Samenvatting Algemene Vakdidactiek lager onderwijs (ABC van leren 1) AP Hogeschool

ABC van het leren 1 (algemene vakdidactiek) SAMENVATTING
Hoofdstuk 1: Didactisch model en handvaten
1.1 Het didactisch model
 Uitdagende leeromgeving: 5 puzzelstukken (media, werkvormen, evaluatie, leerinhoud en
leraar)
o In deze omgeving vindt leren plaats adhv de 9 handvatten (= gn vaste plaats in kader)
o Leeromgeving waarin lln worden uitgedaagd om iets bij te leren >> leidt tot
fundamenteel leren / deep level learning
 Oppervlakkig leren
= Achterhalen betekenis leerinhoud
 Leerinhoud is fundamenteel eigen geworden, waardoor dat je competent
bent geworden om deze inhoud vanzelfsprekend toe te passen in het
dagdagelijks leven
 Wat jet doet met de leerinhoud en wat je hebt geleerd
 Adhv cogn. strategieën en metacogn. Vaardigheden
 Zorgen voor kloof tss theorie en praktijk
 Competentiegericht leren = leren omgaan met kennis
1. Goed georganiseerde en flexibel toegankelijke domeinspecifieke kennis
2. Cogn strategieën
3. Metacognitie
4. Affectieve componenten van een leerdomein
 2 bakens: beginsituatie (leerlingen en leerlingengroep) en doelen
o Uitdagende leeromgeving houdt rekening met BS en doelen
o Vertellen hoe de lkr lessen moet opbouwen en uitwerken
o Maken deel uit vd uitdagende leeromgeving (pijlen blijven binnen het kader)
o BS = leerlingen en leerlingengroep - BS afstemmen op zowel individuele lln als de
volledige groep

Fundamenteel leren vertrekt vanuit twee belangrijke visies
1. Sociaal constructivisme
a. Soc: lln hebben actieve rol en medeverantw.
b. Construct: nieuwe kennis >< voorkennis
2. Ervaringsgericht onderwijs (welbevinden & betrokkenheid)
a. Dynamisch proces
b. > betrokkenheid  rijk milieu, vrij initiatief, ervaringsgerichte dialoog

 Vanuit deze visies zijn 9 didactisch handvaten ontstaan (= richtinggevend)
1.2 Didactische handvaten

1 Activiteit &  Actief handelen, denken, onderzoeken, spelen, discussiëren
kennisconstructie  Uiterlijke + innerlijke act.
 Zintuigen

2 Integratie  Nieuwe kennis >< cogn systeem
 Voorkennis & aanknopingspunten

3 Concreet-  Concreet maken wat zintuigelijk wordt waargenomen
aanschouwelijk  Aanschouwelijkheidsprincipe: concreet – schematisch – abstract

4 Individualiseren  Eigenheid vh kind >> vormingskansen bieden voor max. ontw.
 Differentiëren = concrete maatregelen

5 Leerlingeninitiatief  Mate waarin lln eigen inbrengen hebben (= > betrokkenheid)
 Bv. keuzemogelijkheden, inhoud, verloop en aard, zelfevaluatie, open vragen …



1

, 6 Doelgericht leren  Zicht hebben op + zich erin kunnen vinden = vlotter leren
 Taak- of prestatiegericht

7 Interactief leren  In interactie: leraar & andere lln (soc context)
 Zone van actuele en naaste ontw

8 Werkelijkheidsnabij  Dagelijks leven >> leerstof spontaan toepassen
onderwijs  Zinvol en uitdagend
9 Sfeer en klasklimaat  Pos sfeer en relatie met lkr
 Bv. ind aandacht, welbevinden, positieve interactie, grapjes,
animatie, humor …


