Staats- en
bestuursrecht
2019/2020 Maastricht University
,Samenvatting Staats- en Bestuursrecht
LET OP:
Voor bijeenkomst 12 en 13 verwijs ik u naar het document ‘schema’s
staats- en bestuursrecht’. Hierin zijn de bijeenkomsten 12 en 13 handig
uiteengezet en komen er tevens een aantal andere handige schema’s
(naast de schema’s in deze samenvatting) voorbij aangaande de
behandelde stof van hiervoor. Indien u deze samenvatting en de
schema’s goed heeft doorgenomen bent u helemaal voorbereid op het
tentamen.
Samenvatting Nr. 21-31, BKS 1, college 1, videoclip ½, document
art. 100 en oude leerstof (X-XIII, XV-XXII, DEEL IV)
Verhouding nationaal en internationaal recht
Monisme en Dualisme
Verdrag is een internationaal contract tussen overheden van staten. Hierbij
speelt het verdrag van Wenen inzake verdragenrecht een belangrijke rol.
Hoofdvraag hierbij: ‘’Kan een verdrag (doorwerking internationaal recht) ook
gevolgen hebben in de nationale rechtsorde? Het antwoordt hierop: Dat hangt af
van nationaal constitutioneel recht. (Uitzondering hierop is wel het EU-recht >
Costa/ENEL en Van Gend en Loos art. 93/94 GW: directe werking verdragen
ongeacht monistisch of dualistisch rechtsstelsel). Aangaande deze vraag bestaan
er twee opvattingen: Monisme en dualisme.
1. Monisme (rechtssubject: de burger): Internationaal recht en nationaal recht
zijn 1 rechtsorde. Directe werking zonder transformatie. In een zuiver monistisch
stelsel is na de verdragssluiting de bepalingen meteen geldig. Internationaal
recht maakt als het ware vanzelf deel uit van de nationale rechtsorde. Status van
de internationale bepaling hangt af van voorrang en hiërarchie in de nationale
rechtsorde. Art. 93 GW stelt dat internationaal recht betreffende eenieder
bindende bepaling (bepalingen zonder nader invulling van de wetgever) (zoals
EVRM voor mensenrechten) gelijk staat aan de status van een nationale wet in
formele zin. Dit geldt ook voor besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
Indien verdragen of besluiten van volkenrechtelijke organisaties strijdig zijn met
een nationale regel dan krijgen zij voorrang en prevaleren boven de wet en zelfs
boven de Grondwet in NL o.g.v. art. 94 GW. Het internationale recht bindt de
nationale autoriteiten dus voor zover het nationale recht dat bepaalt.
2. Dualisme (rechtssubject: Staat): internationaal recht en nationaal recht zijn 2
gescheiden rechtsordes. Internationaal recht werkt alleen als nationale wet in
formele zin na transformatie/omzetting. Directe werking pas na transformatie
dus. De status van een internationale bepaling krijgt dus pas de status van een
nationale wet in formele zin nadat deze bepaling omgezet is of getransformeerd
is in de nationale rechtsorde. De status van een internationale bepaling hangt
dus af van de transformatie. Het dualisme bindt in beginsel slechts staten.
Interne werking heb je nodig om rechtstreeks beroep te kunnen doen. Interne
werking is dat die verdragen doorwerken in de Nederlandse rechtsorde na
omzetting en het rechtstreekse beroep stelt vast wanneer een burger daarop
beroep kan doen.
LET OP: De verdragsbepalingen die niet eenieder verbindend zijn behoren wel tot
nationale rechtsorde alleen als burger kan je je er niet op beroepen.
Sommige landen vertonen monistische én dualistische trekken:
Nederland kent een gematigd monistisch stelsel, dat blijkt uit artikel 91, 92, 93
en 94 GW.
1
,In Nederland wordt van de monistische opvatting uitgegaan, met uitzondering
echter van het gewoonterecht (art. 94 GW geldt immers alleen voor
verdragsrecht en voor besluiten van volkenrechtelijke organisaties). Dus
internationale bepalingen zijn supra wet en supra Grondwet.
Gematigd monisme: Verdrag moet wel eerst goedgekeurd worden door SG en
vanwege de voorafgaande goedkeuring is het gematigd monistisch + directe
werking geldt alleen voor een ieder verbindende bepaling en dus ook bepalingen
die gelijk staan aan de wetten in formele zin.
