Jeugdrecht begrepen – Lydia Janssen – 6e druk
Hoofdstuk 1: Inleiding recht
1.1 Inleiding
Om jeugdrecht te begrijpen, moet je iets weten over recht in het algemeen.
1.2 Omschrijving en doel
De inhoud van recht wordt door de politiek bepaald en verschilt van land tot land. Doelen van recht zijn onder andere;
rechtvaardiging, gelijkheid, beschermen van de zwaksten, het ordenen van de samenleving en het geven van regels om
conflicten te voorkomen.
1.3 Rechtsgebieden
Staatsrecht
Het staatsrecht geeft de basisregels voor de organisatie van de overheid. Het gaat over taken van de verschillende organen
in de overheid en rechten van burgers.
Bestuursrecht
Het bestuursrecht geeft regels over de bestuurstaak van de overheid. Ook geeft het bestuursrecht burgers die zich willen
verzetten mogelijkheid tot bezwaar en beroep.
Strafrecht
Het strafrecht beschrijft verboden gedragingen die de rechtsorde zo erg schaden dat een bestraffende reactie van de
overheid moet volgen. In het Wetboek van Strafrecht staan alle strafbepalingen en in het Wetboek van Strafvordering de
rechten van verdachten, bevoegdheden van politie en justitie, en gaat in op de gang van zaken tijdens het strafproces.
Burgerlijk recht
Het burgerlijk recht regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen
personen- en familierecht, vermogensrecht en rechtspersonenrecht.
Omschrijving en plaats van het jeugdrecht
Het jeugdrecht is het geheel van rechtsregels dat de positie van jeugdigen regelt. Het jeugdrecht bevat onderdelen uit het
burgerlijk recht, het strafrecht en het bestuursrecht.
Recht ingedeeld naar onderwerp
Het recht kan naast indeling naar rechtsgebied ook worden ingedeeld naar onderwerp.
1.4 Materieel recht en formeel recht
Het materieel recht bevat de rechten en plichten van burgers, het formeel recht (= procesrecht) beschrijft wat er gebeurt
als het materieel recht geschonden wordt.
1.5 Nationaal en internationaal recht
Nationaal recht gaat over de regels die gelden op het grondgebied van een land. Internationaal recht gaat over de
rechtsrelaties tussen verschillende staten. Deze worden vastgelegd in internationale verdragen. Dergelijke internationale
verdragen kunnen veel invloed hebben op de nationale wetgeving.
Hoofdstuk 2: De ouders van de jeugdige
2.1 Inleiding
Dit deel (H2 t/m H10) gaat over de juridische relaties tussen ouders en kinderen en tussen echtgenoten. Een
familierechtelijke relatie is een juridische relatie tussen gezins- of familieleden waaruit rechten en plichten ontstaan. Dit
hoofdstuk gaat over de familierechtelijke relatie tussen een jeugdige en zijn ouders.
2.2 Juridische moeder
Moeder is de vrouw uit wie het kind geboren is.
Draagmoederschap
Een draagmoeder wordt ook juridisch moeder, omdat deze draagmoederschap niet (er)kent. Om de wensmoeder de
juridisch moeder te maken is een ingewikkeld proces. De draagmoeder moet het gezag beëindigen, waarna de wensmoeder
het kind als pleegkind in haar gezin kan opnemen. Na een jaar is adoptie mogelijk.
,2.3 Juridisch vader
De juridische vader is de man die bij de geboorte met de moeder is gehuwd, die de jeugdige heeft erkend, van wie door de
rechter het vaderschap is vastgesteld, of die de jeugdige heeft geadopteerd.
Met de moeder getrouwd
Ook bij geregistreerd partnerschap geldt dat de partner juridisch vader wordt. Vaderschap dat door huwelijk is ontstaan,
kan ontkend worden. Voorwaarde is dat de man niet de biologische vader is. Als de man overlijdt tijdens het huwelijk, maar
het kind binnen 306 dagen wordt geboren, wordt deze alsnog als juridisch vader gezien.
