Wat maakt de mens
Kwestie 1
Het wezen van de mens heeft 2 betekenissen: 1. essentie en 2. bestaan
1. je kijkt van buitenaf naar binnen -> derde persoonsperspectief (wetenschap)
2. je kijkt van binnenuit naar buiten -> eerste persoonsperspectief (fenomenologie),
subjectiviteit nodig, prereflectief
tweede persoonsperpectief -> verhouding tot andere mensen
techniek = alles wat mensen ontwikkelen om problemen op te lossen (computers/kleding)
technologie = het nadenken over techniek vanuit verschillende wetenschapsgebieden
Descartes
- 17e eeuw tijdens opkomst natuurwetenschappen
- mechanisch wereldbeeld, alles kan verklaard worden met behulp van natuurwetten
- als we gedetermineerd zijn (bepaald door natuurwetten) is vrije wil niet mogelijk
- mens heeft een mechanisch lichaam met denkend bewustzijn
-> dualisme met 2 substanties: res extensa = een uitgebreid ding, materie (lichaam)
res cogitans = het immateriële/denkend ding (geest)
- interactieprobleem: lichaam en denken werken op elkaar in (honger), ze komen samen in
de pijnappelklier
-> twijfelexperiment met 1. twijfel aan waarnemingen, 2. twijfel of we niet alles dromen, 3.
twijfel of er niet een kwade demon is die ons alles voorliegt.
- cogito ergo sum = ik denk, dus ik besta
fenomenologie
- intentionaliteit = we zijn altijd gericht op iets, bijv als je in winkelcentrum loopt en je
moet opeens naar de wc dan volg je de bordjes, die je eerst niet zag omdat je er niet
op lette.
- wetenschap tegenover leefwereld
- eerste persoonsperspectief: de wereld krijgt betekenis/zin vanuit onze omgang met
de wereld, wereld heeft geen betekenis op zichzelf maar alleen vanuit mijn
intentionaliteit
Merleau-Ponty
- motorische intentionaliteit = we zijn gericht op de wereld, alleen maar via en door ons
lichaam
- prereflectief = voorafgaand aan de reflectie/ervaring -> ik ben mijn lichaam, dit gaat
Descartes zijn tweedeling van het lichaam voorbij. (subject)
- ik heb een lichaam, als een object buiten mij, bijv als je been slaapt. (object)
lichaamsschema: de manier waarop het bewegende lichaam zich in de ruimte bevindt.
Sheets-Johnstone (1930)
- danser en choreograaf, fenomenologie van de dans, kan niet bekeken worden
vanuite 3e ppt, omdat dans niet alleen is wat een toeschouwer ziet, maar juist ook
wat de danser zelf ervaart (=1e ppt & kinesthesie)
, - wij zijn een reflecterend, bewegend lichaam
- pre-reflectieve gewaarwording: je weet, voorafgaand aan de reflectie, waar je
lichaam zich in de ruimte bevindt. je lichaamsschema is dus een pre-reflectieve
gewaarwording van je bewegende lichaam in verhouding tot elkaar en de ruimte om
je heen.
- bewustzijn is een pre-reflectief bewustzijn: een bewustzijn-lichaam
- we kunnen onze bewegingen alleen maar bekritiseren/erop reflecteren omdat we
eerst met ons lichaam de beweging hebben ervaren.
- bewegen is een vorm van denken, denken in beweging. al onze kennis wordt dus
bemiddeld door ons lichaam
Descartes kan met zijn ratio los van zijn lijf, zijn lichaam beschrijven. Sheets-Johnstone kan
dat niet, omdat alles wat ze ervaart, ze door middel van haar lichaam ervaart.
Plessner
- 1892-1985, zoöloog
- mensen/dieren hebben een dubbele bestaanservaring: we hebben en zijn een
lichaam.
