SAMENVATTING 2.1.4
• Aangeboren immuunsysteem is snel, maar niet specifiek
• Verworven immuunsysteem is erg langzaam, maar heeft een specifiek geheugen
AANGEBOREN IMMUUNSYSTEEM
Herkenning van micro-organismen gaan door: Danger associated molecular patters (DAMPs), Pathogen associated
molecular patterns (PAMPs, moleculaire structuren op micro-organismen) en Alarmins: moleculen afkomstig van
beschadigde lichaamscellen. Deze worden herkend door celmembraangebonden patroonherkenningsreceptoren
(PRR). Sommige PRRs zijn in oplossing aanwezig in het serum: bv. CRP en MBL (later meer over CRP en MBL).
Binding van deze molecular patterns zorgt voor directe fagocytose of voor uitscheiding van cytokinen. Pro-
inflammatoire cytokinen: IL-1, IL-6 en TNF. Of cytokine IFN 1 → stimulatie macrofagen en blokkeert virale replicaties.
• Fagocyten in het bloed: neutrofiele granulocyten en monocyten
• Fagocyten in weefsels: macrofagen (M1: fagocytose en M2:
stimuleert herstel)
Fagocytose is het belangrijkste effectormechanisme van aangeboren
afweer. Ze worden uitgevoerd door neutrofiele granulocyten en
macrofagen. De fagocytose receptoren kunnen geactiveerd worden
door directe en indirecte herkenning. Directe herkenning berust op
interacties tussen moleculaire patronen op het oppervlak van micro-
organismen —die niet op lichaamscellen voorkomen— en receptoren
voor deze patronen op immuuncellen: patroonherkenningsreceptoren.
Bij indirecte herkenning worden complementfactoren of antilichamen,
gebonden aan de micro-organismen zodat ze worden herkend.
CELLULAIRE TAK VAN DE AANGEBOREN AFWEER
• Neutrofielen d.m.v. NETose → vangnetten
• Macrofagen M1: pro-inflammatoir en bacteriedodend
• Natural Killer cellen: type 1T-lymfocytachtige cellen ZONDER antigeenreceptor (maar door opsonine). Deze
schakelen intracellulaire micro-organismen en beschadigde/tumorcellen uit. Ze doden doelwitcellen dmv
apoptose.
,Natural killer cellen hebben Fc
receptoren op hun oppervlak. Hiermee
kunnen ze de aanwezigheid/afwezigheid
van MHC1 detecteren. Daarnaast kunnen
ze ook aan ADCC doen (antistof-
dependent cell-mediated cytoxicity). Dit
gebeurt wanneer antilichamen zich
binden aan een antigeen op een
tumorcel. Hierdoor zal de NK-cel binden
aan de antilichaam en cytotoxische
granules vrijgeven als perforine en
granzymen, die de doelcel
doden/beschadigen.
Dendritische cellen: antigeen presterende cellen (APC).
Dendritische cellen zitten bijvoorbeeld in langerhans cellen in de
huid. Het dient als een initiatie van de verworven cellulaire
respons. Ze zorgen voor de opname, transport, presentatie van
het antigeen en initiatie van cellulaire respons.
HUMORALE TAK VAN DE AANGEBOREN AFWEER
Via circulerende patroonherkenningsreceptoren CRP (C-reactive
protein (pentraxine) dat aan phosphorylcholine op microben
bindt) en MBL (mannose-binding collectine dat aan mannose op
microben bindt). Dit fungeert als een marker → rekrutering van
neutrofielen, lysis en opsonisatie.
VERWORVEN (VERKREGEN IMMUUNSYSTEEM)
Mocrofagen en dendritische cellen produceren cytokinen. Deze
zetten het aangeboren en het verworven systeem aan tot een
ontstekingsreactie (om de ingedrongen micro-organismen onschadelijk te maken). De bloeddoorstroming wordt
sterker, grotere permeabiliteit en endotheelcellen van het bloedvat gaan moleculen in expressie brengen waardoor
granulocyten en monocyten kunnen herkennen waar het gevaar is zodat ze kunnen fagocyteren. De dendritische
cellen zullen de lymfeklier ingaan waar ze de antigenen presenteren aan cellen van het verworven systeem (T-
cellen). De immuuncellen hier circuleren rond in het bloed en ontstaat uit perifere lymfoide organen (beenmerg).