Hoofdstuk VI Verdragenrecht
Totstandkoming van verdragen
STAPPENPLAN:
FASE I: Internationaal niveau
1. Onderhandelingen: gemachtigden van de regering soms schriftelijk, soms
spelen zij zich af in speciaal bijeengeroepen conferenties. Art. 90 GW: de regering
bevordert de ontwikkeling van de internationale rechtsorde. (Bilateraal of
multilateraal)
2. Sluiting/ondertekening van een verdragstekst: onderhandelingen
worden beëindigd met de sluiting als partijen tot overeenstemming zijn gekomen.
Sluiting geschiedt door ondertekening. Verdragstekst staat dan vast en kan niet
meer veranderd worden. Na ondertekening moet een staat zich onthouden van
handelingen die een verdrag zijn voorwerp en zijn doel ontnemen (art. 12 jo. 18
WVV).
FASE II: Nationaal niveau
3. Bekendmaking: gebeurt op nationaal niveau. In Nederland: Tractatenblad.
art. 16 jo. 17 jo. 18 Rgbv.
4. Parlementaire goedkeuring: alleen als nationale recht dit vereist. In de
meeste landen is dit vereist voordat de staat zich definitief bindt. Dit geldt niet
voor het VK en de VS. De goedkeuring kan geschieden in de vorm van een
referendum (bijv. Associatieakkoord 2016 zie Wet Raadgevend Referendum) of
goedkeuringswet. Goedkeuring: Hoofdregel > goedkeuring geschied bij wet in
formele zin. De regering neemt het initiatief en komt met een voorstel voor een
goedkeuringswet voor het gesloten verdrag en verloopt vervolgens de
wetgevingsprocedure. Van belang zijn art. 91 GW en de Rijkswet Goedkeuring en
Bekendmaking Verdragen (Rgbv).
Wanneer en op welke wijze is goedkeuring vereist naar Nederlands recht?
- Art. 91 GW: goedkeuring is vereist, tenzij er sprake is van art. 7 Rgbv.
- Art. 91 lid 3 GW: extra vereisten indien verdrag afwijkt van de Grondwet.
Wijze van goedkeuring: (art. 3 (Uitdrukkelijk bij wet art. 4 of stilzwijgend art. 5
Rgbv)
1. Uitdrukkelijke goedkeuring: goedkeuringswet o.g.v. art. 81-88 GW
(gewone wetgevingsprocedure hierbij volgen). Regering maakt het wetsvoorstel
voor een goedkeuringswet en is dus degene die kiest tussen uitdrukkelijk of
stilzwijgend. Indien het gaat om burgerrechten zal de regering voor de
uitdrukkelijke goedkeuring gaan. Indien verdrag afwijkt van de Grondwet dan
moet er conform art. 91 lid 3 GW met 2/3 van aantal uitgebrachte stemmen (Dit
is ontleend aan de meerderheid in tweede lezing bij een voorstel tot GW-
herziening) meerderheid uitdrukkelijk worden goedgekeurd.
2. Stilzwijgende goedkeuring: (art. 91 lid 2 GW + 5 Rgbv); (Bekendmaking
tractatenblad art. 5)
e e
1. Regering stuurt een brief naar SG (1 + 2 )
2. Regering geeft te kennen dat het het verdrag wilt ratificeren zonder
uitdrukkelijke goedkeuring te vragen. Dus stilzwijgend.
3. Indien, niet binnen 30 dagen.
2
, 4. 1/5 van de leden van 1 van de kamers te kennen geeft
uitdrukkelijke goedkeuring te eisen (15(75) en 30(150).
5. Komt er dus een wetsvoorstel o.g.v. art. 5 Rgbv/art. 91 lid 2 GW. Zo
niet stilzwijgend dan wetsvoorstel o.g.v. art. 4 Rgbv jo. art. 91 lid 1
GW
3. Geen goedkeuring vereist: in gevallen van art. 7 Rgbv.
Wat kan het Parlement doen als de regering geen goedkeuring wil verlenen?
- art. 81/82 GW: ieder kamerlid heeft het recht van initiatief. Hij kan een
wetsvoorstel indienen voor een goedkeuringswet m.b.t. alle onderwerpen
behalve belastingen. Als de regering weigert om een door een eerste of tweede
kamer ingediende wetsvoorstel te ondertekenen, dan kan het nooit een wet
worden volgens artikel 87 Grondwet (bekrachtigd=ondertekening).
- geen uitgesloten recht voor verdragen: art. 2 rijkswet > staat niet in wie het
moet doen!
Wat kan het Parlement doen als ze zelf geen goedkeuring willen?
- het aanpassen van de verdragstekst is niet mogelijk. Dus ook niet amenderen.