Erkenning
Een jeugdige die geen juridisch vader heeft kan worden erkend door een man die minstens 16 jaar oud is. Dit hoeft niet per
se de biologische vader te zijn. De man moet bij de burgerlijke stand van de gemeente verklaren dat hij de juridische vader
van de jeugdige wil zijn. Hiervan wordt een akte gemaakt, welke wordt opgenomen in de registers van de burgerlijke stand.
Tot 12 jaar moet de moeder hier toestemming voor geven, tussen de 12 en 16 moeten de moeder en het kind hier
toestemming voor geven en na 16 hoeft alleen de jeugdige dit goed te keuren. Als een man kan aantonen dat hij de
biologische vader is kan hij bij weigering de rechtbank inschakelen. Erkenning is niet mogelijk door een man die vanwege te
nauwe verwantschap geen huwelijk met de moeder zou mogen sluiten, door een man die nog geen 16 jaar oud is, door een
man die onder curatele staat of als de jeugdige al 2 ouders heeft. Erkenning kan niet zomaar ongedaan worden gemaakt, dit
is alleen mogelijk als de erkenner niet de biologische vader is. Het kind kan dan een verzoek om vernietiging indienen.
Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap (art. 1:207 BW e.v.)
Als de moeder kan aantonen dat de man de verwekker is, dan kunnen de moeder en de jeugdige de rechter vragen het
vaderschap van de man vast te stellen.
Duo-ouderschap
Voor een vrouw is het mogelijk om de tweede juridische ouder, de duo-ouder, van het kind te worden (twee moeders). Als
de vrouwen getrouwd zijn, gebeurt dit automatisch. Anders kan het kind erkent worden.
In 2017 heeft een Staatscommissie Herijking ouderschap een advies uitgebracht om ouderschap voor meer dan twee
personen mogelijk te maken, dit wordt nu onderzocht door de regering.
2.4 Adoptie
Bij adoptie worden de adoptieouders de juridisch ouders, de juridische banden met de voorgaande ouders wordt
verbroken. Tegenwoordig zijn de meeste adopties interlandelijke adopties.
Adoptieprocedure
Na indienen van een verzoek van adoptie van een buitenlands kindje onderzoekt de Raad van de Kinderbescherming of de
ouders hier geschikt voor zijn. Bij goedkeuring worden ouders verplicht een verplichte voorlichting over de gevolgen van
adoptie te volgen. Hierna volgt een beginseltoestemming, waarmee ouders naar een bemiddelingsbureau kunnen gaan. De
adoptie is vaak al afgerond zodra het kind in Nederland aankomt.
Voorwaarden voor adoptie
- Algemene voorwaarde Adoptie is alleen mogelijk als dit in belang van het kind is, en de eigen ouders niks meer
te bieden hebben.
- Voorwaarden adoptiekind Het kind moet minderjarig zijn, vanaf 12 jaar het er mee eens zijn, en mag geen
kleinkind zijn van de adoptieouders.
- Voorwaarden biologisch ouders De biologische ouders moeten het er mee eens zijn, behalve als zij geen
absoluut vetorecht hebben. Ook moet de moeder minstens 16 jaar oud zijn.
- Voorwaarden adoptiefouder Ouders moeten minstens 18 jaar ouder dan het kind zijn. Stellen moeten al
minstens 3 jaar samen zijn en een jaar voor het kind gezorgd hebben. Bij 1 adoptiefouder moet deze al minstens 3
jaar voor het kind zorgen.
Bij interlandelijke adoptie gelden iets andere regels. Het is alleen toegestaan voor echtparen en er geld een leeftijdseis.
Gevolgen van adoptie
Adoptiefouders krijgen het gezag over het kind, worden onderhoudsplichtig, gaat het hun achternaam dragen, volgt het
hun nationaliteit en wordt het hun erfgenaam.
