Samenvatting Logisch & Kritisch denken H1 - H9
H1 Inleiding: kritisch denken
1.1. Wat is kritisch denken?
Kritisch denken = informatie niet zonder meer accepteren. In plaats daarvan ga je
zorgvuldig na of er tegen uitspraken of redeneringen iets valt in te brengen.
Voorbeeld redenering van de zeventiende-eeuwse astronoom Francesco Sizi - geponeerd
om aan te tonen dat Jupiter geen satellieten/manen kon hebben - in tegenstelling tot wat zijn
tijdgenoot Galilei zei gezien te hebben door een telescoop.
“Er zijn zeven vensters in het hoofd, twee neusgaten, twee oren, twee ogen en een mond;
zo zijn er aan de hemel twee gunstige sterren, twee ongunstige, twee lichtgevende en
Mercurius als eenling onbepaald en onverschillig. Hieruit en uit vele soortgelijke
natuurverschijnselen zoals de zeven metalen etc., waarvan het opsommen langdradig zou
zijn, leiden we af dat het aantal planeten noodzakelijkerwijs zeven is. Bovendien zijn de
satellieten voor het blote oog onzichtbaar en ze kunnen dus geen invloed uitoefenen op de
aarde en zouden dus nutteloos zijn en bestaan niet.”
Francesco Sizi doet een aantal uitspraken die feitelijk onjuist zijn. Er zijn meer dan zeven
metalen en meer dan twee lichtgevende sterren. Zijn redeneerstappen deugen niet. Hij zegt
dat dingen die onzichtbaar zijn, geen invloed kan uitoefenen op de aarde. We weten
bijvoorbeeld dat zwaartekracht van de maan eb en vloed veroorzaakt, hoewel die
zwaartekracht zelf onzichtbaar is.
● Er kloppen veel meer dingen niet aan zijn betoog. In de zeventiende eeuw dachten
mensen kennelijk heel anders dan wij.
Voorbeeld waar moeilijker te zien is waar een fout zou kunnen zitten. Een Amerikaans
tijdschrift publiceerde een artikel over de afschrikwekkende werking van de doodstraf.
Universitaire onderzoekers hadden een duidelijk verband gevonden tussen het aantal
gepleegde moorden en de doodstraf.
Aantal moorden in een aantal staten van de VS:
● 1 jaar na afschaffing van doodstraf: +8,5%
● 1 jaar na herinvoering doodstraf: -9,3%
Kennelijk, is de doodstraf een effectief middel om het aantal moorden terug te dringen. Maar
andere wetenschappers lieten het niet hierbij zitten. Deze deskundigen bekeken ook het
aantal moorden in vergelijkbare staten, waar de doodstraf in beide periodes niet bestond.
Aantal moorden in een aantal staten van de VS:
● 1 jaar na afschaffing van doodstraf: +8,5%
● 1 jaar na herinvoering doodstraf: -9,3%
Aantal moorden in een aantal staten van de VS zonder doodstraf
(gemeten in dezelfde jaren als hierboven):
● +8,5%
● -12,3%
, Conclusie: op grond van deze cijfers blijkt dat het stijgen en dalen van het aantal moorden
niks te maken hoeft te hebben met het bestaan van de doodstraf.
Er zijn andere factoren die de criminaliteit positief of negatief hebben beïnvloed.
1.2 Is kritisch denken moeilijk?
Voorbeeld 1 Voorbeeld 2
Als mijn hypothese juist is, komt mijn Sommige wetenschappelijke tijdschriften
voorspelling uit. bevatten fouten.
Mijn voorspelling komt uit. Sommige Amerikaanse tijdschriften zijn
Dus: Mijn hypothese is juist. wetenschappelijk.
Dus: Sommige Amerikaanse tijdschriften
bevatten fouten.
Een conclusie kan geldig of ongeldig zijn. Hierboven staan twee redeneringen, dus er zijn
vier mogelijkheden.
1) Alleen de eerste conclusie is geldig
2) Alleen de tweede conclusie is geldig
3) Beide conclusies zijn geldig
4) Beide conclusies zijn ongeldig
Veel mensen denken dat ze kritisch zijn. Toch lopen oordelen onderling vaak uiteen. In dit
geval: beide conclusies zijn ongeldig. Kritisch denken kan je leren.
Dit doe je door te oefenen en een bepaalde mentaliteit te ontwikkelen. Die zorgt ervoor dat
je uitspraken en redeneringen niet zomaar accepteert.
Vraag jezelf voortdurend af: Is deze uitspraak wel waar? Klopt deze conclusie? Valt er echt
niets tegenin te brengen?
1.3 Waar is kritisch denken goed voor?
Kritisch denken is een vaardigheid waar je je hele leven wat aan hebt.
● Helpt bij het analyseren van problemen, helder formuleren van complexe zaken en
tijdens ingewikkelde discussies.
● Kritisch denken is niet alleen nuttig, maar geeft ook zelfvertrouwen. En kritisch
denken is daarbij gewoon leuk.
H2 Argument en conclusie
2.1 Wat is een redenering?
● Argumenten om bepaalde standpunten te versterken
Voorbeelden:
A. Ijs kaatst zonlicht terug, daarom is het aan de polen erg koud.
B. Dat artikel kun je vertrouwen, het staat in een vakblad.
C. Het lijkt me verstandig aantekeningen te maken, dit is belangrijke stof.
In deze drie zinnen is er telkens sprake van een argument en van een conclusie/standpunt.