Humoraal: antigeen in het bloed bindt aan een naïeve B-cel:
• Directe vorming van geheugen B-lymfocyten
• Vorming plasmacellen (co-stimulatie van T-helpercellen)
Cellulair: antigeen bindt aan TCR (T-cel receptor) en presenteert het aan de MHC van de dendritische cel. Na de
herkenning worden de T-lymfocyten geactiveerd en ontwikkelen zich tot effectorcellen. Tot twee categorieën:
effector T-helpercellen (scheiden cytokinen uit waardoor macrofagen geactiveerd worden, maar kunnen ook B-
cellen stimuleren) en cytotoxische T-cellen (dood besmette cel).
- MHC1: zijn voor de CD8 cytotoxische T-lymfocyten→ celdood
- MHC2: zijn voor de CD4 T-helpercellen → helpen macrofagen en B-cellen
,• Major Histocompatibility Complex moleculen: antigeenpresentatie. Bij mensen HLA
Klasse 1: “alle” cellen behalve RBC en spermatozoön
klasse 2: dendritische cellen, B cellen & macrofagen
• MHC op dendritische cellen: antigeen presentatie & initiatie van de cellulaire immuunrespons
• MHC op andere cellen: zorgen voor effectorfuncties van T lymfocyten
STRUCTUUR VAN DE ANTIGEENRECEPTOREN
Lymfocyten hebben unieke antigeenreceptoren. D.w.z.: aantal specificiteiten is onbeperkt, maar elke lymfocyt is
monospecifiek! Deze monospecificiteit ontstaat door hun variabele antigeenbindingsites:
Eerst de TCR receptor (rechter):
• Constante gedeelte bestaat uit een alfa en beta keten die beide verankerd zitten in het celmembraan
• Variabele gedeelte varieert voor elke TCR
, De BCR (B-cel receptor) is een
membraangebonden immuunglobuline:
• Zware keten
• Lichte keten
• Variabele gedeelte bestaat uit de
zware en lichte keten en vormen
samen de antigeenbindingsplek. er
kunnen 2 antigenen aan binding
- Hinge gebied zorgt voor flexibiliteit.
- In het Fc gebied zit de functionaliteit.
- In het V-gebied zit de variabiliteit. Er zijn
drie hyper-variabele gebieden namelijk: CDR (complementarity determining regions). Totaal zijn er 6 CDR
gebieden: 3 van de lichte keten en 3 van de zware keten. Met deze 6 CDR gebieden kan het complementaire
antigeen herkend worden.
- Constante gedeelte lichte keten: kappa of labda
- Constante gedeelte zware keten: 5 subtypen
Isotype:
• µ: IgM
• δ: IgD
• α: IgA
• γ: IgG
• ε: IgE
De plasmacel scheidt de immuunglobulines uit in een
monomeer vorm. In het geval van IgM en IgA worden deze
later met een J-keten aan elkaar gebonden. Naïeve B-cellen
brengen altijd eerst IgM en IgD tegelijkertijd tot expressie, omdat ze vlak bij elkaar liggen op het chromosoom. Na
activatie kunnen zij een andere zware keten klassen gaan produceren, dit wordt isotype switching genoemd.
IgM:5 immuunglobulines die aan elkaar vastzitten, hierdoor vormt het makkelijk klontjes. Er zijn 10
antigeenbindingsplekken.
- IgM zit alleen maar in het serum (bloedcirculatie) en nauwelijks in weefselvloeistof, want het kan niet erheen
getransporteerd worden.
- Zorgt voor complementactivatie, neutralisatie en agglutinatie
IgG in circulatie, maar ook in de interstitiële vloeistof/bindweefsel. Dit kan doordat op de endotheelcellen van
bloedvaten door het endotheel heen getransporteerd worden via de neonatale Fc receptor. Hierdoor wordt IgG dus
tijdelijk uit de circulatie gehaald waardoor het minder snel afgebroken wordt → langere halfwaarde tijd (3 weken).
Zorgt ook voor transport door de placenta heen. Zorgt voor: opsonisatie, complementactivatie, neutralisatie en
ADCC.
IgA:(meest voorkomende) komt voor in de slijmvliezen en het speeksel, is een dimeer en zorgt voor mucosale afweer
IgE activeert de eosinofiele granulocyten tegen worminfecties. En zijn gelokaliseerd onder de huid en darmkanaal.
IgD: bevindt zich samen met IgM op het oppervlak van rijpe B-lymfocyten, heeft als belangrijkste functie
antigeenherkenning, maar wordt niet uitgescheden en hebben we niet in het serum.