Partneradoptie
We spreken van partneradoptie als de partner van de ouder de jeugdige adopteert.
,Adoptie herroepen
Vanaf de 20e verjaardag tot zijn 23e kan een kind een verzoek indienen om de adoptie te herroepen. Daarvoor in de plaats
komen familierechtelijke betrekkingen met de biologische ouders.
2.5 Gevolgen van het ouderschap
Juridische ouders hebben in veel gevallen het gezag over hun kind, ze mogen het kind opvoeden en hebben zeggenschap
over het kind. Verder hebben juridische ouders een onderhoudsverplichting. Deze verplichting loopt tot de 21 e. De jeugdige
draagt de achternaam van zijn juridisch ouders en is hun erfgenaam. Ook draagt hij hun nationaliteit. Ook heb je als
juridisch ouder bepaalde rechten in juridische procedures.
2.6 Positie van eicel- of spermadonor
Sinds 2004 is het ziekenhuis verplicht bepaalde gegevens van donoren door te geven aan Stichting Donorgegevens
Kunstmatige Bevruchting. Vanaf 12 jaar kunnen jeugdigen hier informatie inwinnen over persoonlijke kenmerken. Vanaf 16
jaar is het mogelijk een verzoek in te dienen om achter de identiteit te komen.
Hoofdstuk 3: Het gezag over de jeugdige
3.2 Gezag over jeugdigen
Alle minderjarigen staan onder gezag. Dit gaat om opvoeden en verzorgen, beheer van vermogen, en het verrichten van
juridische handelingen namens de jeugdige. Als gezag wordt uitgevoerd door een niet-ouder heet dit voogdij.
Bijzonder curator
Een curator is iemand die de belangen van een jeugdige behartigt en zo nodig namens hem een rechtszaak voert bij conflict
met ouders of voogd. De curator heeft alleen een rol bij één concreet probleem. Een curator wordt benoemd door de
rechter, vaak is dit een advocaat.
Onbevoegd om het gezag uit te oefenen
Gezag kan niet worden uitgeoefend door minderjarigen. Vanaf 16 jaar kan een meisje of de Raad voor de
Kinderbescherming de rechter vragen haar meerderjarig te verklaren. Anders wordt het gezag vaak toegewezen aan
iemand in de kennissenkring. Ouders die onder curatele zijn gesteld of in een slechte psychische toestand verkeren zijn
onbevoegd het gezag uit te oefenen.
3.3 Ouderlijk gezag
Ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht van de ouder om zijn minderjarig kind te verzorgen en op te voeden. Onder
opvoeding en verzorging wordt mede verstaan de zorg en verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn
van het kind en het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid. In de verzorging en opvoeding van het kind
passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toe. Het ouderlijk gezag
omvat mede de verplichting van de ouder om de ontwikkeling van de banden met de andere ouder en zijn kind te
bevorderen. Een jeugdige moet rekening houden met de rol van zijn ouders als opvoeder en andere gezinsleden.
3.4 Ouderlijk gezag door twee ouders
Ouders van de jeugdige zijn getrouwd
Getrouwde ouders of ouders met een geregistreerd partnerschap oefenen automatisch samen het gezag uit.
Moeder en haar partner hebben een informele relatie
Moeder is in haar eentje gezaghebber. Bij erkenning door de partner is er sprake van duo-ouderschap. Bij gezamenlijke
inschrijving in het Centraal gezagsregister krijgen ook beide ouders gezag.
Gezag nadat de relatie is verbroken
Bij scheiding behouden beide ouders het gezag. Een ouder kan een verzoek indienen bij de rechtbank om eenhoofdig gezag.
Conflicten over de uitoefening van het gezamenlijk gezag
Diepgaande meningsverschillen kunnen voorgelegd worden aan de rechter. Deze probeert in eerste instantie te
bemiddelen tussen ouders voor hij een uitspraak doet.
