MANAGEMENT ACCOUTING
INHOUDSOPGAVE
INLEIDING ........................................................................................................................................................... 2
DEEL 1: BASISBEGRIPPEN VAN KOSTPRIJSCALCULATIE ...................................................................................... 4
Hoofdstuk 1: De techniek van kostprijscalculatie .......................................................................................... 4
Hoofdstuk 2: Specifieke waarderingsproblemen ......................................................................................... 12
DEEL 2: GEAVANCEERDE TECHNIEKEN VAN KOSTPRIJSCALCULATIE ............................................................... 15
Hoofdstuk 3: Activity-based costing............................................................................................................. 15
Hoofdstuk 4: TIME-DRIVEN ACTIVITY-BASED COSTING ............................................................................... 21
DEEL 3: HISTORISCHE KOSTPRIJSCALCULATIE EN RESULTAATBEPALING......................................................... 34
Hoofdstuk 6: Kostprijscalculatie en resultaatbepaling bij massaproductie ................................................. 34
Hoofdstuk 7: Order calculatie (productie op order) .................................................................................... 41
Hoofdstuk 9: Full costing vs direct costing ................................................................................................... 44
DEEL 4: GEBRUIK VAN KOSTENINFORMATIE BIJ HET NEMEN VAN BELEIDSBESLISSINGEN ............................ 50
Hoofdstuk 10: Belangrijke begrippen bij beslissingscalculaties ................................................................... 50
Hoofdstuk 11: Break-even analyse............................................................................................................... 53
Hoofdstuk 12: Speciale orders met lage verkoopprijs ................................................................................. 58
Hoofdstuk 13: De “make-or-buy”-beslissing ................................................................................................ 62
Hoofdstuk 14: De verkoopprijsbeslissing ..................................................................................................... 66
Hoofdstuk 15: De productmixbeslissing en de theory of contraints ........................................................... 71
DEEL 5: KOSTENBEHEERSING ........................................................................................................................... 78
Hoofdstuk 17: Kostenbeheersing dmv verschillenanalyse .......................................................................... 78
Hoofdstuk 18: Kostenbeheersing dmv kaizen costing en activity based management .............................. 85
Hoofdstuk 19: Kostenbeheersing van niuewe producten dmv target costing ............................................ 90
1
,INLEIDING
Wie gebruikt accountinginformatie?
→ Externe en interne gebruikers
Waarom rekenen bedrijven kosten toe aan producten?
→ Anders slechts één resultaat maar men wilt dit opsplitsen a.d.h.v. verdeelsleutels
- Analytisch boekhouden:
o Algemene (financiële) boekhouding alleen resultaat op jaarbasis ↔ management wil
oorzaken van resultaat kennen
▪ Analytische (responsibility/cost accounting) splitst alle K&O op naar plaats en
verantwoordelijkheid
▪ Analytische boekhouding maakt resultaatbepaling maandelijks op
- Management accounting:
- Historische gegevens uit analytische zijn soms onvoldoende aangepast om snel
toekomstgerichte beslissingen te nemen
- Oplossing: management accounting (beleidsboekhouden)
▪ Standaardkostencalculatie bepaalt beleid vooraf en vergelijkt achteraf planning met
realisaties
▪ ‘Different costs for different purposes’: integrale versus variabele kostencalculatie
Kosten vs. uitgaven:
- Kost die geen uitgave is (6-rekening) → expenses
o afschrijvingen
- Uitgave die geen kost is (55-rekening) → expendatures
o terugbetaling lening
- Kost en uitgave = kaskosten: zaken die je koopt en binnen
dezelfde periode nog betaald
o personeelskosten
Voorbeeld: bedrijf dat airco’s produceert
- Hoe zou je de kostprijs van een airco berekenen?
- Welke categorieën van kosten zou je kunnen onderscheiden?
Indirecte
Directe productiekosten Beheerkosten Verkoopkosten
productiekosten
Personeel Personeel Personeel Personeel
Materiaalverbruik Materiaalverbruik Afschrijvingen computer Verpakking gereed
product
Onderhoud Kantoormateriaal Transport
Afschrijvingen machines Onroerende voorheffing R&D
Marketing
2
,Samenstellende elementen van de kostprijs:
Link met kostenverdeelstaat?
