Introductie in de geschiedenis
van de vroegmoderne tijd
GE2V14001
Week 5: Cultuur in de vroeg moderne tijd
Samenvatting Handboek
Part V - Culture
The Renaissance - Humfrey Butters
Een nieuw tijdperk?
Waarom Renaissance in Italië? Daar was geen monarch aanwezig. De Renaissance heeft zeker de
heropleving van de klassieke literatuur en kunst met zich meegebracht, maar het was het huwelijk
van dit met het genie van het Italiaanse volk dat de verovering van de Westerse Wereld bereikte.
Politiek leven
De Renaissance is veel meer dan alleen een culturele verandering zoals lang werd gedacht. Italië
kenden veel politieke strijd tussen de belangrijke staten. Er waren uiteindelijke grote mondiale staten
ontstaan al ver voor 1300. Buckhardt ziet echter de Italiaanse adel over het hoofd en die spelen wel
een hele belangrijke rol. Een van de onderscheidende kenmerken van de grote families in Italië was
dat ze, hoewel ze grote landgoederen buiten de stadsmuren hielden, de neiging hadden om in
steden te wonen en niet zelden om handelsactivaten in te schakelen. De ondertekenaar was zich er
terdege van bewust dat hun overleving afhing van de steun van de adellijke families van hun
heerschappijen, en om dit veilig te stellen verstrekten zij patronage in de vorm van
belastingvermindering en van ambities, landerijen en pensioenen. Juist omdat deze edelen
voornamelijk afkomstig waren van families die prominent waren in eerdere eeuwen, heeft het weinig
zin om te spreken van de Italiaanse renaissancistische samenleving, scherp onderscheiden van wat
eraan voorafging.
Middeleeuwse en renaissancecultuur
Het was Petrarca, de invloedrijkste humanist, of klassieke geleerde, van de veertiende eeuw, die voor
het eerst refereerde aan de periode die zich uitstrekte van de antieke wereld tot zijn eigen dag als
een middeleeuwen; en vele jaren later adverteerde de historicus Flavio Biondo het als de
middeleeuwen. De humanisten spraken over zichzelf als modern (is wel beetje gek want hoe weten
ze dat?) Om de metaforen van duisternis en licht serieus te nemen, zou het zijn om humanistische
polemiek voor zijn nominale waarde te accepteren. Petrarca’s beschuldiging dat zijn cultuur van zijn
eigen dag was afgesloten van die van de oude wereld was volledig onjuist.
Humanisme
Hoe verschilden Renaissance-schrijvers en -kunstenaars van hun middeleeuwse voorgangers?
Buckhardt legt nadruk op de ontdekkingen van de Renaissance. Maar humanisten hadden helemaal
geen nieuwe filosofie want het waren geen filosofen maar klassieke literaire geleerden die af en toe
in de filosofie spraken. In de periode tussen 1350 en 1600 bleef de scholastiek, vaak met een sterke
nadruk op Aristoteles, prominent aanwezig in de universiteiten, ondanks de aanvallen erop door de
humanisten.
, Filologie en beeldende kunst
De Renaissance is geen culturele periode maar wel een serieuze culturele beweging. Vooral klassiek
onderwijs werd in deze periode goed gepromoot. De cruciale doorbraak die werd gemaakt was om
de Europese topklasse ervan te overtuigen dat ware heren getraind moesten worden in de
klassiekers. De humanisten hadden geluk dat hun campagne samenviel met en enorm werd geholpen
door de uitvinding van het drukken. Hoewel een serieuze interesse in de natuurlijke filosofie geen
noodzakelijk kenmerk was van het renaissance-humanisme, werd ebben inderdaad vaker
aangetroffen onder middeleeuwse intellectuelen.
Beoordeling
Burckhardt's dramatische en gedenkwaardige studie van de Italiaanse Renaissance was gebaseerd op
een bijzonder negentiende-eeuwse versie van moderniteit, seculier en individualistisch, die niet
alleen leidde tot het missen van enkele van de belangrijkste kenmerken van Italië tussen 1200 en
1500, maar die de Italianen die verwezen naar zichzelf als moderns wanneer ze zichzelf vergelijken
met de Ouden.