- ze kunnen goedkeuring weigeren
- ze kunnen aandringen op heronderhandeling
- ze kunnen aandringen op het maken van een voorbehoud o.g.v. art. 19 WVV.
Kan het Parlement de regering verplichten om een voorbehoud op te nemen?
Nee in beginsel niet, maar het parlement kan de regering beïnvloeden
doormiddel van een motie of zelfs een motie van wantrouwen. Dit is echter wel
een erg strenge maatregel.
Heeft de S-G de bevoegdheid een op grond van art. 216-219 VWEU gesloten
verdrag goed te keuren?
Twee antwoorden hierop:
1. EU-regels: Nederland is ook gebonden aan verdragen die de EU sluit en
waarvan de sluiting tot de bevoegdheden van de EU behoort, bijv.
handelsverdragen (art. 3 lid 2 jo. lid 4 VWEU). Die verdragen worden gesloten na
het volgen van de daartoe binnen de EU vastgelegde procedure (art. 216-219
VWEU). Binding geldt dan uit hoofde van het EU-recht. Uitsluitend VWEU-
procedure volgen en geen goedkeuring van parlementen vereist.
2. Gemengde verdragen: verdragen tussen EU en andere staten die materie
bevatten die ligt binnen de exclusieve bevoegdheid van de EU, maar ook zaken
regelen waar de lidstaten hun bevoegdheid niet hebben afgestaan. Dan moet de
VWEU-procedure gevolgd worden, maar ook de nationale
goedkeuringsprocedures in alle EU- lidstaten. De EU heeft 28 contracterende
partijen.
Is verdrag goedgekeurd? Dan is het nationale proces voltooid en gaan we verder
naar FASE III.
FASE III: Internationaal niveau
5. Bekrachtiging/Ratificatie: art. 14 jo. art. 16 WVV. Dit houdt in dat aan de
andere verdragspartijen plechtig wordt verklaard dat de staat zich
volkenrechtelijk gebonden acht aan het verdrag. ‘Consent to be bound’. Alleen
noodzakelijk als het verdrag dit verlangt. Dit is afhankelijk van het verdrag zelf.
Bekrachtiging door akten uitwisselen tussen verdragsstaten met bekrachtiging of
goedkeuring.
6. Inwerkingtreding: Art. 24 WVV. Geregeld door verdrag zelf. Billateraal
verdrag: nadat beide staten geratificeerd hebben.
3
bestuursrecht
2019/2020 Maastricht University
,Samenvatting Staats- en Bestuursrecht
LET OP:
Voor bijeenkomst 12 en 13 verwijs ik u naar het document ‘schema’s
staats- en bestuursrecht’. Hierin zijn de bijeenkomsten 12 en 13 handig
uiteengezet en komen er tevens een aantal andere handige schema’s
(naast de schema’s in deze samenvatting) voorbij aangaande de
behandelde stof van hiervoor. Indien u deze samenvatting en de
schema’s goed heeft doorgenomen bent u helemaal voorbereid op het
tentamen.
Samenvatting Nr. 21-31, BKS 1, college 1, videoclip ½, document
art. 100 en oude leerstof (X-XIII, XV-XXII, DEEL IV)
Verhouding nationaal en internationaal recht
Monisme en Dualisme
Verdrag is een internationaal contract tussen overheden van staten. Hierbij
speelt het verdrag van Wenen inzake verdragenrecht een belangrijke rol.
Hoofdvraag hierbij: ‘’Kan een verdrag (doorwerking internationaal recht) ook
gevolgen hebben in de nationale rechtsorde? Het antwoordt hierop: Dat hangt af
van nationaal constitutioneel recht. (Uitzondering hierop is wel het EU-recht >
Costa/ENEL en Van Gend en Loos art. 93/94 GW: directe werking verdragen
ongeacht monistisch of dualistisch rechtsstelsel). Aangaande deze vraag bestaan
er twee opvattingen: Monisme en dualisme.
1. Monisme (rechtssubject: de burger): Internationaal recht en nationaal recht
zijn 1 rechtsorde. Directe werking zonder transformatie. In een zuiver monistisch
stelsel is na de verdragssluiting de bepalingen meteen geldig. Internationaal
recht maakt als het ware vanzelf deel uit van de nationale rechtsorde. Status van
de internationale bepaling hangt af van voorrang en hiërarchie in de nationale
rechtsorde. Art. 93 GW stelt dat internationaal recht betreffende eenieder
bindende bepaling (bepalingen zonder nader invulling van de wetgever) (zoals
EVRM voor mensenrechten) gelijk staat aan de status van een nationale wet in
formele zin. Dit geldt ook voor besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
Indien verdragen of besluiten van volkenrechtelijke organisaties strijdig zijn met
een nationale regel dan krijgen zij voorrang en prevaleren boven de wet en zelfs
boven de Grondwet in NL o.g.v. art. 94 GW. Het internationale recht bindt de
nationale autoriteiten dus voor zover het nationale recht dat bepaalt.