3.5 Ouderlijk gezag door één ouder
Een van de ouders van de jeugdige is overleden
Bij overlijden van een partner zet het gezag zich automatisch alleen voort. Als een ouder in zijn eentje gezag had en overlijd
wordt het gezag vaak overgezet naar de andere juridische ouder.
, De jeugdige heeft alleen een moeder
Dit gebeurt als een moeder alleen een kind ter wereld brengt.
Ouders van de jeugdige verbreken hun relatie
Bij scheiding kan de rechter in uitzonderingsgevallen het gezag aan één ouder geven.
Gezag door een ouder en een niet-ouder
Een ouder kan de rechtbank verzoeken een niet-ouder medegezag te geven over het kind. Dit kan alleen als de ouder alleen
gezag voert en de niet-ouder al meer dan een jaar in beeld is. In het geval van scheiding, moet dee ouder al 3 jaar alleen
gezag voeren.
3.6 Voogdij
Zijn er geen ouders, of kunnen of mogen zij het gezag niet uitoefenen, dan oefent een voogd het gezag over de jeugdige uit.
Verschillen gezag en voogdij
Ouders zijn onderhoudsplichtig, een voogd is dit niet. Bovendien kan een voogd de zorg uit handen geven, waar ouders dit
niet mogen.
Rechtspersoon of natuurlijk persoon
Voogdij kan worden uitgeoefend door een natuurlijk persoon of door een gecertificeerde instelling.
Voogdij na overlijden van beide ouders
- Aanwijzing in testament of in Centraal gezagsregister Ook wel testamentaire voogdij genoemd. Als bij
overleiden van beide ouders iemand in het testament aangewezen staat als voogd kan deze de voogdij op zich
nemen of afwijzen. Bij afwijzing benoemt de rechtbank een andere voogd.
- Benoeming door de rechtbank Ook wel datieve voogdij genoemd. Als de ouders niemand benoemd hebben tot
voogd doet de rechtbank dit in overleg met familie en de jeugdige.
Voogdij na een kinderbeschermingsmaatregel
Als het gezag van beide ouders wordt beëindigd door een kinderbeschermingsmaatregel, wijst de rechtbank een nieuwe
voogd aan. Vaak is dit een maatschappelijk werker uit een gecertificeerde voogdijinstelling.
Voogdij na gezamenlijk gezag door de ouder en zijn partner
Bij overlijden van de ouder draagt de niet-ouder in zijn eentje het gezag.
Gezamenlijke voogdij van een voogd en een niet-voogd
De partner van de voogd kan zo ook gezag uitoefenen. Hiervoor moet een aanvraag bij de rechtbank ingediend worden.
3.7 Vindplaats van ouderschap en gezag
Basisadministratie personen en Burgerlijke Stand
In de basisadministratie kun je de juridische ouders van een kind vinden en bij de Burgerlijke Stand kun je een uittreksel
aanvragen.
Centraal gezagsregister Rechtbanken
Hierin staan rechterlijke besluiten over gezag en voogdij. Ook wordt hier het gezamenlijk gezag ingeschreven. Je vindt hierin
alleen veranderingen in gezag, niet gezag dat automatisch is ontstaan.
3.8 Hoorrecht minderjarigen
In alle zaken die een minderjarige rechtstreek raken is de rechter verplicht de jeugdige gelegenheid te geven zijn mening
kenbaar te maken. Vanaf 12 jaar is dit wettelijk verplicht, maar vaak zijn rechters bij jongere kinderen alsnog bereid te
luisteren.
Hoofdstuk 4: De jeugdige en de scheiding van zijn ouders
4.2 Echtscheidingsprocedure
Bij ontbinding van een huwelijk wordt gesproken van een echtscheiding. Hiervoor is altijd een rechterlijke uitspraak nodig.
Een advocaat dient het verzoek in bij de rechtbank, waarna de rechter het huwelijk ontbindt en een uitspraak doet over de
gevolgen van de scheiding (alimentatie, bewoning huis etc.).