H1 Inleiding: kritisch denken
1.1. Wat is kritisch denken?
Kritisch denken = informatie niet zonder meer accepteren. In plaats daarvan ga je
zorgvuldig na of er tegen uitspraken of redeneringen iets valt in te brengen.
Voorbeeld redenering van de zeventiende-eeuwse astronoom Francesco Sizi - geponeerd
om aan te tonen dat Jupiter geen satellieten/manen kon hebben - in tegenstelling tot wat zijn
tijdgenoot Galilei zei gezien te hebben door een telescoop.
“Er zijn zeven vensters in het hoofd, twee neusgaten, twee oren, twee ogen en een mond;
zo zijn er aan de hemel twee gunstige sterren, twee ongunstige, twee lichtgevende en
Mercurius als eenling onbepaald en onverschillig. Hieruit en uit vele soortgelijke
natuurverschijnselen zoals de zeven metalen etc., waarvan het opsommen langdradig zou
zijn, leiden we af dat het aantal planeten noodzakelijkerwijs zeven is. Bovendien zijn de
satellieten voor het blote oog onzichtbaar en ze kunnen dus geen invloed uitoefenen op de
aarde en zouden dus nutteloos zijn en bestaan niet.”
Francesco Sizi doet een aantal uitspraken die feitelijk onjuist zijn. Er zijn meer dan zeven
metalen en meer dan twee lichtgevende sterren. Zijn redeneerstappen deugen niet. Hij zegt
dat dingen die onzichtbaar zijn, geen invloed kan uitoefenen op de aarde. We weten
bijvoorbeeld dat zwaartekracht van de maan eb en vloed veroorzaakt, hoewel die
zwaartekracht zelf onzichtbaar is.
● Er kloppen veel meer dingen niet aan zijn betoog. In de zeventiende eeuw dachten
mensen kennelijk heel anders dan wij.
Voorbeeld waar moeilijker te zien is waar een fout zou kunnen zitten. Een Amerikaans
tijdschrift publiceerde een artikel over de afschrikwekkende werking van de doodstraf.
Universitaire onderzoekers hadden een duidelijk verband gevonden tussen het aantal
gepleegde moorden en de doodstraf.
Aantal moorden in een aantal staten van de VS:
● 1 jaar na afschaffing van doodstraf: +8,5%
● 1 jaar na herinvoering doodstraf: -9,3%
Kennelijk, is de doodstraf een effectief middel om het aantal moorden terug te dringen. Maar
andere wetenschappers lieten het niet hierbij zitten. Deze deskundigen bekeken ook het
aantal moorden in vergelijkbare staten, waar de doodstraf in beide periodes niet bestond.
Aantal moorden in een aantal staten van de VS:
● 1 jaar na afschaffing van doodstraf: +8,5%
● 1 jaar na herinvoering doodstraf: -9,3%
Aantal moorden in een aantal staten van de VS zonder doodstraf
(gemeten in dezelfde jaren als hierboven):
● +8,5%
● -12,3%
, Conclusie: op grond van deze cijfers blijkt dat het stijgen en dalen van het aantal moorden
niks te maken hoeft te hebben met het bestaan van de doodstraf.
Er zijn andere factoren die de criminaliteit positief of negatief hebben beïnvloed.
1.2 Is kritisch denken moeilijk?
Voorbeeld 1 Voorbeeld 2
Als mijn hypothese juist is, komt mijn Sommige wetenschappelijke tijdschriften
voorspelling uit. bevatten fouten.
Mijn voorspelling komt uit. Sommige Amerikaanse tijdschriften zijn
Dus: Mijn hypothese is juist. wetenschappelijk.
Dus: Sommige Amerikaanse tijdschriften
bevatten fouten.
Een conclusie kan geldig of ongeldig zijn. Hierboven staan twee redeneringen, dus er zijn
vier mogelijkheden.
1) Alleen de eerste conclusie is geldig
2) Alleen de tweede conclusie is geldig
3) Beide conclusies zijn geldig
4) Beide conclusies zijn ongeldig
Veel mensen denken dat ze kritisch zijn. Toch lopen oordelen onderling vaak uiteen. In dit
geval: beide conclusies zijn ongeldig. Kritisch denken kan je leren.
Dit doe je door te oefenen en een bepaalde mentaliteit te ontwikkelen. Die zorgt ervoor dat
je uitspraken en redeneringen niet zomaar accepteert.
Vraag jezelf voortdurend af: Is deze uitspraak wel waar? Klopt deze conclusie? Valt er echt
niets tegenin te brengen?
1.3 Waar is kritisch denken goed voor?
Kritisch denken is een vaardigheid waar je je hele leven wat aan hebt.
● Helpt bij het analyseren van problemen, helder formuleren van complexe zaken en
tijdens ingewikkelde discussies.
● Kritisch denken is niet alleen nuttig, maar geeft ook zelfvertrouwen. En kritisch
denken is daarbij gewoon leuk.
H2 Argument en conclusie
2.1 Wat is een redenering?
● Argumenten om bepaalde standpunten te versterken
Voorbeelden:
A. Ijs kaatst zonlicht terug, daarom is het aan de polen erg koud.
B. Dat artikel kun je vertrouwen, het staat in een vakblad.
C. Het lijkt me verstandig aantekeningen te maken, dit is belangrijke stof.
In deze drie zinnen is er telkens sprake van een argument en van een conclusie/standpunt.
