Hoofdstuk 1:
Over het algemeen reageert iemand op wat hij denkt dat de ander waarneemt, voelt en
denkt, als aanvulling op wat de ander doet. (Heider)
Sociale Psychologie:
De wetenschappelijke studie naar de wijze waarop de echte of denkbeeldige aanwezigheid
van anderen de gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen beïnvloeden.
Sociale psychologie heeft haar wortels met name in de gestaltpsychologie. De voornaamste
bijdrage van de gestaltpsychologie aan de sociale psychologie is dat ze de subjectieve
manier van waarneming van mensen benadrukte. De gestaltpsychologie gaat er dan ook
vanuit dat we de wereld waarnemen via subjectieve fenomenologie.
Sociale omgeving: de werkelijke of imaginaire aanwezigheid van andere mensen. Kort, de
echte omgeving waarin mensen leven.
Sociale invloed: woorden, gedragingen, (denkbeeldige) aanwezigheid van anderen
beïnvloeden onze gedachten, gevoelens, gedragingen.
Construct: de interpretatie en begrip van de sociale omgeving is een individueel subjectief
en creatief proces. Constructen komen voort uit twee fundamentele menselijke motieven:
de behoefte aan een positief zelfbeeld en de behoefte aan accurate waarnemingen.
Determinant: bepalende factor van menselijk gedrag/ontwikkeling/toestand.
Doel van sociale psychologie: beschrijven, verklaren hoe mensen elkaar beïnvloeden, welke
fenomenen zijn universeel en welke zijn cultureel.
Fundamentele attributiefout/correspondentie vertekening:
Vooral West Europeanen maken deze fout.
De situatie wordt onderschat, de persoonlijke eigenschatten overschat.
Gedrag = Persoon x Situatie
De fundamentele attributiefout komt niet in elke cultuur en in elke context even sterk voor.
‘Naïef realisme’ refereert aan het gegeven dat de meeste mensen geloven dat zij de dingen
waarnemen zoals ze echt zijn.
,Invloed van de sociale omgeving:
Bijdrage van behaviorisme en gestaltpsychologie aan de sociale psychologie
Behaviorisme: gedragsonderzoek, Skinner, leren doormiddel van beloningen en straf.
Het behaviorisme gaat ervan uit dat gedrag verklaard kan worden vanuit beloningen en
straffen.
Gestaltpsychologie: subjectieve perceptie van sociale wereld, dingen waarnemen en dat
vervormen. De gestaltpsychologie gaat ervan uit dat we de wereld waarnemen via
subjectieve fenomenologie.
Innerlijke drijfveren die je gedrag kunnen sturen:
- Zelfverheffingsmotief: behoefte aan positieve zelfwaardering
- Accuraatheidsmotief: behoefte aan accuraat waarnemen.
- Biologische drijfveren: honger, dorst ect.
- Behoefte aan controle
Kurt Lewin: ‘Niets is zo praktisch als een goede theorie’.
Toets vraag:
Welk onderwerp heeft een sociaal psycholoog de meeste belangstelling?
Antwoord: B, Wordt spiekgedrag beïnvloed door de gedachte hoe je vrienden zullen
reageren als ze weten dat je spiekt.
‘Selffulfilling prophecy’ > Voorbeeld: je hebt een bepaalde verwachting, dus handel je op
zo’n manier dat je verwachting waarheid wordt.
,Hoofdstuk 3:
Sociale cognitie: hoe mensen denken over zichzelf, de sociale wereld en hoe mensen
informatie selecteren, interpreteren, herinneren en gebruiken om oordeel te vormen en
beslissingen te nemen.
Er zijn 2 typen sociale cognitie:
- Automatische sociale cognitie: denken dat onbewust, onopzettelijk en zonder
inspanning plaatsvindt.
- Gecontroleerde sociale cognitie: denken dat bewust, opzettelijk en uit vrije wil
plaatsvindt en dat inspanning kost.
Een schema is een mentale structuur waarmee we een bepaald beeld van een sociale
omgeving organiseren. Een script is daarentegen een beschrijving van een gebeurtenis
De schema’s die in ons geheugen beschikbaar zijn, kunnen ons oordeel over andere mensen
beïnvloeden. Schema’s zijn nuttig, omdat ze mensen helpen informatie over de wereld te
ordenen, maar ze kunnen ook tot denkfouten leiden.
Bijv. Als je veel ervaring hebt met alcoholverslaving in je omgeving, is de kans groter dat je
andere mensen ook verdenkt van een alcoholverslaving.
Sommige schema’s zijn blijvend toegankelijk door eerdere levenservaringen, deze schema’s
zijn constant actief en klaar voor gebruik.