Hoofdstuk 1: Inleiding recht
1.1 Inleiding
Om jeugdrecht te begrijpen, moet je iets weten over recht in het algemeen.
1.2 Omschrijving en doel
De inhoud van recht wordt door de politiek bepaald en verschilt van land tot land. Doelen van recht zijn onder andere;
rechtvaardiging, gelijkheid, beschermen van de zwaksten, het ordenen van de samenleving en het geven van regels om
conflicten te voorkomen.
1.3 Rechtsgebieden
Staatsrecht
Het staatsrecht geeft de basisregels voor de organisatie van de overheid. Het gaat over taken van de verschillende organen
in de overheid en rechten van burgers.
Bestuursrecht
Het bestuursrecht geeft regels over de bestuurstaak van de overheid. Ook geeft het bestuursrecht burgers die zich willen
verzetten mogelijkheid tot bezwaar en beroep.
Strafrecht
Het strafrecht beschrijft verboden gedragingen die de rechtsorde zo erg schaden dat een bestraffende reactie van de
overheid moet volgen. In het Wetboek van Strafrecht staan alle strafbepalingen en in het Wetboek van Strafvordering de
rechten van verdachten, bevoegdheden van politie en justitie, en gaat in op de gang van zaken tijdens het strafproces.
Burgerlijk recht
Het burgerlijk recht regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen
personen- en familierecht, vermogensrecht en rechtspersonenrecht.
Omschrijving en plaats van het jeugdrecht
Het jeugdrecht is het geheel van rechtsregels dat de positie van jeugdigen regelt. Het jeugdrecht bevat onderdelen uit het
burgerlijk recht, het strafrecht en het bestuursrecht.
Recht ingedeeld naar onderwerp
Het recht kan naast indeling naar rechtsgebied ook worden ingedeeld naar onderwerp.
1.4 Materieel recht en formeel recht
Het materieel recht bevat de rechten en plichten van burgers, het formeel recht (= procesrecht) beschrijft wat er gebeurt
als het materieel recht geschonden wordt.
1.5 Nationaal en internationaal recht
Nationaal recht gaat over de regels die gelden op het grondgebied van een land. Internationaal recht gaat over de
rechtsrelaties tussen verschillende staten. Deze worden vastgelegd in internationale verdragen. Dergelijke internationale
verdragen kunnen veel invloed hebben op de nationale wetgeving.
Hoofdstuk 2: De ouders van de jeugdige
2.1 Inleiding
Dit deel (H2 t/m H10) gaat over de juridische relaties tussen ouders en kinderen en tussen echtgenoten. Een
familierechtelijke relatie is een juridische relatie tussen gezins- of familieleden waaruit rechten en plichten ontstaan. Dit
hoofdstuk gaat over de familierechtelijke relatie tussen een jeugdige en zijn ouders.
2.2 Juridische moeder
Moeder is de vrouw uit wie het kind geboren is.
Draagmoederschap
Een draagmoeder wordt ook juridisch moeder, omdat deze draagmoederschap niet (er)kent. Om de wensmoeder de
juridisch moeder te maken is een ingewikkeld proces. De draagmoeder moet het gezag beëindigen, waarna de wensmoeder
het kind als pleegkind in haar gezin kan opnemen. Na een jaar is adoptie mogelijk.
,2.3 Juridisch vader
De juridische vader is de man die bij de geboorte met de moeder is gehuwd, die de jeugdige heeft erkend, van wie door de
rechter het vaderschap is vastgesteld, of die de jeugdige heeft geadopteerd.
Met de moeder getrouwd
Ook bij geregistreerd partnerschap geldt dat de partner juridisch vader wordt. Vaderschap dat door huwelijk is ontstaan,
kan ontkend worden. Voorwaarde is dat de man niet de biologische vader is. Als de man overlijdt tijdens het huwelijk, maar
het kind binnen 306 dagen wordt geboren, wordt deze alsnog als juridisch vader gezien.