- wij als mens hebben een excentrische positionaliteit: we kunnen naar onszelf in
de wereld kijken en kunnen hierop reflecteren. We ervaren onszelf en de wereld, we
bevinden onszelf buiten ons eigen centrum. (grensrealisering)
- een dier is centrisch gepositioneerd: hij is het centrum van zijn eigen wereld en kan
niet op zichzelf reflecteren.
- door de excentrische positionaliteit zijn we van nature onbepaald, we hebben de
vrijheid ons bestaan zelf richting te geven. de essentie van de mens staat dus niet
vast
- in verhouding met jezelf, want centrum van handelen staat buiten het eigen lichaam
-> 3 antropologische wetten: aspecten van de excentrische positionaliteit in onze
bestaanservaring
1. natuurlijke kunstmatigheid. de menselijke bestaanservaring is van nature gegeven,
je wordt ertoe gedwongen door taal/cultuur. je maakt zelf automatisch (van nature)
een karakter en deze is kunstmatig. wij zijn excentrisch en kunnen reflecteren op
onszelf en onze keuzes. in verhouding tot zichzelf: we bestaan al, maar hoe we
bestaan is nog niet ingevuld en moeten we zelf vormgeven
2. bemiddelde onmiddellijkheid. elke onmiddellijke (directe) ervaring is bemiddeld via
je zintuigen/lichaam. omdat het onmiddellijk gebeurt, heb je het niet door. mensen
kunnen zichzelf uitdrukken (expressiviteit) in een gezamenlijke Mitwelt (taal en
cultuur). je reflecteert dus op jezelf en weet dat je bestaat.
3. utopische standplaats: we verlangen continu naar vaste grond en tegelijkertijd
willen we boven onszelf uitstijgen (zelfverwerkelijking). Dit is te koppelen aan
Nietzsche die de übermensch bedacht en die stijgt ook altijd boven zichzelf uit en is
de ideale mens. Door de keuzes die je maakt verandert je standplaats in de wereld,
waardoor je een utopische (niet-bestaande) standplaats hebt.
neem het voorbeeld van een reiziger. een reiziger is altijd onderweg en zo niet, dan is hij
geen reiziger meer
Kwestie 1
Het wezen van de mens heeft 2 betekenissen: 1. essentie en 2. bestaan
1. je kijkt van buitenaf naar binnen -> derde persoonsperspectief (wetenschap)
2. je kijkt van binnenuit naar buiten -> eerste persoonsperspectief (fenomenologie),
subjectiviteit nodig, prereflectief
tweede persoonsperpectief -> verhouding tot andere mensen
techniek = alles wat mensen ontwikkelen om problemen op te lossen (computers/kleding)
technologie = het nadenken over techniek vanuit verschillende wetenschapsgebieden
Descartes
- 17e eeuw tijdens opkomst natuurwetenschappen
- mechanisch wereldbeeld, alles kan verklaard worden met behulp van natuurwetten
- als we gedetermineerd zijn (bepaald door natuurwetten) is vrije wil niet mogelijk
- mens heeft een mechanisch lichaam met denkend bewustzijn
-> dualisme met 2 substanties: res extensa = een uitgebreid ding, materie (lichaam)
res cogitans = het immateriële/denkend ding (geest)
- interactieprobleem: lichaam en denken werken op elkaar in (honger), ze komen samen in
de pijnappelklier
-> twijfelexperiment met 1. twijfel aan waarnemingen, 2. twijfel of we niet alles dromen, 3.
twijfel of er niet een kwade demon is die ons alles voorliegt.
- cogito ergo sum = ik denk, dus ik besta
fenomenologie
- intentionaliteit = we zijn altijd gericht op iets, bijv als je in winkelcentrum loopt en je
moet opeens naar de wc dan volg je de bordjes, die je eerst niet zag omdat je er niet
op lette.