Schema’s kunnen ook tijdelijk toegankelijk zijn, doordat je op dat moment een doel
nastreeft of doordat andere recente ervaringen in je hoofd zitten.
Hoe negatiever de inhoud van het schema, hoe toegankelijker het is.
Priming: het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid een schema, kenmerk of
concept vergroten.
Figuur 3.2 Priming en toegankelijkheid, bladzijde 73
Selffulfilling prophecy: ‘De verwachtingen van het eigen of andermans gedrag komen
sneller uit, omdat deze verwachtingen onze interpretaties en gedrag sturen. (3.2.4.)
Pymalioneffect: Een positieve variant van de selffulfilling prophecy, waarbij iemand beter
gaat presteren door de positieve verwachtingen die anderen van diegene hebben.
Golemeffect: Een negatieve variant van de selffulfilling prophecy, waarbij iemand minder
goed gaat presteren door de negatieve verwachtingen die anderen van diegene hebben.
Verschillende soorten automatisch denken:
- Beoordelingsheuristieken:
‘Mentale vuistregel die mensen gebruiken om snel en efficiënt te kunnen oordelen.
- Snel, vergt weinig cognitieve capaciteit, meestal goede beslissing > maar niet altijd
foutloos.
Beschikbaarheidsheuristiek:
Mentale aanname waarbij mensen een oordeel baseren op het gemak waarmee ze zich iets
voor de geest kunnen halen.
Representativiteitsheuristiek:
Mentale aanname waarbij mensen iets classificeren op grond van de mate waarin het lijkt
op een karakteristiek geval. (Voorbeeld in de PowerPoint)
, Anker- en correctieheuristiek: mentale aanname waarbij mensen een getal of waarde als
beginpunt gebruiken en vervolgens (te) weinig op dit ankerpunt corrigeren.
- Automatisch denken op basis van zintuigelijke en lichamelijke gewaarwording:
Naast priming, hangt je beslissing ook af van subtiele fysieke signalen. Onze geest is
verbonden met ons lichaam. Wanneer we aan iets of iemand denken, reageert ons lichaam
daarop, wat onze gedachten beinvloed. Soms werkt dat direct: als we moe zijn,
interpreteren we de wereld vaak negatiever dan dat we energiek zijn. Andere keren werkt
het indirect. Automatisch denken is essentieel voor het overleven van de mens, maar het is
niet volmaakt.
- Automatisch doelen nastreven en beslissen
De invloed van cultuur op automatisch sociaal denken:
Alle mensen gebruiken schema’s om de wereld te kunnen bevatten, maar de inhoud van
onze schema’s kan verschillen op basis van de cultuur waarin we leven.
Mogelijk beinvloed de cultuur waarin je bent opgegroeid je antwoord/keuze/beslissing.
Richard Nisbett en zijn collega’s stelden dat mensen in een westerse cultuur er over het
algemeen een analytische denkstijl op na houden: Manier van denken, die gebruikelijk is in
de westerse wereld, waarbij mensen zich richten op de kenmerken van objecten en minder
aandacht schenken aan de context.
In Oost-Aziatische culturen (China, Japan, Korea ect.) houden mensen er eerder een
holistische denkstijl op na: manier van denken, waarbij mensen zich richten op het geheel,
met name op de wijze waarop objecten zich tot elkaar verhouden.
Gecontroleerd denken
= Het denken dat bewust, opzettelijk en uit vrije wil plaatsvindt en dat vereist inspanning.
Onderzoek naar gecontroleerd denken en vrije wil laat zien dat er een verschil bestaat
tussen ons besef van de mate waarin we ons gedrag bepalen en de mate waarin we dat in
werkelijkheid doen.
Contrafeitelijk denken: een aspect van het verleden in gedachten veranderen zodat je je
kunt voorstellen hoe het had kunnen zijn > (‘wat als...’ -denken).
Negatief aan contrafeitelijk denken: versterkt emotionele reactie.
Positief aan contrafeitelijk denken: leren van ervaringen, ‘het had erger gekund’.
Gedachteonderdrukking: poging om alle gedachten te vermijden aan wat we zo snel
mogelijk willen vergeten. Negatief effect op het immuunsysteem.
Beter leren denken, denkfouten verminderen:
Barrière van overdreven zelfvertrouwen: gegeven dat mensen gewoonlijk te veel
vertrouwen op de nauwkeurigheid van hun eigen oordeel.
Hoe doorbreek je deze barrière?