• Aangeboren immuunsysteem is snel, maar niet specifiek
• Verworven immuunsysteem is erg langzaam, maar heeft een specifiek geheugen
AANGEBOREN IMMUUNSYSTEEM
Herkenning van micro-organismen gaan door: Danger associated molecular patters (DAMPs), Pathogen associated
molecular patterns (PAMPs, moleculaire structuren op micro-organismen) en Alarmins: moleculen afkomstig van
beschadigde lichaamscellen. Deze worden herkend door celmembraangebonden patroonherkenningsreceptoren
(PRR). Sommige PRRs zijn in oplossing aanwezig in het serum: bv. CRP en MBL (later meer over CRP en MBL).
Binding van deze molecular patterns zorgt voor directe fagocytose of voor uitscheiding van cytokinen. Pro-
inflammatoire cytokinen: IL-1, IL-6 en TNF. Of cytokine IFN 1 → stimulatie macrofagen en blokkeert virale replicaties.
• Fagocyten in het bloed: neutrofiele granulocyten en monocyten
• Fagocyten in weefsels: macrofagen (M1: fagocytose en M2:
stimuleert herstel)
Fagocytose is het belangrijkste effectormechanisme van aangeboren
afweer. Ze worden uitgevoerd door neutrofiele granulocyten en
macrofagen. De fagocytose receptoren kunnen geactiveerd worden
door directe en indirecte herkenning. Directe herkenning berust op
interacties tussen moleculaire patronen op het oppervlak van micro-
organismen —die niet op lichaamscellen voorkomen— en receptoren
voor deze patronen op immuuncellen: patroonherkenningsreceptoren.
Bij indirecte herkenning worden complementfactoren of antilichamen,
gebonden aan de micro-organismen zodat ze worden herkend.
CELLULAIRE TAK VAN DE AANGEBOREN AFWEER
• Neutrofielen d.m.v. NETose → vangnetten
• Macrofagen M1: pro-inflammatoir en bacteriedodend
• Natural Killer cellen: type 1T-lymfocytachtige cellen ZONDER antigeenreceptor (maar door opsonine). Deze
schakelen intracellulaire micro-organismen en beschadigde/tumorcellen uit. Ze doden doelwitcellen dmv
apoptose.
,Natural killer cellen hebben Fc
receptoren op hun oppervlak. Hiermee
kunnen ze de aanwezigheid/afwezigheid
van MHC1 detecteren. Daarnaast kunnen
ze ook aan ADCC doen (antistof-
dependent cell-mediated cytoxicity). Dit
gebeurt wanneer antilichamen zich
binden aan een antigeen op een
tumorcel. Hierdoor zal de NK-cel binden
aan de antilichaam en cytotoxische
granules vrijgeven als perforine en
granzymen, die de doelcel
doden/beschadigen.
Dendritische cellen: antigeen presterende cellen (APC).
Dendritische cellen zitten bijvoorbeeld in langerhans cellen in de
huid. Het dient als een initiatie van de verworven cellulaire
respons. Ze zorgen voor de opname, transport, presentatie van
het antigeen en initiatie van cellulaire respons.
HUMORALE TAK VAN DE AANGEBOREN AFWEER
Via circulerende patroonherkenningsreceptoren CRP (C-reactive
protein (pentraxine) dat aan phosphorylcholine op microben
bindt) en MBL (mannose-binding collectine dat aan mannose op
microben bindt). Dit fungeert als een marker → rekrutering van
neutrofielen, lysis en opsonisatie.
VERWORVEN (VERKREGEN IMMUUNSYSTEEM)
Mocrofagen en dendritische cellen produceren cytokinen. Deze
zetten het aangeboren en het verworven systeem aan tot een
ontstekingsreactie (om de ingedrongen micro-organismen onschadelijk te maken). De bloeddoorstroming wordt
sterker, grotere permeabiliteit en endotheelcellen van het bloedvat gaan moleculen in expressie brengen waardoor
granulocyten en monocyten kunnen herkennen waar het gevaar is zodat ze kunnen fagocyteren. De dendritische
cellen zullen de lymfeklier ingaan waar ze de antigenen presenteren aan cellen van het verworven systeem (T-
cellen). De immuuncellen hier circuleren rond in het bloed en ontstaat uit perifere lymfoide organen (beenmerg).