- wetenschap tegenover leefwereld
- eerste persoonsperspectief: de wereld krijgt betekenis/zin vanuit onze omgang met
de wereld, wereld heeft geen betekenis op zichzelf maar alleen vanuit mijn
intentionaliteit
Merleau-Ponty
- motorische intentionaliteit = we zijn gericht op de wereld, alleen maar via en door ons
lichaam
- prereflectief = voorafgaand aan de reflectie/ervaring -> ik ben mijn lichaam, dit gaat
Descartes zijn tweedeling van het lichaam voorbij. (subject)
- ik heb een lichaam, als een object buiten mij, bijv als je been slaapt. (object)
lichaamsschema: de manier waarop het bewegende lichaam zich in de ruimte bevindt.
Sheets-Johnstone (1930)
- danser en choreograaf, fenomenologie van de dans, kan niet bekeken worden
vanuite 3e ppt, omdat dans niet alleen is wat een toeschouwer ziet, maar juist ook
wat de danser zelf ervaart (=1e ppt & kinesthesie)
, - wij zijn een reflecterend, bewegend lichaam
- pre-reflectieve gewaarwording: je weet, voorafgaand aan de reflectie, waar je
lichaam zich in de ruimte bevindt. je lichaamsschema is dus een pre-reflectieve
gewaarwording van je bewegende lichaam in verhouding tot elkaar en de ruimte om
je heen.
- bewustzijn is een pre-reflectief bewustzijn: een bewustzijn-lichaam
- we kunnen onze bewegingen alleen maar bekritiseren/erop reflecteren omdat we
eerst met ons lichaam de beweging hebben ervaren.
- bewegen is een vorm van denken, denken in beweging. al onze kennis wordt dus
bemiddeld door ons lichaam
Descartes kan met zijn ratio los van zijn lijf, zijn lichaam beschrijven. Sheets-Johnstone kan
dat niet, omdat alles wat ze ervaart, ze door middel van haar lichaam ervaart.
Plessner
- 1892-1985, zoöloog
- mensen/dieren hebben een dubbele bestaanservaring: we hebben en zijn een
lichaam.
- wij als mens hebben een excentrische positionaliteit: we kunnen naar onszelf in
de wereld kijken en kunnen hierop reflecteren. We ervaren onszelf en de wereld, we
bevinden onszelf buiten ons eigen centrum. (grensrealisering)
- een dier is centrisch gepositioneerd: hij is het centrum van zijn eigen wereld en kan
niet op zichzelf reflecteren.
- door de excentrische positionaliteit zijn we van nature onbepaald, we hebben de
vrijheid ons bestaan zelf richting te geven. de essentie van de mens staat dus niet
vast
- in verhouding met jezelf, want centrum van handelen staat buiten het eigen lichaam
-> 3 antropologische wetten: aspecten van de excentrische positionaliteit in onze
bestaanservaring
1. natuurlijke kunstmatigheid. de menselijke bestaanservaring is van nature gegeven,
je wordt ertoe gedwongen door taal/cultuur. je maakt zelf automatisch (van nature)
een karakter en deze is kunstmatig. wij zijn excentrisch en kunnen reflecteren op
onszelf en onze keuzes. in verhouding tot zichzelf: we bestaan al, maar hoe we
bestaan is nog niet ingevuld en moeten we zelf vormgeven
2. bemiddelde onmiddellijkheid. elke onmiddellijke (directe) ervaring is bemiddeld via
je zintuigen/lichaam. omdat het onmiddellijk gebeurt, heb je het niet door. mensen
kunnen zichzelf uitdrukken (expressiviteit) in een gezamenlijke Mitwelt (taal en
cultuur). je reflecteert dus op jezelf en weet dat je bestaat.
3. utopische standplaats: we verlangen continu naar vaste grond en tegelijkertijd
willen we boven onszelf uitstijgen (zelfverwerkelijking). Dit is te koppelen aan
Nietzsche die de übermensch bedacht en die stijgt ook altijd boven zichzelf uit en is
de ideale mens. Door de keuzes die je maakt verandert je standplaats in de wereld,
waardoor je een utopische (niet-bestaande) standplaats hebt.
neem het voorbeeld van een reiziger. een reiziger is altijd onderweg en zo niet, dan is hij
geen reiziger meer