- Breng mensen aan het twijfelen: tegengesteld standpunt
- Statistisch redeneren: lessen onderzoek vaardigheden
Over het algemeen reageert iemand op wat hij denkt dat de ander waarneemt, voelt en
denkt, als aanvulling op wat de ander doet. (Heider)
Sociale Psychologie:
De wetenschappelijke studie naar de wijze waarop de echte of denkbeeldige aanwezigheid
van anderen de gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen beïnvloeden.
Sociale psychologie heeft haar wortels met name in de gestaltpsychologie. De voornaamste
bijdrage van de gestaltpsychologie aan de sociale psychologie is dat ze de subjectieve
manier van waarneming van mensen benadrukte. De gestaltpsychologie gaat er dan ook
vanuit dat we de wereld waarnemen via subjectieve fenomenologie.
Sociale omgeving: de werkelijke of imaginaire aanwezigheid van andere mensen. Kort, de
echte omgeving waarin mensen leven.
Sociale invloed: woorden, gedragingen, (denkbeeldige) aanwezigheid van anderen
beïnvloeden onze gedachten, gevoelens, gedragingen.
Construct: de interpretatie en begrip van de sociale omgeving is een individueel subjectief
en creatief proces. Constructen komen voort uit twee fundamentele menselijke motieven:
de behoefte aan een positief zelfbeeld en de behoefte aan accurate waarnemingen.
Determinant: bepalende factor van menselijk gedrag/ontwikkeling/toestand.
Doel van sociale psychologie: beschrijven, verklaren hoe mensen elkaar beïnvloeden, welke
fenomenen zijn universeel en welke zijn cultureel.
Fundamentele attributiefout/correspondentie vertekening:
Vooral West Europeanen maken deze fout.
De situatie wordt onderschat, de persoonlijke eigenschatten overschat.
Gedrag = Persoon x Situatie
De fundamentele attributiefout komt niet in elke cultuur en in elke context even sterk voor.
‘Naïef realisme’ refereert aan het gegeven dat de meeste mensen geloven dat zij de dingen
waarnemen zoals ze echt zijn.
,Invloed van de sociale omgeving:
Bijdrage van behaviorisme en gestaltpsychologie aan de sociale psychologie
Behaviorisme: gedragsonderzoek, Skinner, leren doormiddel van beloningen en straf.
Het behaviorisme gaat ervan uit dat gedrag verklaard kan worden vanuit beloningen en
straffen.
Gestaltpsychologie: subjectieve perceptie van sociale wereld, dingen waarnemen en dat
vervormen. De gestaltpsychologie gaat ervan uit dat we de wereld waarnemen via
subjectieve fenomenologie.
Innerlijke drijfveren die je gedrag kunnen sturen:
- Zelfverheffingsmotief: behoefte aan positieve zelfwaardering
- Accuraatheidsmotief: behoefte aan accuraat waarnemen.
- Biologische drijfveren: honger, dorst ect.
- Behoefte aan controle
Kurt Lewin: ‘Niets is zo praktisch als een goede theorie’.
Toets vraag:
Welk onderwerp heeft een sociaal psycholoog de meeste belangstelling?
Antwoord: B, Wordt spiekgedrag beïnvloed door de gedachte hoe je vrienden zullen
reageren als ze weten dat je spiekt.
‘Selffulfilling prophecy’ > Voorbeeld: je hebt een bepaalde verwachting, dus handel je op
zo’n manier dat je verwachting waarheid wordt.
,Hoofdstuk 3:
Sociale cognitie: hoe mensen denken over zichzelf, de sociale wereld en hoe mensen
informatie selecteren, interpreteren, herinneren en gebruiken om oordeel te vormen en
beslissingen te nemen.
Er zijn 2 typen sociale cognitie:
- Automatische sociale cognitie: denken dat onbewust, onopzettelijk en zonder
inspanning plaatsvindt.
- Gecontroleerde sociale cognitie: denken dat bewust, opzettelijk en uit vrije wil
plaatsvindt en dat inspanning kost.
Een schema is een mentale structuur waarmee we een bepaald beeld van een sociale
omgeving organiseren. Een script is daarentegen een beschrijving van een gebeurtenis
De schema’s die in ons geheugen beschikbaar zijn, kunnen ons oordeel over andere mensen
beïnvloeden. Schema’s zijn nuttig, omdat ze mensen helpen informatie over de wereld te
ordenen, maar ze kunnen ook tot denkfouten leiden.
Bijv. Als je veel ervaring hebt met alcoholverslaving in je omgeving, is de kans groter dat je
andere mensen ook verdenkt van een alcoholverslaving.
Sommige schema’s zijn blijvend toegankelijk door eerdere levenservaringen, deze schema’s
zijn constant actief en klaar voor gebruik.
