag grondwet herzien, binnen de perken van de lijst,
met 2/3 quorum en 2/3 meerderheid in Kamer en Senaat
DOELSTELLINGEN
o Stabiele grondwet: niet voortdurend gewijzigd
o Instemming van de bevolking: door nieuwe verkiezingen
o Slechts punctueel aanpassen van grondwet
o Brede consensus in ruimte en tijd
ENKELE BIJKOMENDE REGELS
o Niet in tijden van oorlog of als kamers niet vrij kunnen samenkomen
(art. 195 GW)
o Als er tijdelijk geen Koning is → regels over statuut van de koning
niet aanpassen
o Art. 198 GW: grondwet gecoördineerd zonder formele
grondwetswijziging → wetgevende macht met 2/3 meerderheid
nummering van artikels en structuur aanpassen, terminologie
aanpassen en Nederlandse, Franse en Duitse versie in
overeenstemming brengen
Extra:
, Bijzondere meerderheidswetten → meerderheid in Nederlandse
taalgroep, meerderheid in Franse taalgroep en 2/3 beide taalgroepen
o Quasi-grondwettelijke regels
o Een vetorecht voor de Nederlandse en de Franse taalgroep
o Geen tussentijdse verkiezingen
IS HET MOEILIJK DE GRONDWET TE WIJZIGEN?
In vergelijking met andere landen is onze procedure gemiddeld rigide en gebeurt
ze frequent
WAAROM IS DE PROCEDURE RIGIDE? WORDEN DIE DOELSTELLINGEN BEREIKT?
Stabiliteit qua inhoud: diepgaande hervormingen zijn moeilijk maar niet
onmogelijk vb. Van eenheidsstaat naar federale staat, aansluiting bij de EU als
supranationale instelling (art. 34, tweede lid GW.) men zou ook art. 195 GW
kunnen opnemen, wat in 2024 werd gedaan om zo ook artikelen te wijzigen die
niet op de herzieningslijst stonden. Evt andere artikelen wijzigen zodat de
artikelen die niet op de lijst staan een andere betekenis zouden krijgen.
Brede consensus: vaak onderhandelen met oppositie die geen inspraak heeft in
de verdere uitwerking van die grondwettelijke regels, waardoor men vaak gaat
onderhandelen over details die dan in de Grondwet worden ingeschreven en men
zo het beginselkarakter van de grondwet wat verliest.
WAAROM ZOU RIGIDITEIT EEN PROBLEEM ZIJN?
Willen we staatshervormingen moeilijk of makkelijk maken?
- Staatshervormingen
Oorspronkelijke procedure van 1831 tot herziening niet
voorzien op staatshervormingen: vaak niet alle artikels
die nodig zijn voor een staatshervorming worden
opgenomen in de punctuele lijst tot herziening
Grondwetsbepalingen op impliciete wijze gewijzigd →
niet formeel herzien, maar kregen door herziening van
andere bepalingen een andere betekenis
, 2012: overgangsbepaling toegevoegd aan art. 195 →
grondwetsbepalingen wijzigen die niet op de lijst
stonden
o Scenario 1: opzettelijke freezing → Bart de Wever: staatshervormingn niet
in de frigo maar in de oven en we halen die er weer uit als de temperatuur
goed zit
o Scenario 2: onverwachte opening voor hervormingen na de verkiezingen →
grondwetswijziging om grondwet te kunnen wijzigen: art. 195 GW zelf voor
herziening vatbaar verklaren als uitweg om andere artikels te kunnen
wijzigen
o Noodzakelijk evenwicht tussen rigiditeit en flexibiliteit → moet politiek
systeem zich aanpassen aan procedure tot grondwetsherziening of moet
de procedure tot grondwetsherziening zich aanpassen aan de noden van
politiek systeem?
Willen we de grondwet snel kunnen aanpassen aan EU recht?
o Stemrecht voor niet-Belgen via grondwet of verdrag?
- Aansluiting bij internationale verdragen
Soms grondwetswijziging nodig om in
overeenstemming te zijn met internationale verdragen
Herziening weegt te licht door om tussentijdse
verkiezingen uit te schrijven en uitstel tot volgende
legislatuur is politiek niet haalbaar
Vb Verdrag van Maastricht → gemeentelijk kiesrecht
aan EU-burgers
- Federale structuur was lange tijd niet te zien in de grondwetsprocedure =>
nu inspraak door Senaat (= deelstatenkamer) , als men die zou afschaffen
verliest men inspraak van de deelstaten.
→ Versoepeling van herzieningsprocedure staat op de
agenda (meestal opteren voor afschaffing tussentijdse
verkiezingen, maar dan ook verzwaring meerderheid
nodig)
De-constitutionalisering van de grondwet: bijzondere meerderheden
• Inrichting gemeenschappen en gewesten
• Bevoegdheden gemeenschappen en gewesten
• Financiering gemeenschappen en gewesten
• Inrichting Grondwettelijk Hof
•…
CONCLUSIE
Grondwetsherziening niet versoepelen. = afschaffen verkiezingen en senaat=
belangrijke waarborgen verliezen, inspraak bevolking en deelstaten.