Erkenning
Een jeugdige die geen juridisch vader heeft kan worden erkend door een man die minstens 16 jaar oud is. Dit hoeft niet per
se de biologische vader te zijn. De man moet bij de burgerlijke stand van de gemeente verklaren dat hij de juridische vader
van de jeugdige wil zijn. Hiervan wordt een akte gemaakt, welke wordt opgenomen in de registers van de burgerlijke stand.
Tot 12 jaar moet de moeder hier toestemming voor geven, tussen de 12 en 16 moeten de moeder en het kind hier
toestemming voor geven en na 16 hoeft alleen de jeugdige dit goed te keuren. Als een man kan aantonen dat hij de
biologische vader is kan hij bij weigering de rechtbank inschakelen. Erkenning is niet mogelijk door een man die vanwege te
nauwe verwantschap geen huwelijk met de moeder zou mogen sluiten, door een man die nog geen 16 jaar oud is, door een
man die onder curatele staat of als de jeugdige al 2 ouders heeft. Erkenning kan niet zomaar ongedaan worden gemaakt, dit
is alleen mogelijk als de erkenner niet de biologische vader is. Het kind kan dan een verzoek om vernietiging indienen.
Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap (art. 1:207 BW e.v.)
Als de moeder kan aantonen dat de man de verwekker is, dan kunnen de moeder en de jeugdige de rechter vragen het
vaderschap van de man vast te stellen.
Duo-ouderschap
Voor een vrouw is het mogelijk om de tweede juridische ouder, de duo-ouder, van het kind te worden (twee moeders). Als
de vrouwen getrouwd zijn, gebeurt dit automatisch. Anders kan het kind erkent worden.
In 2017 heeft een Staatscommissie Herijking ouderschap een advies uitgebracht om ouderschap voor meer dan twee
personen mogelijk te maken, dit wordt nu onderzocht door de regering.
2.4 Adoptie
Bij adoptie worden de adoptieouders de juridisch ouders, de juridische banden met de voorgaande ouders wordt
verbroken. Tegenwoordig zijn de meeste adopties interlandelijke adopties.
Adoptieprocedure
Na indienen van een verzoek van adoptie van een buitenlands kindje onderzoekt de Raad van de Kinderbescherming of de
ouders hier geschikt voor zijn. Bij goedkeuring worden ouders verplicht een verplichte voorlichting over de gevolgen van
adoptie te volgen. Hierna volgt een beginseltoestemming, waarmee ouders naar een bemiddelingsbureau kunnen gaan. De
adoptie is vaak al afgerond zodra het kind in Nederland aankomt.
Voorwaarden voor adoptie
- Algemene voorwaarde Adoptie is alleen mogelijk als dit in belang van het kind is, en de eigen ouders niks meer
te bieden hebben.
- Voorwaarden adoptiekind Het kind moet minderjarig zijn, vanaf 12 jaar het er mee eens zijn, en mag geen
kleinkind zijn van de adoptieouders.
- Voorwaarden biologisch ouders De biologische ouders moeten het er mee eens zijn, behalve als zij geen
absoluut vetorecht hebben. Ook moet de moeder minstens 16 jaar oud zijn.
- Voorwaarden adoptiefouder Ouders moeten minstens 18 jaar ouder dan het kind zijn. Stellen moeten al
minstens 3 jaar samen zijn en een jaar voor het kind gezorgd hebben. Bij 1 adoptiefouder moet deze al minstens 3
jaar voor het kind zorgen.
Bij interlandelijke adoptie gelden iets andere regels. Het is alleen toegestaan voor echtparen en er geld een leeftijdseis.
Gevolgen van adoptie
Adoptiefouders krijgen het gezag over het kind, worden onderhoudsplichtig, gaat het hun achternaam dragen, volgt het
hun nationaliteit en wordt het hun erfgenaam.