- Kostenverdeelstaat bestaat uit:
o Hulpkostenplaatsen
o Algemene kostenplaatsen
o Industriële kostenplaatsen
o Verkoopkostenplaatsen
o Kostendragers
- Indirecte productiekosten → industriële
kostenplaats
- Directe productiekosten → kostendrager
- Hulp- en algemene kostenplaats
o Deel ten laste van productie
o Deel ten laste van verkoop
Ter herinnering: - Verkoopkosten → verkoopkostenplaats
→ KDR + Ind. Kpl + deel ten laste van productie =
FABRICAGEKOSTEN
→ Verkoop Kpl + deel ten laste van verkoop =
VERKOOPKOSTEN
Nieuw begrip: brutoresultaat
- COGS = cost of goods solds
- Geen verkoopkosten
- Fabricagekostprijs van verkochte goederen
- Opgelet:
o ≠ brutomarge (uit de algemene boekhouding)
▪ Brutomarge in algemene boekhouding = omzet – 60 en 61 rekening
▪ Hoger dan brutowinst/brutoresultaat!
o ≠ gross margin (in Angelsaksische ondernemingen)
Gross margin
3
, DEEL 1: BASISBEGRIPPEN VAN KOSTPRIJSCALCULATIE
Hoofdstuk 1: De techniek van kostprijscalculatie
1. Inleiding
2. Probleemstelling bij kostencalculatie: uitgangsvoorbeeld
Zie p. 3-4
3. Begrip kostprijs
3.1 Definitie van het begrip ‘kostprijs’
Kostprijs: de som van de kosten nodig voor het realiseren van een bepaalde prestatie (per stuk)
Kosten: de in geldwaarde uitgedrukte offers van de ingezette productiemiddelen (totaal)
Bij het berekenen van de kostprijs moet men dus drie vragen beantwoorden:
1) Wat is de inhoud van de prestatie?
2) Welke kostensoorten zijn nodig voor deze prestatie?
3) Hoe bepalen we de waarde van de kosten?
3.2 Bepaling van de prestatie
Waarvan berekenen we de kostprijs?
- Prestatie of het kostenobject: hetgeen waarvan we de kostprijs willen berekenen
- Voorbeeld: een product, een dienst, …
Onderscheid maken tussen het productieproces en verkoopproces
- Fabricagekostprijs: als de prestatie het vervaardigde eindproduct of dienst is, op het moment van
het beëindigen van het productieproces
o Geheel van de in geldwaarde uitgedrukte productiemiddelen nodig om afgewerkt
product/dienst te produceren
- Verkoopkostprijs: als de prestatie het verkochte eindproduct of dienst is
o Verkoopkostprijs is dus fabricagekostprijs + verkoopkosten
Prestatie kan een deelactiviteit zijn van productie- of verkoopproces
- Begrip ‘kostprijs’ enkel te gebruiken voor producten of diensten die deel uitmaken van het
verkoopbaar assortiment van onderneming
- Enkel spreken over kostprijs van een product, geleverde dienst, order, ..