2. Dualisme (rechtssubject: Staat): internationaal recht en nationaal recht zijn 2
gescheiden rechtsordes. Internationaal recht werkt alleen als nationale wet in
formele zin na transformatie/omzetting. Directe werking pas na transformatie
dus. De status van een internationale bepaling krijgt dus pas de status van een
nationale wet in formele zin nadat deze bepaling omgezet is of getransformeerd
is in de nationale rechtsorde. De status van een internationale bepaling hangt
dus af van de transformatie. Het dualisme bindt in beginsel slechts staten.
Interne werking heb je nodig om rechtstreeks beroep te kunnen doen. Interne
werking is dat die verdragen doorwerken in de Nederlandse rechtsorde na
omzetting en het rechtstreekse beroep stelt vast wanneer een burger daarop
beroep kan doen.
LET OP: De verdragsbepalingen die niet eenieder verbindend zijn behoren wel tot
nationale rechtsorde alleen als burger kan je je er niet op beroepen.
Sommige landen vertonen monistische én dualistische trekken:
Nederland kent een gematigd monistisch stelsel, dat blijkt uit artikel 91, 92, 93
en 94 GW.
1
,In Nederland wordt van de monistische opvatting uitgegaan, met uitzondering
echter van het gewoonterecht (art. 94 GW geldt immers alleen voor
verdragsrecht en voor besluiten van volkenrechtelijke organisaties). Dus
internationale bepalingen zijn supra wet en supra Grondwet.
Gematigd monisme: Verdrag moet wel eerst goedgekeurd worden door SG en
vanwege de voorafgaande goedkeuring is het gematigd monistisch + directe
werking geldt alleen voor een ieder verbindende bepaling en dus ook bepalingen
die gelijk staan aan de wetten in formele zin.
Hoofdstuk VI Verdragenrecht
Totstandkoming van verdragen
STAPPENPLAN:
FASE I: Internationaal niveau
1. Onderhandelingen: gemachtigden van de regering soms schriftelijk, soms
spelen zij zich af in speciaal bijeengeroepen conferenties. Art. 90 GW: de regering
bevordert de ontwikkeling van de internationale rechtsorde. (Bilateraal of
multilateraal)
2. Sluiting/ondertekening van een verdragstekst: onderhandelingen
worden beëindigd met de sluiting als partijen tot overeenstemming zijn gekomen.
Sluiting geschiedt door ondertekening. Verdragstekst staat dan vast en kan niet
meer veranderd worden. Na ondertekening moet een staat zich onthouden van
handelingen die een verdrag zijn voorwerp en zijn doel ontnemen (art. 12 jo. 18
WVV).
FASE II: Nationaal niveau
3. Bekendmaking: gebeurt op nationaal niveau. In Nederland: Tractatenblad.
art. 16 jo. 17 jo. 18 Rgbv.
4. Parlementaire goedkeuring: alleen als nationale recht dit vereist. In de
meeste landen is dit vereist voordat de staat zich definitief bindt. Dit geldt niet
voor het VK en de VS. De goedkeuring kan geschieden in de vorm van een
referendum (bijv. Associatieakkoord 2016 zie Wet Raadgevend Referendum) of
goedkeuringswet. Goedkeuring: Hoofdregel > goedkeuring geschied bij wet in
formele zin. De regering neemt het initiatief en komt met een voorstel voor een
goedkeuringswet voor het gesloten verdrag en verloopt vervolgens de
wetgevingsprocedure. Van belang zijn art. 91 GW en de Rijkswet Goedkeuring en
Bekendmaking Verdragen (Rgbv).
Wanneer en op welke wijze is goedkeuring vereist naar Nederlands recht?
- Art. 91 GW: goedkeuring is vereist, tenzij er sprake is van art. 7 Rgbv.
- Art. 91 lid 3 GW: extra vereisten indien verdrag afwijkt van de Grondwet.