Partneradoptie
We spreken van partneradoptie als de partner van de ouder de jeugdige adopteert.
,Adoptie herroepen
Vanaf de 20e verjaardag tot zijn 23e kan een kind een verzoek indienen om de adoptie te herroepen. Daarvoor in de plaats
komen familierechtelijke betrekkingen met de biologische ouders.
2.5 Gevolgen van het ouderschap
Juridische ouders hebben in veel gevallen het gezag over hun kind, ze mogen het kind opvoeden en hebben zeggenschap
over het kind. Verder hebben juridische ouders een onderhoudsverplichting. Deze verplichting loopt tot de 21 e. De jeugdige
draagt de achternaam van zijn juridisch ouders en is hun erfgenaam. Ook draagt hij hun nationaliteit. Ook heb je als
juridisch ouder bepaalde rechten in juridische procedures.
2.6 Positie van eicel- of spermadonor
Sinds 2004 is het ziekenhuis verplicht bepaalde gegevens van donoren door te geven aan Stichting Donorgegevens
Kunstmatige Bevruchting. Vanaf 12 jaar kunnen jeugdigen hier informatie inwinnen over persoonlijke kenmerken. Vanaf 16
jaar is het mogelijk een verzoek in te dienen om achter de identiteit te komen.
Hoofdstuk 3: Het gezag over de jeugdige
3.2 Gezag over jeugdigen
Alle minderjarigen staan onder gezag. Dit gaat om opvoeden en verzorgen, beheer van vermogen, en het verrichten van
juridische handelingen namens de jeugdige. Als gezag wordt uitgevoerd door een niet-ouder heet dit voogdij.
Bijzonder curator
Een curator is iemand die de belangen van een jeugdige behartigt en zo nodig namens hem een rechtszaak voert bij conflict
met ouders of voogd. De curator heeft alleen een rol bij één concreet probleem. Een curator wordt benoemd door de
rechter, vaak is dit een advocaat.
Onbevoegd om het gezag uit te oefenen
Gezag kan niet worden uitgeoefend door minderjarigen. Vanaf 16 jaar kan een meisje of de Raad voor de
Kinderbescherming de rechter vragen haar meerderjarig te verklaren. Anders wordt het gezag vaak toegewezen aan
iemand in de kennissenkring. Ouders die onder curatele zijn gesteld of in een slechte psychische toestand verkeren zijn
onbevoegd het gezag uit te oefenen.
3.3 Ouderlijk gezag
Ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht van de ouder om zijn minderjarig kind te verzorgen en op te voeden. Onder
opvoeding en verzorging wordt mede verstaan de zorg en verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn
van het kind en het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid. In de verzorging en opvoeding van het kind
passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toe. Het ouderlijk gezag
omvat mede de verplichting van de ouder om de ontwikkeling van de banden met de andere ouder en zijn kind te
bevorderen. Een jeugdige moet rekening houden met de rol van zijn ouders als opvoeder en andere gezinsleden.
3.4 Ouderlijk gezag door twee ouders
Ouders van de jeugdige zijn getrouwd
Getrouwde ouders of ouders met een geregistreerd partnerschap oefenen automatisch samen het gezag uit.
Moeder en haar partner hebben een informele relatie
Moeder is in haar eentje gezaghebber. Bij erkenning door de partner is er sprake van duo-ouderschap. Bij gezamenlijke
inschrijving in het Centraal gezagsregister krijgen ook beide ouders gezag.
Gezag nadat de relatie is verbroken
Bij scheiding behouden beide ouders het gezag. Een ouder kan een verzoek indienen bij de rechtbank om eenhoofdig gezag.
Conflicten over de uitoefening van het gezamenlijk gezag
Diepgaande meningsverschillen kunnen voorgelegd worden aan de rechter. Deze probeert in eerste instantie te
bemiddelen tussen ouders voor hij een uitspraak doet.