- Deelaspecten van de output noemen we kosten
o Voorbeeld: kosten van een machine-uur, kosten van een bewerking, kosten van het
materiaalverbruik, …
- Begrip ‘kosten’ is dus ruimer dan begrip ‘kostprijs’ → kostprijscalculatie is deel van kostencalculatie
3.3 Bepaling van kostensoorten
3.3.1 Onderscheid tussen kosten en uitgaven
Uitgave: te maken met liquide middelen (kasgeld, bankrekening)
Kosten: offers die in het productieproces gemaakt worden om tot prestatie te komen
- Tijdstip van betaling van die offers staan los van gebruik ervan
- Kosten moeten we definiëren als waarde-eenheden die voor productie worden opgeofferd
- Productiemiddel heeft slechts waarde als het iets betekent voor welvaart van bezitters
4
INHOUDSOPGAVE
INLEIDING ........................................................................................................................................................... 2
DEEL 1: BASISBEGRIPPEN VAN KOSTPRIJSCALCULATIE ...................................................................................... 4
Hoofdstuk 1: De techniek van kostprijscalculatie .......................................................................................... 4
Hoofdstuk 2: Specifieke waarderingsproblemen ......................................................................................... 12
DEEL 2: GEAVANCEERDE TECHNIEKEN VAN KOSTPRIJSCALCULATIE ............................................................... 15
Hoofdstuk 3: Activity-based costing............................................................................................................. 15
Hoofdstuk 4: TIME-DRIVEN ACTIVITY-BASED COSTING ............................................................................... 21
DEEL 3: HISTORISCHE KOSTPRIJSCALCULATIE EN RESULTAATBEPALING......................................................... 34
Hoofdstuk 6: Kostprijscalculatie en resultaatbepaling bij massaproductie ................................................. 34
Hoofdstuk 7: Order calculatie (productie op order) .................................................................................... 41
Hoofdstuk 9: Full costing vs direct costing ................................................................................................... 44
DEEL 4: GEBRUIK VAN KOSTENINFORMATIE BIJ HET NEMEN VAN BELEIDSBESLISSINGEN ............................ 50
Hoofdstuk 10: Belangrijke begrippen bij beslissingscalculaties ................................................................... 50
Hoofdstuk 11: Break-even analyse............................................................................................................... 53
Hoofdstuk 12: Speciale orders met lage verkoopprijs ................................................................................. 58
Hoofdstuk 13: De “make-or-buy”-beslissing ................................................................................................ 62
Hoofdstuk 14: De verkoopprijsbeslissing ..................................................................................................... 66
Hoofdstuk 15: De productmixbeslissing en de theory of contraints ........................................................... 71
DEEL 5: KOSTENBEHEERSING ........................................................................................................................... 78
Hoofdstuk 17: Kostenbeheersing dmv verschillenanalyse .......................................................................... 78
Hoofdstuk 18: Kostenbeheersing dmv kaizen costing en activity based management .............................. 85
Hoofdstuk 19: Kostenbeheersing van niuewe producten dmv target costing ............................................ 90
1
,INLEIDING
Wie gebruikt accountinginformatie?
→ Externe en interne gebruikers
Waarom rekenen bedrijven kosten toe aan producten?
→ Anders slechts één resultaat maar men wilt dit opsplitsen a.d.h.v. verdeelsleutels
- Analytisch boekhouden:
o Algemene (financiële) boekhouding alleen resultaat op jaarbasis ↔ management wil
oorzaken van resultaat kennen
▪ Analytische (responsibility/cost accounting) splitst alle K&O op naar plaats en
verantwoordelijkheid
▪ Analytische boekhouding maakt resultaatbepaling maandelijks op
- Management accounting:
- Historische gegevens uit analytische zijn soms onvoldoende aangepast om snel
toekomstgerichte beslissingen te nemen
- Oplossing: management accounting (beleidsboekhouden)
▪ Standaardkostencalculatie bepaalt beleid vooraf en vergelijkt achteraf planning met
realisaties
▪ ‘Different costs for different purposes’: integrale versus variabele kostencalculatie
Kosten vs. uitgaven:
- Kost die geen uitgave is (6-rekening) → expenses
o afschrijvingen
- Uitgave die geen kost is (55-rekening) → expendatures
o terugbetaling lening
- Kost en uitgave = kaskosten: zaken die je koopt en binnen
dezelfde periode nog betaald
o personeelskosten
Voorbeeld: bedrijf dat airco’s produceert
- Hoe zou je de kostprijs van een airco berekenen?
- Welke categorieën van kosten zou je kunnen onderscheiden?
Indirecte
Directe productiekosten Beheerkosten Verkoopkosten
productiekosten
Personeel Personeel Personeel Personeel
Materiaalverbruik Materiaalverbruik Afschrijvingen computer Verpakking gereed
product
Onderhoud Kantoormateriaal Transport
Afschrijvingen machines Onroerende voorheffing R&D
Marketing
2
,Samenstellende elementen van de kostprijs:
Link met kostenverdeelstaat?