Wijze van goedkeuring: (art. 3 (Uitdrukkelijk bij wet art. 4 of stilzwijgend art. 5
Rgbv)
1. Uitdrukkelijke goedkeuring: goedkeuringswet o.g.v. art. 81-88 GW
(gewone wetgevingsprocedure hierbij volgen). Regering maakt het wetsvoorstel
voor een goedkeuringswet en is dus degene die kiest tussen uitdrukkelijk of
stilzwijgend. Indien het gaat om burgerrechten zal de regering voor de
uitdrukkelijke goedkeuring gaan. Indien verdrag afwijkt van de Grondwet dan
moet er conform art. 91 lid 3 GW met 2/3 van aantal uitgebrachte stemmen (Dit
is ontleend aan de meerderheid in tweede lezing bij een voorstel tot GW-
herziening) meerderheid uitdrukkelijk worden goedgekeurd.
2. Stilzwijgende goedkeuring: (art. 91 lid 2 GW + 5 Rgbv); (Bekendmaking
tractatenblad art. 5)
e e
1. Regering stuurt een brief naar SG (1 + 2 )
2. Regering geeft te kennen dat het het verdrag wilt ratificeren zonder
uitdrukkelijke goedkeuring te vragen. Dus stilzwijgend.
3. Indien, niet binnen 30 dagen.
2
, 4. 1/5 van de leden van 1 van de kamers te kennen geeft
uitdrukkelijke goedkeuring te eisen (15(75) en 30(150).
5. Komt er dus een wetsvoorstel o.g.v. art. 5 Rgbv/art. 91 lid 2 GW. Zo
niet stilzwijgend dan wetsvoorstel o.g.v. art. 4 Rgbv jo. art. 91 lid 1
GW
3. Geen goedkeuring vereist: in gevallen van art. 7 Rgbv.
Wat kan het Parlement doen als de regering geen goedkeuring wil verlenen?
- art. 81/82 GW: ieder kamerlid heeft het recht van initiatief. Hij kan een
wetsvoorstel indienen voor een goedkeuringswet m.b.t. alle onderwerpen
behalve belastingen. Als de regering weigert om een door een eerste of tweede
kamer ingediende wetsvoorstel te ondertekenen, dan kan het nooit een wet
worden volgens artikel 87 Grondwet (bekrachtigd=ondertekening).
- geen uitgesloten recht voor verdragen: art. 2 rijkswet > staat niet in wie het
moet doen!
Wat kan het Parlement doen als ze zelf geen goedkeuring willen?
- het aanpassen van de verdragstekst is niet mogelijk. Dus ook niet amenderen.
- ze kunnen goedkeuring weigeren
- ze kunnen aandringen op heronderhandeling
- ze kunnen aandringen op het maken van een voorbehoud o.g.v. art. 19 WVV.
Kan het Parlement de regering verplichten om een voorbehoud op te nemen?
Nee in beginsel niet, maar het parlement kan de regering beïnvloeden
doormiddel van een motie of zelfs een motie van wantrouwen. Dit is echter wel
een erg strenge maatregel.
Heeft de S-G de bevoegdheid een op grond van art. 216-219 VWEU gesloten
verdrag goed te keuren?
Twee antwoorden hierop:
1. EU-regels: Nederland is ook gebonden aan verdragen die de EU sluit en
waarvan de sluiting tot de bevoegdheden van de EU behoort, bijv.
handelsverdragen (art. 3 lid 2 jo. lid 4 VWEU). Die verdragen worden gesloten na
het volgen van de daartoe binnen de EU vastgelegde procedure (art. 216-219
VWEU). Binding geldt dan uit hoofde van het EU-recht. Uitsluitend VWEU-
procedure volgen en geen goedkeuring van parlementen vereist.
2. Gemengde verdragen: verdragen tussen EU en andere staten die materie
bevatten die ligt binnen de exclusieve bevoegdheid van de EU, maar ook zaken
regelen waar de lidstaten hun bevoegdheid niet hebben afgestaan. Dan moet de
VWEU-procedure gevolgd worden, maar ook de nationale
goedkeuringsprocedures in alle EU- lidstaten. De EU heeft 28 contracterende
partijen.
Is verdrag goedgekeurd? Dan is het nationale proces voltooid en gaan we verder
naar FASE III.
FASE III: Internationaal niveau
5. Bekrachtiging/Ratificatie: art. 14 jo. art. 16 WVV. Dit houdt in dat aan de
andere verdragspartijen plechtig wordt verklaard dat de staat zich
volkenrechtelijk gebonden acht aan het verdrag. ‘Consent to be bound’. Alleen
noodzakelijk als het verdrag dit verlangt. Dit is afhankelijk van het verdrag zelf.
Bekrachtiging door akten uitwisselen tussen verdragsstaten met bekrachtiging of
goedkeuring.
6. Inwerkingtreding: Art. 24 WVV. Geregeld door verdrag zelf. Billateraal
verdrag: nadat beide staten geratificeerd hebben.
3