Kunst en Samenleving - Luca Molà
De rol van de kunstenaar
In Italië resulteerde de herontdekking van de klassieke cultuur in de Renaissance in een meer
onderscheidende rol van de kunstenaar. Buiten de door mannen gedomineerde wereld van de
academies ontstond enige beperkte ruimte voor expressie voor vrouwelijke kunstenaars uit de
zestiende eeuw. Vrouwen werden geacht minder artistieke vaardigheden te hebben dan. Het
vroegmoderne publiek waardeerde ze voornamelijk als schilders van mensen, bloemen en dieren.
Gezien eigentijdse rolpatronen, bevatten zelfportretten van vrouwelijke kunstenaars vaak symbolen
van kuisheid, deugd en bescheidenheid.
Patronage, collecties en macht
Tijdens de vroegmoderne periode voegden schilderijen en beeldhouwwerken zich bij gebouwen als
elementen van politieke propaganda.
Kunst en religie
De kunst speelde een cruciale rol in het biechttijdperk. Na het zeggen van paus Gregorius de Grote
dat religieuze kunsten de gal van de ongeletterden waren, versterkten katholieken de visuele
gebeurtenis van hun geloof door afbeeldingen te vermenigvuldigen. Katholieke kerken werden
steeds grandiozer en sierlijker. In scherp contrast hiermee gaven protestanten absolute prioriteit aan
het prediken en lezen van de Schriften. Hoewel Luther zelf gematigd was op het gebied van religieuze
kunst, beweerde hij dat het ontvankelijk was als het niet leidde tot afgoderij, en dat iconoclastische
beweging zich ontwikkelde in de meeste protestantse landen, waardoor de gewelddadige
vernietiging van religieuze kunst bij officiële orde of bij de hand ontstond van boze massa's.
Paradoxaal genoeg behielden afbeeldingen een belangrijke rol als een instrument van populaire
propaganda tijdens de vroege Reformatie, toen enorme aantallen bladen, pamfletten en houtsneden
het pausdom satireerden.
De kunstmarkt in de Republiek
Het protestantse verbod op de representatie van goddelijke onderwerpen bleek bijzonder belangrijk
voor de artistieke ontwikkeling van de calvinistische Republiek, de ringkegelmachten in het
zeventiende-eeuwse Europa. We zien een afbakening in de kunst. Gewone mensen kunnen kunst
kopen. Kunst gaat nu overal over en is voor iedereen. Vooral Nederlanders produceren zonder
aanvraag want vraag is er toch wel.
van de vroegmoderne tijd
GE2V14001
Week 5: Cultuur in de vroeg moderne tijd
Samenvatting Handboek
Part V - Culture
The Renaissance - Humfrey Butters
Een nieuw tijdperk?
Waarom Renaissance in Italië? Daar was geen monarch aanwezig. De Renaissance heeft zeker de
heropleving van de klassieke literatuur en kunst met zich meegebracht, maar het was het huwelijk
van dit met het genie van het Italiaanse volk dat de verovering van de Westerse Wereld bereikte.
Politiek leven
De Renaissance is veel meer dan alleen een culturele verandering zoals lang werd gedacht. Italië
kenden veel politieke strijd tussen de belangrijke staten. Er waren uiteindelijke grote mondiale staten
ontstaan al ver voor 1300. Buckhardt ziet echter de Italiaanse adel over het hoofd en die spelen wel
een hele belangrijke rol. Een van de onderscheidende kenmerken van de grote families in Italië was
dat ze, hoewel ze grote landgoederen buiten de stadsmuren hielden, de neiging hadden om in
steden te wonen en niet zelden om handelsactivaten in te schakelen. De ondertekenaar was zich er
terdege van bewust dat hun overleving afhing van de steun van de adellijke families van hun
heerschappijen, en om dit veilig te stellen verstrekten zij patronage in de vorm van
belastingvermindering en van ambities, landerijen en pensioenen. Juist omdat deze edelen
voornamelijk afkomstig waren van families die prominent waren in eerdere eeuwen, heeft het weinig
zin om te spreken van de Italiaanse renaissancistische samenleving, scherp onderscheiden van wat
eraan voorafging.
Middeleeuwse en renaissancecultuur
Het was Petrarca, de invloedrijkste humanist, of klassieke geleerde, van de veertiende eeuw, die voor
het eerst refereerde aan de periode die zich uitstrekte van de antieke wereld tot zijn eigen dag als
een middeleeuwen; en vele jaren later adverteerde de historicus Flavio Biondo het als de
middeleeuwen. De humanisten spraken over zichzelf als modern (is wel beetje gek want hoe weten
ze dat?) Om de metaforen van duisternis en licht serieus te nemen, zou het zijn om humanistische
polemiek voor zijn nominale waarde te accepteren. Petrarca’s beschuldiging dat zijn cultuur van zijn
eigen dag was afgesloten van die van de oude wereld was volledig onjuist.