- Kostenverdeelstaat bestaat uit:
o Hulpkostenplaatsen
o Algemene kostenplaatsen
o Industriële kostenplaatsen
o Verkoopkostenplaatsen
o Kostendragers
- Indirecte productiekosten → industriële
kostenplaats
- Directe productiekosten → kostendrager
- Hulp- en algemene kostenplaats
o Deel ten laste van productie
o Deel ten laste van verkoop
Ter herinnering: - Verkoopkosten → verkoopkostenplaats
→ KDR + Ind. Kpl + deel ten laste van productie =
FABRICAGEKOSTEN
→ Verkoop Kpl + deel ten laste van verkoop =
VERKOOPKOSTEN
Nieuw begrip: brutoresultaat
- COGS = cost of goods solds
- Geen verkoopkosten
- Fabricagekostprijs van verkochte goederen
- Opgelet:
o ≠ brutomarge (uit de algemene boekhouding)
▪ Brutomarge in algemene boekhouding = omzet – 60 en 61 rekening
▪ Hoger dan brutowinst/brutoresultaat!
o ≠ gross margin (in Angelsaksische ondernemingen)
Gross margin
3
, DEEL 1: BASISBEGRIPPEN VAN KOSTPRIJSCALCULATIE
Hoofdstuk 1: De techniek van kostprijscalculatie
1. Inleiding
2. Probleemstelling bij kostencalculatie: uitgangsvoorbeeld
Zie p. 3-4
3. Begrip kostprijs
3.1 Definitie van het begrip ‘kostprijs’
Kostprijs: de som van de kosten nodig voor het realiseren van een bepaalde prestatie (per stuk)
Kosten: de in geldwaarde uitgedrukte offers van de ingezette productiemiddelen (totaal)
Bij het berekenen van de kostprijs moet men dus drie vragen beantwoorden:
1) Wat is de inhoud van de prestatie?
2) Welke kostensoorten zijn nodig voor deze prestatie?
3) Hoe bepalen we de waarde van de kosten?
3.2 Bepaling van de prestatie
Waarvan berekenen we de kostprijs?
- Prestatie of het kostenobject: hetgeen waarvan we de kostprijs willen berekenen
- Voorbeeld: een product, een dienst, …
Onderscheid maken tussen het productieproces en verkoopproces
- Fabricagekostprijs: als de prestatie het vervaardigde eindproduct of dienst is, op het moment van
het beëindigen van het productieproces
o Geheel van de in geldwaarde uitgedrukte productiemiddelen nodig om afgewerkt
product/dienst te produceren
- Verkoopkostprijs: als de prestatie het verkochte eindproduct of dienst is
o Verkoopkostprijs is dus fabricagekostprijs + verkoopkosten
Prestatie kan een deelactiviteit zijn van productie- of verkoopproces
- Begrip ‘kostprijs’ enkel te gebruiken voor producten of diensten die deel uitmaken van het
verkoopbaar assortiment van onderneming
- Enkel spreken over kostprijs van een product, geleverde dienst, order, ..
- Deelaspecten van de output noemen we kosten
o Voorbeeld: kosten van een machine-uur, kosten van een bewerking, kosten van het
materiaalverbruik, …
- Begrip ‘kosten’ is dus ruimer dan begrip ‘kostprijs’ → kostprijscalculatie is deel van kostencalculatie
3.3 Bepaling van kostensoorten
3.3.1 Onderscheid tussen kosten en uitgaven
Uitgave: te maken met liquide middelen (kasgeld, bankrekening)
Kosten: offers die in het productieproces gemaakt worden om tot prestatie te komen
- Tijdstip van betaling van die offers staan los van gebruik ervan
- Kosten moeten we definiëren als waarde-eenheden die voor productie worden opgeofferd
- Productiemiddel heeft slechts waarde als het iets betekent voor welvaart van bezitters
4