Humoraal: antigeen in het bloed bindt aan een naïeve B-cel:
• Directe vorming van geheugen B-lymfocyten
• Vorming plasmacellen (co-stimulatie van T-helpercellen)
Cellulair: antigeen bindt aan TCR (T-cel receptor) en presenteert het aan de MHC van de dendritische cel. Na de
herkenning worden de T-lymfocyten geactiveerd en ontwikkelen zich tot effectorcellen. Tot twee categorieën:
effector T-helpercellen (scheiden cytokinen uit waardoor macrofagen geactiveerd worden, maar kunnen ook B-
cellen stimuleren) en cytotoxische T-cellen (dood besmette cel).
- MHC1: zijn voor de CD8 cytotoxische T-lymfocyten→ celdood
- MHC2: zijn voor de CD4 T-helpercellen → helpen macrofagen en B-cellen
,• Major Histocompatibility Complex moleculen: antigeenpresentatie. Bij mensen HLA
Klasse 1: “alle” cellen behalve RBC en spermatozoön
klasse 2: dendritische cellen, B cellen & macrofagen
• MHC op dendritische cellen: antigeen presentatie & initiatie van de cellulaire immuunrespons
• MHC op andere cellen: zorgen voor effectorfuncties van T lymfocyten
STRUCTUUR VAN DE ANTIGEENRECEPTOREN
Lymfocyten hebben unieke antigeenreceptoren. D.w.z.: aantal specificiteiten is onbeperkt, maar elke lymfocyt is
monospecifiek! Deze monospecificiteit ontstaat door hun variabele antigeenbindingsites:
Eerst de TCR receptor (rechter):
• Constante gedeelte bestaat uit een alfa en beta keten die beide verankerd zitten in het celmembraan
• Variabele gedeelte varieert voor elke TCR
, De BCR (B-cel receptor) is een
membraangebonden immuunglobuline:
• Zware keten
• Lichte keten
• Variabele gedeelte bestaat uit de
zware en lichte keten en vormen
samen de antigeenbindingsplek. er
kunnen 2 antigenen aan binding
- Hinge gebied zorgt voor flexibiliteit.
- In het Fc gebied zit de functionaliteit.
- In het V-gebied zit de variabiliteit. Er zijn
drie hyper-variabele gebieden namelijk: CDR (complementarity determining regions). Totaal zijn er 6 CDR
gebieden: 3 van de lichte keten en 3 van de zware keten. Met deze 6 CDR gebieden kan het complementaire
antigeen herkend worden.
- Constante gedeelte lichte keten: kappa of labda
- Constante gedeelte zware keten: 5 subtypen
Isotype:
• µ: IgM
• δ: IgD
• α: IgA
• γ: IgG
• ε: IgE
De plasmacel scheidt de immuunglobulines uit in een
monomeer vorm. In het geval van IgM en IgA worden deze
later met een J-keten aan elkaar gebonden. Naïeve B-cellen
brengen altijd eerst IgM en IgD tegelijkertijd tot expressie, omdat ze vlak bij elkaar liggen op het chromosoom. Na
activatie kunnen zij een andere zware keten klassen gaan produceren, dit wordt isotype switching genoemd.
IgM:5 immuunglobulines die aan elkaar vastzitten, hierdoor vormt het makkelijk klontjes. Er zijn 10
antigeenbindingsplekken.
- IgM zit alleen maar in het serum (bloedcirculatie) en nauwelijks in weefselvloeistof, want het kan niet erheen
getransporteerd worden.
- Zorgt voor complementactivatie, neutralisatie en agglutinatie
IgG in circulatie, maar ook in de interstitiële vloeistof/bindweefsel. Dit kan doordat op de endotheelcellen van
bloedvaten door het endotheel heen getransporteerd worden via de neonatale Fc receptor. Hierdoor wordt IgG dus
tijdelijk uit de circulatie gehaald waardoor het minder snel afgebroken wordt → langere halfwaarde tijd (3 weken).
Zorgt ook voor transport door de placenta heen. Zorgt voor: opsonisatie, complementactivatie, neutralisatie en
ADCC.
IgA:(meest voorkomende) komt voor in de slijmvliezen en het speeksel, is een dimeer en zorgt voor mucosale afweer
IgE activeert de eosinofiele granulocyten tegen worminfecties. En zijn gelokaliseerd onder de huid en darmkanaal.
IgD: bevindt zich samen met IgM op het oppervlak van rijpe B-lymfocyten, heeft als belangrijkste functie
antigeenherkenning, maar wordt niet uitgescheden en hebben we niet in het serum.