3.5 Ouderlijk gezag door één ouder
Een van de ouders van de jeugdige is overleden
Bij overlijden van een partner zet het gezag zich automatisch alleen voort. Als een ouder in zijn eentje gezag had en overlijd
wordt het gezag vaak overgezet naar de andere juridische ouder.
, De jeugdige heeft alleen een moeder
Dit gebeurt als een moeder alleen een kind ter wereld brengt.
Ouders van de jeugdige verbreken hun relatie
Bij scheiding kan de rechter in uitzonderingsgevallen het gezag aan één ouder geven.
Gezag door een ouder en een niet-ouder
Een ouder kan de rechtbank verzoeken een niet-ouder medegezag te geven over het kind. Dit kan alleen als de ouder alleen
gezag voert en de niet-ouder al meer dan een jaar in beeld is. In het geval van scheiding, moet dee ouder al 3 jaar alleen
gezag voeren.
3.6 Voogdij
Zijn er geen ouders, of kunnen of mogen zij het gezag niet uitoefenen, dan oefent een voogd het gezag over de jeugdige uit.
Verschillen gezag en voogdij
Ouders zijn onderhoudsplichtig, een voogd is dit niet. Bovendien kan een voogd de zorg uit handen geven, waar ouders dit
niet mogen.
Rechtspersoon of natuurlijk persoon
Voogdij kan worden uitgeoefend door een natuurlijk persoon of door een gecertificeerde instelling.
Voogdij na overlijden van beide ouders
- Aanwijzing in testament of in Centraal gezagsregister Ook wel testamentaire voogdij genoemd. Als bij
overleiden van beide ouders iemand in het testament aangewezen staat als voogd kan deze de voogdij op zich
nemen of afwijzen. Bij afwijzing benoemt de rechtbank een andere voogd.
- Benoeming door de rechtbank Ook wel datieve voogdij genoemd. Als de ouders niemand benoemd hebben tot
voogd doet de rechtbank dit in overleg met familie en de jeugdige.
Voogdij na een kinderbeschermingsmaatregel
Als het gezag van beide ouders wordt beëindigd door een kinderbeschermingsmaatregel, wijst de rechtbank een nieuwe
voogd aan. Vaak is dit een maatschappelijk werker uit een gecertificeerde voogdijinstelling.
Voogdij na gezamenlijk gezag door de ouder en zijn partner
Bij overlijden van de ouder draagt de niet-ouder in zijn eentje het gezag.
Gezamenlijke voogdij van een voogd en een niet-voogd
De partner van de voogd kan zo ook gezag uitoefenen. Hiervoor moet een aanvraag bij de rechtbank ingediend worden.
3.7 Vindplaats van ouderschap en gezag
Basisadministratie personen en Burgerlijke Stand
In de basisadministratie kun je de juridische ouders van een kind vinden en bij de Burgerlijke Stand kun je een uittreksel
aanvragen.
Centraal gezagsregister Rechtbanken
Hierin staan rechterlijke besluiten over gezag en voogdij. Ook wordt hier het gezamenlijk gezag ingeschreven. Je vindt hierin
alleen veranderingen in gezag, niet gezag dat automatisch is ontstaan.
3.8 Hoorrecht minderjarigen
In alle zaken die een minderjarige rechtstreek raken is de rechter verplicht de jeugdige gelegenheid te geven zijn mening
kenbaar te maken. Vanaf 12 jaar is dit wettelijk verplicht, maar vaak zijn rechters bij jongere kinderen alsnog bereid te
luisteren.
Hoofdstuk 4: De jeugdige en de scheiding van zijn ouders
4.2 Echtscheidingsprocedure
Bij ontbinding van een huwelijk wordt gesproken van een echtscheiding. Hiervoor is altijd een rechterlijke uitspraak nodig.
Een advocaat dient het verzoek in bij de rechtbank, waarna de rechter het huwelijk ontbindt en een uitspraak doet over de
gevolgen van de scheiding (alimentatie, bewoning huis etc.).