Schema’s kunnen ook tijdelijk toegankelijk zijn, doordat je op dat moment een doel
nastreeft of doordat andere recente ervaringen in je hoofd zitten.
Hoe negatiever de inhoud van het schema, hoe toegankelijker het is.
Priming: het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid een schema, kenmerk of
concept vergroten.
Figuur 3.2 Priming en toegankelijkheid, bladzijde 73
Selffulfilling prophecy: ‘De verwachtingen van het eigen of andermans gedrag komen
sneller uit, omdat deze verwachtingen onze interpretaties en gedrag sturen. (3.2.4.)
Pymalioneffect: Een positieve variant van de selffulfilling prophecy, waarbij iemand beter
gaat presteren door de positieve verwachtingen die anderen van diegene hebben.
Golemeffect: Een negatieve variant van de selffulfilling prophecy, waarbij iemand minder
goed gaat presteren door de negatieve verwachtingen die anderen van diegene hebben.
Verschillende soorten automatisch denken:
- Beoordelingsheuristieken:
‘Mentale vuistregel die mensen gebruiken om snel en efficiënt te kunnen oordelen.
- Snel, vergt weinig cognitieve capaciteit, meestal goede beslissing > maar niet altijd
foutloos.
Beschikbaarheidsheuristiek:
Mentale aanname waarbij mensen een oordeel baseren op het gemak waarmee ze zich iets
voor de geest kunnen halen.
Representativiteitsheuristiek:
Mentale aanname waarbij mensen iets classificeren op grond van de mate waarin het lijkt
op een karakteristiek geval. (Voorbeeld in de PowerPoint)
, Anker- en correctieheuristiek: mentale aanname waarbij mensen een getal of waarde als
beginpunt gebruiken en vervolgens (te) weinig op dit ankerpunt corrigeren.
- Automatisch denken op basis van zintuigelijke en lichamelijke gewaarwording:
Naast priming, hangt je beslissing ook af van subtiele fysieke signalen. Onze geest is
verbonden met ons lichaam. Wanneer we aan iets of iemand denken, reageert ons lichaam
daarop, wat onze gedachten beinvloed. Soms werkt dat direct: als we moe zijn,
interpreteren we de wereld vaak negatiever dan dat we energiek zijn. Andere keren werkt
het indirect. Automatisch denken is essentieel voor het overleven van de mens, maar het is
niet volmaakt.
- Automatisch doelen nastreven en beslissen
De invloed van cultuur op automatisch sociaal denken:
Alle mensen gebruiken schema’s om de wereld te kunnen bevatten, maar de inhoud van
onze schema’s kan verschillen op basis van de cultuur waarin we leven.
Mogelijk beinvloed de cultuur waarin je bent opgegroeid je antwoord/keuze/beslissing.
Richard Nisbett en zijn collega’s stelden dat mensen in een westerse cultuur er over het
algemeen een analytische denkstijl op na houden: Manier van denken, die gebruikelijk is in
de westerse wereld, waarbij mensen zich richten op de kenmerken van objecten en minder
aandacht schenken aan de context.
In Oost-Aziatische culturen (China, Japan, Korea ect.) houden mensen er eerder een
holistische denkstijl op na: manier van denken, waarbij mensen zich richten op het geheel,
met name op de wijze waarop objecten zich tot elkaar verhouden.
Gecontroleerd denken
= Het denken dat bewust, opzettelijk en uit vrije wil plaatsvindt en dat vereist inspanning.
Onderzoek naar gecontroleerd denken en vrije wil laat zien dat er een verschil bestaat
tussen ons besef van de mate waarin we ons gedrag bepalen en de mate waarin we dat in
werkelijkheid doen.
Contrafeitelijk denken: een aspect van het verleden in gedachten veranderen zodat je je
kunt voorstellen hoe het had kunnen zijn > (‘wat als...’ -denken).
Negatief aan contrafeitelijk denken: versterkt emotionele reactie.
Positief aan contrafeitelijk denken: leren van ervaringen, ‘het had erger gekund’.
Gedachteonderdrukking: poging om alle gedachten te vermijden aan wat we zo snel
mogelijk willen vergeten. Negatief effect op het immuunsysteem.
Beter leren denken, denkfouten verminderen:
Barrière van overdreven zelfvertrouwen: gegeven dat mensen gewoonlijk te veel
vertrouwen op de nauwkeurigheid van hun eigen oordeel.
Hoe doorbreek je deze barrière?
- Breng mensen aan het twijfelen: tegengesteld standpunt
- Statistisch redeneren: lessen onderzoek vaardigheden