Hoofdstuk 2: Twee bakens voor een uitdagende leeromgeving
2.1 BAKEN 1: beginsituatie vd leerlingen(groep)
Leerlinggerichte onderwijsvisie: aandacht voor de beginsituatie vd lln (ind. als groep)
 Externe omstandigheden
o Leerinhoud vorige lessen
o Klassfeer
o Actuele gebeurtenissen
 Ind voorwaarden
o Kennen / kunnen
o Interesse
o Ontwikkelingsniveau
 Ontwikkelingsdomein (holistisch)
 Voorkennis : feiten, begrippen, principes, procedures
 Ontwikkelingsstrns : motorisch, leer, communicatie, aandacht- of gedrag,
pervasieve
Opgebouwd uit …
 Leerlingengroep
o Aantal lln
o Niveau leerlingengroep
o Samenstelling en organisatie
o Klasklimaat / groepssfeer
 Leerlingen
o Differentiatie : aanbod aanpassen aan mogelijkheden vd lln
o Individualiseren : positief en planmatig omgaan met vers tss lln
o Actuele -en toekomstige BS (zone vd naaste ontw)
 Voor en tijdens de les
Belangrijk
 Relatie met lesdoelen: te makkelijk of te moeilijk?
 Dynamisch
o Verwachte en actuele BS
o Observeren en adequaat reageren

o Leerlingengroep
 Reeds bereikte doelen
 Kenmerkend voor llngroep
Facetten vd BS
 Ontwikkelingsniveau: domein, voorkennis, strns
 Attitudes en motivationele leerlingenkenm
 Leef- en belevingswereld
o Leef: milieu waarin kinderen opgroeien (invloed interesse)
o Beleving: perspectief vh kind (cogn. en emo de wereld zien)

2

,  Leerstijltheorieën
o Probleem: wts evidentie & meerwaarde
o Nodig om iets te onthouden: betekenis
o Meervoudige intelligentietheorie (Howard Gardner)
 Vers leerstijlen: individueel op vers manieren reageren op vers soorten inhoud
 Indeling (≈ talenten)
 Verbaal / linguïstisch (woordslim)
 Logisch / mathematisch (rekenslim)
 Visueel / ruimtelijk (beeldslim)
 Muzikaal / ritmisch (muziekslim)
 Lichamelijk / kinesthetisch (beweegslim)
 Interpersoonlijke (mensslim)
 Intrapersoonlijke (zelfslim)
 Natuurgerichte (natuurslim)
 Existentiële (filosofisch)
2.2 BAKEN 2: doelen
Doelgericht leren : geven aan wat je met de les wil bereiken, geven concreet kennis, inzichten en/of
vaardigheden aan die lln moeten bezitten

Doelen geven richting aan
 Leraar: lesvoorbereiding + tijdens de les
 Leerling: actieve participatie en betrokkenheid + eigen maken

Schoolwerkplan
 Opgesteld op basis van gekozen leerplan
 Wat school belangrijk vindt, keuzes ivm algemene referentiekader
 Belangrijk voor lkr: leerinhoud vorig jaar en volgend jaar
Verborgen leerplan
 Wat men lln wil aanleren >< wat in de realiteit gebeurt
 Vaak onbewust: positief en negatief
Actuele geldende doelen: vastgesteld in huidige ET en OD of leerplannen
Feitelijke nagestreefde doelen: in praktijk daadwerkelijke worden nagestreefd
Didactische wenselijke doelen: gericht op optimale leerontw vd lln
2.2.1 Soorten doelen
Eindtermen Ontwikkelingsdoelen
 Minimumdoelen  Minimumdoelen (competenties)
 Inspanningsplicht + resultaatsplicht  Inspanningsplicht
 Leergebied gebonden + overschrijdend  Individueel
 Periode: einde zesde  Leergebied gebonden
 Wie: Vlaamse overheid  Wie: Vlaamse overheid

Leerplandoelen
 Concrete inhoud van ET & OD
 Leergebied gebonden
 Schoolwerkplan
 Netgebonden (≈ onderwijskoepels)
 Periode: per leerjaar (en/of overschrijdend vb. verkenning, vastzetten, verdieping)
 Wie: onderwijskoepels - OVSG, GO! & VSKO




Lesdoelen
 Concreet maken LPD


3