Humanisme
Hoe verschilden Renaissance-schrijvers en -kunstenaars van hun middeleeuwse voorgangers?
Buckhardt legt nadruk op de ontdekkingen van de Renaissance. Maar humanisten hadden helemaal
geen nieuwe filosofie want het waren geen filosofen maar klassieke literaire geleerden die af en toe
in de filosofie spraken. In de periode tussen 1350 en 1600 bleef de scholastiek, vaak met een sterke
nadruk op Aristoteles, prominent aanwezig in de universiteiten, ondanks de aanvallen erop door de
humanisten.
, Filologie en beeldende kunst
De Renaissance is geen culturele periode maar wel een serieuze culturele beweging. Vooral klassiek
onderwijs werd in deze periode goed gepromoot. De cruciale doorbraak die werd gemaakt was om
de Europese topklasse ervan te overtuigen dat ware heren getraind moesten worden in de
klassiekers. De humanisten hadden geluk dat hun campagne samenviel met en enorm werd geholpen
door de uitvinding van het drukken. Hoewel een serieuze interesse in de natuurlijke filosofie geen
noodzakelijk kenmerk was van het renaissance-humanisme, werd ebben inderdaad vaker
aangetroffen onder middeleeuwse intellectuelen.
Beoordeling
Burckhardt's dramatische en gedenkwaardige studie van de Italiaanse Renaissance was gebaseerd op
een bijzonder negentiende-eeuwse versie van moderniteit, seculier en individualistisch, die niet
alleen leidde tot het missen van enkele van de belangrijkste kenmerken van Italië tussen 1200 en
1500, maar die de Italianen die verwezen naar zichzelf als moderns wanneer ze zichzelf vergelijken
met de Ouden.
Kunst en Samenleving - Luca Molà
De rol van de kunstenaar
In Italië resulteerde de herontdekking van de klassieke cultuur in de Renaissance in een meer
onderscheidende rol van de kunstenaar. Buiten de door mannen gedomineerde wereld van de
academies ontstond enige beperkte ruimte voor expressie voor vrouwelijke kunstenaars uit de
zestiende eeuw. Vrouwen werden geacht minder artistieke vaardigheden te hebben dan. Het
vroegmoderne publiek waardeerde ze voornamelijk als schilders van mensen, bloemen en dieren.
Gezien eigentijdse rolpatronen, bevatten zelfportretten van vrouwelijke kunstenaars vaak symbolen
van kuisheid, deugd en bescheidenheid.
Patronage, collecties en macht
Tijdens de vroegmoderne periode voegden schilderijen en beeldhouwwerken zich bij gebouwen als
elementen van politieke propaganda.
Kunst en religie
De kunst speelde een cruciale rol in het biechttijdperk. Na het zeggen van paus Gregorius de Grote
dat religieuze kunsten de gal van de ongeletterden waren, versterkten katholieken de visuele
gebeurtenis van hun geloof door afbeeldingen te vermenigvuldigen. Katholieke kerken werden
steeds grandiozer en sierlijker. In scherp contrast hiermee gaven protestanten absolute prioriteit aan
het prediken en lezen van de Schriften. Hoewel Luther zelf gematigd was op het gebied van religieuze
kunst, beweerde hij dat het ontvankelijk was als het niet leidde tot afgoderij, en dat iconoclastische
beweging zich ontwikkelde in de meeste protestantse landen, waardoor de gewelddadige
vernietiging van religieuze kunst bij officiële orde of bij de hand ontstond van boze massa's.
Paradoxaal genoeg behielden afbeeldingen een belangrijke rol als een instrument van populaire
propaganda tijdens de vroege Reformatie, toen enorme aantallen bladen, pamfletten en houtsneden
het pausdom satireerden.
De kunstmarkt in de Republiek
Het protestantse verbod op de representatie van goddelijke onderwerpen bleek bijzonder belangrijk
voor de artistieke ontwikkeling van de calvinistische Republiek, de ringkegelmachten in het
zeventiende-eeuwse Europa. We zien een afbakening in de kunst. Gewone mensen kunnen kunst
kopen. Kunst gaat nu overal over en is voor iedereen. Vooral Nederlanders produceren zonder
aanvraag want vraag is er toch wel.
